ક્રિશ્ચિયન વસાહતો

શું તમે ગુજરાતમાં ક્રિશ્ચિયન વસાહતો – ગામો ગિલેસ્પીપુર, બ્રુકહીલ, કેથલીનપુર, રાણીપુર વિગેરે… વિશે જાણો છો, કે જે પરદેશથી આવેલા મિશનરીઓએ આેગણીસમી સદીનાં ઉત્તરાધમાં ગુજરાતનાં ક્રિશ્ચિયન સમાજ માટે વસાવ્યા હતા ?

આપણે જાણીએ છીએ કે પ્રભુ ઈસુ ખ્રિસ્તની શુભ સંદેશ /સુવાર્તા ભારતમાં ઇ. સ. 52માં ભગવાન ઈસુના શિષ્ય ખુદ સંત થોમા લઇ આવ્યા હતા. કેરાલા અને તામિલનાડુમાં એમણે પ્ર્ઇતિશિક કાર્ય કર્યું હતું.

ત્યાર પછી ચૌદમી / પંદરમી સદીઓમાં પોર્ટુગીઝ મિશનરીઓ ભારતમાં આવ્યા. જેમાં મોટે ભાગે દોમેનિકન અને ફ્રાન્સિસ્કન મિશનરીઓ હતા. 1542માં મહાન જેસ્યુઈટ મિશનરી ફ્રાન્સિસ ઝેવિયર ભારતમાં આવ્યા, જેમણે ગોવા વિસ્તારમાં પ્રૈશિતિક કાર્ય કર્યું. જેમનો મૃતદેહ આજે પણ ગોવાના દેવળમાં સાચવી રાખવામાં આવ્યો છે. તે સમય સુધી ખ્રિસ્તી ધર્મ મોટે ભાગે દક્ષિણ ભારતમાંજ ફેલાયેલો હતો.

ઓગણીસમી સદીના આરંભે ઈંગ્લેન્ડથી અને અન્ય દેશોમાંથી મિશનરીઓ મુંબઈ અને ગુજરાતમાં આવ્યા. જેમાં લંડન મિશનરી સોસાયટીના બે મિશનરીઓ ગુજરાતના સુરતમાં 1815માં આવ્યા. ત્યાર પછી આયર્લેન્ડ પ્રેસ્બિટેરીયન મિશનનાં (આઈ. પી. મિશન) પ્રથમ બે મિશનરીઓ જેમ્સ ગ્લાસ્ગો અને એલેકઝાંડર કેર 25.5.1841ના રોજ સૌરાષ્ટ્રનાં ઘોઘા બંદરે ઉતર્યા. તે સમયે તેઓની સાથે સ્કોટીશ મિશનરી રેવ. જોન વિલ્સન પણ હતા, જેઓ આ વિસ્તારમાં અગાઉ આવ્યા હતા.

રેવ. જોન વિલ્સન 1826માં મુંબઈમાં આવ્યા હતા. તેમણે 1832માં મુંબઈની પ્રખ્યાત વિલ્સન કોલેજ અને વિલ્સન સ્કૂલની સ્થાપના કરી હતી.

આ મિશનરીઓ પછી અન્ય મિશનરીઓએ પણ ગુજરાતમાં પ્રભુની સુવાર્તા – શુભ સંદેશ લોકોને સંભળાવ્યો. અને તે સાંભળીને કે તેમની પત્રિકા (ટ્રાક) વાંચીને કેટલાક લોકોએ ક્રિશ્ચિયન ધર્મ અપનાવ્યો.

તે સમયે ભારતમાં અને ગુજરાતમાં હિન્દુ ધર્મ અને મુસલમાન ધર્મનું વર્ચસ્વ હતું. તેથી જેઓએ ક્રિશ્ચિયન ધર્મ અપનાવ્યો હતો, તેઓને તે સમયનાં અન્ય ધર્મી સમાજનો ભારે વિરોધ સહન કરવો પડ્યો હતો. તેઓને સામાજિક અને આર્થિક રીતે ઘણું સહન કરવું પડ્યું હતું. તેથી આવા ક્રિશ્ચિયન ધર્મ સ્વીકારનાર વ્યક્તિઓની અને તેમના કુટુંબની સામાજિક, આર્થિક અને ધાર્મિક ઉન્નતિને માટે મિશનરીઓએ અલગ ખ્રિસ્તી પરાંઓ વસાવવાનો નિર્ણય કર્યો.

આમ તે સમયનાં ક્રિશ્ચિયનો માટે ક્રિશ્ચિયન પરાંઓ આઈ. પી. મિશન અને અલાયન્સ ચર્ચના મિશનરીઓ દ્વારા વસાવવામાં આવ્યા, બાંધવામાં આવ્યા.

1850 પછી આવા અંદાજે 15 થી 20 ક્રિશ્ચિયન વસાહતો- ગામો વસાવવામાં આવ્યા, બાંધવામાં આવ્યા. જેને કારણે ગુજરાતનો ક્રિશ્ચિયન સમાજ સામાજિક અને ધાર્મિક રીતે સમૃદ્ધ બન્યો.

આ ક્રિશ્ચિયન વસાહતો સ્થપાયા, તે પહેલાં મિશનરીઓએ ચરોતર પંથકમાં એક મંડળીની સ્થાપના પણ કરી હતી. જે પ્રથમ મંડળી મિશનરીઓ દ્વારા સ્થપાઈ, તે બોરસદ મંડળી હતી, જેની સ્થાપના 1847માં થઇ હતી. ત્યાં, કચેરીના કોટ બહાર એક ખાસવાડી હતી કે જે પહેલા પેશ્ચાઈ અને ગાયકવાડી અધિકારી અમલદારોનાં મોજશોખ માટે બનાવેલી હતી. આ વાડી તે વખતે બગડી ગયેલી અને પડતર હતી. તે જગ્યાએ ક્રિશ્ચિયન વસાહત માટે કલેક્ટર દ્વારા જમીન ફાળવવામાં આવી અને ત્યાં ક્રિશ્ચિયન પરિવાર માટે પ્રથમ પાંચ ઘરો 1847માં બાંધવામાં આવ્યા. આજ ખાસવાડી પાછળથી ખાસીવાડી નામથી જાણીતી થઈ. આમ બોરસદ મંડળી ગુજરાત અને કાઠિયાવાડની માતૃમંડળી ગણાય છે.

બોરસદ મંડળીની ઝડપથી વૃધ્ધિ થતા મિશનરીઓએ ત્યાંના કેટલાક કુટુંબોને અન્યત્ર લઇ જઇને બીજી ક્રિશ્ચિયન વસાહતો વસાવી. તેને માટે જે મિશનરીઓએ મહેનત કરી હતી, તેમના માનમાં તે વસાહતોને તેમના નામ આપવામાં આવ્યા.

1. રાણીપુર: 1851ની સાલમાં આઈ. પી. મિશનના મિશનરીઓ પ્રથમવાર અમદાવાદમાં આવ્યા હતા. 1862માં અમદાવાદની બહાર આઈ. પી. મિશનના મિશનરીઓએ સુવાર્તાનું કાર્ય શરૂ કર્યું ત્યારે તેમણે અમદાવાદથી દક્ષિણે ચાર ગાઉ ઉપર શાહવાડી પાસે 300 એકર જમીન તે સમયે
રૂ।.5000/- માં સરકાર પાસેથી મેળવી અને તેમાં 1867માં એક ક્રિશ્ચિયન વસાહત વસાવવામાં આવી / બાંધવામાં આવ્યું, જે રાણીપુર નામે ઓળખાવા લાગ્યું. પ્રથમ બોરસદથી જે. વી. એસ. ટેલર સાહેબે તેર કુટુંબોને (56 વ્યક્તિઓ) ત્યાં વસવા મોકલ્યા. ઈંગ્લેન્ડની મહારાણી વિક્ટોરિયાનાં અમલનાં સમયમાં આ પરું બાંધવામાં આવ્યું હતું, તેથી રાણીના માનમાં તેનું નામ “રાણીપુર” રાખવામાં આવ્યું. શરૂઆતમાં ત્યાં દેવળનું મકાન ન હતું તેથી ત્યાંના ક્રિશ્ચિયન ક્ટુંબો શાળાના મકાનમાં ભજન સેવા કરવા ભેગા મળતા. માર્ચ 1877માં ત્યાં દેવળ બાંધવામાં આવ્યું. દેવળનાં ઉધ્ઘાટન સમયની ભક્તિ સભા વખતે 70 માણસો પ્રભુ ભોજનમાં બેઠા હતા. રેવ. લાજરસભાઈ તેજપાળભાઈનાં પુસ્તકમાંનાં ઉલ્લેખ પ્રમાણે 1930માં ત્યાં 400 સભ્યો હતા.

2. વાલેસપુર: આઈ. પી. મિશન તરફથી મિશનરી જેમ્સ વોલેસે ઘોઘા ક્ષેત્રમાં ઘણાં વર્ષો સુધી સુવાર્તાનું કાર્ય કર્યું હતું. (1845 થી 1871 સુધી). 1871માં ફર્લો પર જતાં પહેલાં વોલેસ સાહેબે મુંબઈ સરકાર પાસેથી ઘોઘાની નૈઋત્યમાં 11 માઈલ દૂર જમીન મેળવી, જે તેમને વિનામૂલ્યે મળી હતી. તેમના પછી આવેલા મિશનરી વિલ્યમ બીટીએ તે જમીન પર વસાહત ઉભી કરી. આ જમીન મિશનરી જેમ્સ વોલેસની મહેનતને કારણે વિનામૂલ્યે મળી હતી તેથી તે વર્ષમાં પ્રેબિટરીએ આ જમીનમાં બંધનાર વસાહતને, ગામને રેવ. જેમ્સ વોલેસનાં માનમાં વોલેસપુર નામ આપ્યું. આ ગામ બાંધવા માટે તે સમયે પ્રખ્યાત મિશનરી જે. વી. એસ. ટેલર સાહેબે વડોદરાથી તે સ્થળે બાંધકામ માટે શ્રી. છગનલાલ ભગવાનદાસ વ્યાસની નિમણૂંક કરી હતી. તેમણે 1872માં રેવ. વિલ્યમ બીટી સાથે મળીને આ ગામ બાંધવાનું કામ પૂર્ણ કર્યું અને અન્ય સ્થળોથી 9 કુટુંબોને લાવી ત્યાં વસાવવામાં આવ્યા હતા. જેમાનું પ્રથમ કુટુંબ શ્રી. છગનલાલ ભગવાનદાસ વ્યાસનું હતું. વીતી ગયેલા 150 વર્ષોમાં વાલેસપુરે ઘણા આગેવાનો આપણા ખ્રિસ્તી સમાજને પુરા પાડ્યા છે. રેવ. લાજરસભાઈ તેજપાળભાઈનાં 1930નાં પુસ્તકમાંનાં ઉલ્લેખ પ્રમાણે શરૂઆતમાં ત્યાં નવ કુટુંબોનાં 21 સભ્યો ગયા હતા. પણ ઈશ્વરકૃપાથી 1930માં ત્રીસ કુટુંબો અને આસરે બસો ઉપરાંત માણસોની ત્યાં વસતી હતી અને ત્યારે ગામમાં ઘરોની સાથે દેવળ, નિશાળ અને ઈસ્પીતાલ પણ બંધાયા હતા. (તે સમયે આસપાસનાં ગામનાં લોકો વાલેસપુરને વાલમપુર પણ કહેતાં હતા).

3. શેફર્ડપુરા: આ વસાહત ખેડા જિલ્લાના બોરસદ પાસેનાં વીરસદ પાસે આવેલી છે. ખેડા જિલ્લાના કલેક્ટર જી. શેફર્ડે 1874માં વીરસદ પાસે જંત્રાલમાં કેટલીક જમીન હરાજીમાં વેચવા કાઢી. તે જમીન બોરસદ પાસેના આંકલાવ ગામનાં ક્રિશ્ચિયન થયેલા શ્રી. ગીરધરભાઈ રૂપજીભાઈએ હરાજીમાં લીધી. 1877માં તેમણે તે જમીન પર નાનું ગામ વસાવ્યું અને ખેડા જિલ્લાના તે સમયના કલેક્ટર જી. શેફર્ડ સાહેબે હરાજીમાં તે જમીન ગીરધરભાઈને અપાવી તેથી તેમનાં માનમાં તે વસાહતને શેફર્ડપુરા નામ આપ્યું.

4. બ્રુકહીલ: 1874માં આઈ. પી. મિશનનાં રેવ. વિલ્યમ બ્રાઉન મિશનરી તરીકે બોરસદ આવ્યા. બોરસદથી પૂર્વમાં સાત માઈલ દૂર કસુંબાડ ગામનાં ચરામાં એક ટેકરી આવેલી હતી, તે ટેકરીની જમીન તેમણે વેચાતી લઇ ત્યાં એક ક્રિશ્ચિયન વસાહત વસાવી. સ્વ. બ્રાઉનના આયર્લેન્ડનાં તેમના બાપદાદાના ઘરનાં નામ પરથી તેમણે આ નાનકડા પરાંને બ્રુક હીલ (બ્રાઉન ટેકરી) નામ આપ્યું. 1880માં બોરસદથી અને આસપાસના ગામોમાંથી દશ ક્રિશ્ચિયન ક્ટુંબોને લાવીને અહીં વસાવવામાં આવ્યા હતા. બ્રુકહીલ મંડળીના પ્રથમ પાળક રેવ. રામભાઈ કલ્યાણ હતા. તેમને ત્યાં 1888માં પાળકની દીક્ષા આપી હતી. રેવ. રામભાઈએ બ્રુક હીલ વિશે લખ્યું છે કે, આ ખ્રિસ્તી ગામ વસાવ્યા પહેલા, તે જગ્યા બહારવટીઓને માટે સંતાવાની જગ્યા હતી. અત્યારે જે જગ્યાએ પ્રભુ મંદિર બાંધવામાં આવ્યું છે, તે એક સમયે ચોરોનું રહેઠાણ હતું. આજે ત્યાં ઈશ્વરની મંડળીના માણસો નિવાસ કરે છે. પણ જુઓ જુનું બધું જતું રહ્યું છે અને બધું નવું થયું છે. (તેમણે કદાચ 1888માં જ્યારે તે ત્યાં પાળક હતા ત્યારે લખ્યું હતું). તે સમયે દર રવિવારે બ્રુક હીલ આનંદના હિલોળે ચડતું હતું. બાજુનાં ગિલેસ્પીપુર અને સાન્ડસ પુરનાં ક્રિશ્ચિયન ભાઈ બહેનો ચર્ચમાં આવતા હતા અને આનંદથી એકબીજાને મળતાં હતાં. સાથે ક્રિશ્ચિયન બંધુત્વની – સંગતની મીઠાશ અનુભવતા હતા.

5. કેરીપુર: આઈ. પી. મિશનનાં રેવ. જોન શિલેડીએ 1878માં ડાકોરથી 8 માઈલ દૂર ઉત્તરે કપડવંજ જતી સડક પાસે એક ક્રિશ્ચિયન ગામ વસાવ્યું. તે સમયનાં એક મિશનરી રેવ. કેરી સાહેબે આ ગામ વસાવવાનો ખર્ચ આપ્યો હતો. તેથી આ ગામનુ નામ “કેરીપુર” રાખવામાં આવ્યું હતું. તે સમયનું કેરીપુર એક એકાંત અને ઉજ્જડ સ્થાનમાં વસેલું હતું. આ ગામ બંધાવવામાં પહેલા વહેલા દેવજી બળવંત વડીલને ત્યાં રાખવામાં આવ્યા હતા. પછી આણંદની આસપાસનાં કેટલાક ગામોમાંથી થોડા કુટુંબોને ત્યાં લઇ જઇને વસાવવામાં આવ્યા હતા. રેવ. થોમાભાઈ પાથાભાઈ ત્યાંના પ્રથમ પાળક હતા.

6. ટેલરપુર : 1890માં આઈ. પી. મિશનનાં એક મિશનરી રેવ. રોબર્ટ હેન્ડરસને ચરોતરમાં મુકામ કર્યો. તેમની સેવાના 24 વર્ષોમાં 1894 થી 1916 સુધીનાં 22 વર્ષો તેમણે માતૃ સંસ્થા બોરસદમાં વિતાવ્યા હતાં. તેમણે 1898ની આસપાસ પેટલાદથી ધર્મજનાં માર્ગની જમણી બાજુએ એક ક્રિશ્ચિયન વસાહત સ્થાપી અને તે સમયનાં પ્રખ્યાત મિશનરી રેવ. જે. વી. એસ. ટેલર સાહેબનાં માનમાં આ ક્રિશ્ચિયન વસાહતને ટેલરપુર નામ આપ્યું હતું. તે સમયે બાજુમાં ખડાણા વિભાગની સ્થાપના 1875માં થઇ હતી અને ત્યાં 1876માં ચર્ચ બંધાયું હતું. તે સમયે ટેલરપુર ખડાણા વિભાગ સાથે શરૂઆતમાં જોડેલું હતું. રેવ. લાજરસભાઈ તેજપાળભાઈ 1898 થી 1912 સુધી ખડાણા સહિત ટેલરપુરના પ્રથમ પાળક હતા. આવા વિદ્વાન સાહિત્યકાર અને સમર્પિત પ્રથમ દેશી પાળક ટેલરપુર – ખડાણાને પ્રાપ્ત થયા હતા. કાળક્રમે ખડાણા સહિત આ વસાહત પેટલાદ મિશનમાં અને પછી ખંભાત મિશનમાં મુકાયેલું હતું.

7. મંટગમરીપુર: રેવ. રોબર્ટ મંટગમરી 1842માં આઈ. પી. મિશનનાં મિશનરી તરીકે ગુજરાતમાં આવ્યા હતા. આણંદથી બોરીઆવી ગામની પાસે અને બી. બી. એન્ડ સી. આઈ. રેલ્વેના બોરીઆવી સ્ટેશન પાસે આ વસાહત બંધાવવામાં આવી હતી. મિશનરી રેવ. રોબર્ટ મંટગમરીનાં માનમાં આ ક્રિશ્ચિયન પરાંને મંટગમરીપુર નામ આપવામાં આવ્યું હતું.

8. ગિલેસ્પીપુર: બ્રુક હીલથી થોડે છેટે દક્ષિણ તરફ એક ક્રિશ્ચિયન વસાહત રેવ. રોબર્ટ હેન્ડરસને વસાવીહતી. આઈ. પી. મિશનનાં એક મિશનરી રેવ. રોબર્ટ ગિલેસ્પી 1868માં ગુજરાતમાં આવ્યા હતા. (તેઓ 1899માં બોરસદમાં પ્રભુમાં ઊંઘી ગયા હતા). તેમના માનમાં આ ક્રિશ્ચિયન ગામને ગિલેસ્પીપુર નામ આપવામાં આવ્યું હતું.

9. કેથલીનપુર: આઈ. પી. મિશનનાં મિશનરી રેવ. રોબર્ટ હેન્ડરસને 1900ની આસપાસ ચરોતર વિસ્તારમાં જે ક્રિશ્ચિયન વસાહતો વસાવી હતી, તેમાનું એક કેથલીનપુર હતું. તેમના ધર્મપત્ની શ્રીમતી કેથલીન હેન્ડરસનનાં માનમાં આ ક્રિશ્ચિયન ગામને કેથલીનપુર નામ આપવામાં આવ્યું હતું.

10. ક્લોપ્સપુર: આ ક્રિશ્ચિયન વસાહત પણ રેવ. રોબર્ટ હેન્ડરસને તે સમયે ચરોતર પંથકમાં વસાવી હતી.

11. સાન્ડસપુર કે સાન્સપુર: આ ક્રિશ્ચિયન વસાહત પણ રેવ. રોબર્ટ હેન્ડરસને તે સમયે ચરોતર પંથકમાં વસાવી હતી. બ્રુક હીલથી થોડે દુર દેહમી ગામ પાસે આ ગામ બાંધવામાં આવ્યું હતું.

12. બાર્કલીપુર: આ ગામ ભાલેજ પાસે વસાવવામાં આવ્યું હતું. રેવ. ડો. જોન શિલેડીએ આ ગામ વસાવ્યું હતું.

13. બ્રાઉનપુર: આ વસાહત ભાલેજ પાસે વસાવવામાં આવી હતી. રેવ. ડો. જોન શિલેડીએ આ વસાવી હતી.

14. આશાપુર: અલાયન્સ મંડળીએ 1894 પછી ગુજરાતમાં મિશનરી સુવાર્તા – શુભ સંદેશનું કાર્ય શરૂ કર્યું હતું. તે સમયે તેમણે ક્રિશ્ચિયન થયેલા કુટુંબો માટે આ એક ખેડુત વસાહત સ્થાપી હતી. 1904માં સાણંદ અને મહેમદાવાદ વચ્ચે આશાપુર ગામ વસાવવામાં આવ્યું હતું.

15. કેદેશપુર: અલાયન્સ મંડળીએ કેદેશપુર નામની બીજી વસાહત તે સમયે મહેમદાવાદ ખેડા નજીક વસાવી હતી.

16. હેબ્રોન : અલાયન્સ મંડળીએ વસાવ્યું હતું.

17. શાંતિપુર : અલાયન્સ મંડળીએ વસાવ્યું હતું.

18. મરીયમપુરા : પેટલાદ પાસે સ્પેનિશ મિશનરી ફા. સૂર્યાએ વસાવેલું એક ક્રિશ્ચિયન ગામ – વસાહત.

તે સમયે ઈશ્વરની બીક રાખીને ગુજરાતમાં આવેલા મિશનરીઓેએ એક દુર દ્રષ્ટી રાખીને આ ક્રિશ્ચિયન ગામ – વસાહતો વસાવ્યા હતા. તેમણે આ વસાહતો વસાવતા ત્યાં સારા ઘરો, નિશાળો અને ચર્ચ અચૂક બંધાવતા હતાં.

આઈ. પી. મિશન,
અલાયન્સ મંડળી, વગેરે મિશનોએ ક્રિશ્ચિયન ગામ – વસાહતો વસાવવામાં મહત્વનો ફાળો આપ્યો હતો અને ગુજરાતના ક્રિશ્ચિયન સમાજને સામાજિક રીતે, શૈક્ષણિક રીતે અને ધાર્મિક રીતે સમૃદ્ધ કર્યા હતા.

આજના સમયમાં આ ક્રિશ્ચિયન ગામ – વસાહતોમાંથી કેટલીક વસાહતોના મિશન – વિભાગ અન્ય મોટા મિશન – વિભાગ સાથે જોડી દેવામાં આવ્યા છે.

અન્ય દેશોમાંથી આવેલા મિશનરીઓએ ભારતમાં આવી પ્રભુની સુવાર્તા – શુભ સંદેશ વિશે આપણને જણાવ્યું તે માટે તેમનો આભાર માનીએ તેટલો ઓછો છે.

ખાસ નોંધ: આ ક્રિશ્ચિયન વસાહતો વિશેની માહિતી ત્રણ પુસ્તકોમાંથી , “ગુજરાતમાં ક્રિશ્ચિયન મંડળીનો ઉદય”, લેખક રેવ. લાજરસભાઈ તેજપાળભાઈ (આવૃતિ 1930), “ગુજરાતનાં ક્રિશ્ચિયન મિશનનો ઈતિહાસ”, લેખક રેવ. રોબીન બોયડ (આવૃતિ 1994), અને “માટીનાં પાત્રમાં દૈવી ખજાનો”, લેખક રેવ. મનાશ્શેહ ભુરાજીભાઈ, (આવૃતિ 2013) અને ખ્રિસ્તી બંધુના જૂના લખાણોમાંથી લેવામાં આવી છે. (WA)

ભારત રશિયા સંબંધ

શૈલેષ રાઠોડ

અવારનવાર કહેવાતું રહ્યું છે કે ભારત અને રશિયા વચ્ચેના સંબંધો ઘણા ગાઢ અને મૈત્રીપૂર્ણ રહ્યા છે. પરંતુ આ મૈત્રી કેટલી જૂની છે અને બંને દેશોના લોકોમાં એકમેકને ત્યાં આવવા-જવાની પરંપરા ક્યારે શરૂ થઈ? આ સવાલનો જવાબ ઇતિહાસના ગ્રંથોમાં મળે છે.વર્ષ 1469માં રશિયન પ્રવાસી અફનાસી નિકિતિન એક ઘોડા અને પોતાની ડાયરી સાથે ભારત પહોંચ્યા હતા.દીવ અને ગુજરાતમાંથી પસાર થઈને તેઓ મહારાષ્ટ્રના તટીય ગામ ચૌલમાં પહોંચ્યા અને દક્ષિણના ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં થઈને વર્તમાન તેલંગણા પહોંચ્યા હતા.વર્ષ 1469માં રશિયન પ્રવાસી અફનાસી નિકિતિન એક ઘોડા અને પોતાની ડાયરી સાથે ભારત પહોંચ્યા હતાઇમેજ સ્રોત,ARTEM SOBOVઇમેજ કૅપ્શન,વર્ષ 1469માં રશિયન પ્રવાસી અફનાસી નિકિતિન એક ઘોડા અને પોતાની ડાયરી સાથે ભારત પહોંચ્યા હતાએ સમયનું ભારત કેવું હતું? નિકિતિને માત્ર એ સમયના ભારતને જ ન જોયું બલકે એના વિશે વિસ્તારથી લખ્યું.આ એ સમયની કથા છે જ્યારે ભારતમાં મુઘલ સામ્રાજ્યની શરૂઆત પણ નહોતી થઈ; બાબર હજુ જન્મ્યા પણ નહોતા; દિલ્હી પર લોદી વંશનું શાસન શરૂ જ નહોતું થયું; અને દક્ષિણમાં વિજયનગર અને બહમની સલ્તનતનું રાજ હતું.વાસ્કો ડી ગામાનો જન્મ થોડાં વરસો પહેલાં જ થયેલો અને એમના ભારત આવવાને ત્રણ દાયકાની વાર હતી.નિકિતિનની કથા બોલિવૂડ ફિલ્મ ‘પરદેશી’ દ્વારા પણ દર્શાવાઈ છે જેમાં હિન્દી સિનેમાનાં ઘણાં ખ્યાતનામ અભિનેતાઓ અને અભિનેત્રીઓએ કામ કર્યું છે. એની સાથે જ ચૌલમાં એમની યાદમાં એક સ્મારક બનાવવામાં આવ્યું છે.પરંતુ સવાલ એ છે કે નિકિતિન કોણ હતા અને એમની કથા આટલી રસપ્રદ શા માટે છે?વોલ્ગાથી કુંડલિકા સુધીની સફરરશિયન દસ્તાવેજો અનુસાર, અફનાસી નિકિતિન એક રશિયન પ્રવાસી અને વેપારી હતાઇમેજ સ્રોત,GETTY IMAGESઇમેજ કૅપ્શન,રશિયન દસ્તાવેજો અનુસાર, અફનાસી નિકિતિન એક રશિયન પ્રવાસી અને વેપારી હતારશિયન દસ્તાવેજો અનુસાર, અફનાસી નિકિતિન એક રશિયન પ્રવાસી અને વેપારી હતા. તેમનો જન્મ 1433માં રશિયન શહેર ત્વેરમાં થયો હતો.એમના ભારત આવ્યા પહેલાંના જીવન વિશે ઘણી ઓછી માહિતી મળે છે પરંતુ કોઈ પણ વ્યક્તિ એ વાતનું અનુમાન કરી શકે એમ છે કે એમણે પ્રવાસ ખેડવાનો નિર્ણય શા માટે કર્યો.એ સમયે ત્વેર વેપારીઓનો ગઢ ગણાતું હતું. વોલ્ગા નદીતટે વસેલું ત્વેર શહેર સાહસિક વેપારીઓ માટે જાણીતું હતું જેઓ યુરોપ અને મધ્ય એશિયાના પ્રવાસ કરતા રહેતા.નિકિતિને પણ એવી જ વ્યાપારિક યાત્રા પર જવાનો નિર્ણય કરીને 1466માં ત્વેર છોડી દીધું. કહેવાય છે કે એમને કોઈએ જણાવેલું કે ભારતમાં જાતવાન ઘોડા ખૂબ ઓછા મળે છે. એ જોતાં એમણે પોતાની સાથે એક ઘોડો લઈ જવાનો નિર્ણય કર્યો.નિકિતિને પોતાના આ પ્રવાસ વિશે વિસ્તારથી લખ્યું છે. એમાંથી મધ્યકાલીન ભારતના વેપારી માર્ગો વિશેની માહિતી મળે છે.નિકિતિને જણાવ્યું છે કે એમણે કઈ રીતે વોલ્ગા નદીથી કૅસ્પિયન સમુદ્ર સુધીનો પ્રવાસ કર્યો.આ સફરમાં એમને બે વાર લૂંટી લેવાયા. આ પ્રવાસમાં એમની સાથે કેટલાક અન્ય લોકો પણ હતા જેમણે પાછા ફરવાનો અથવા જ્યાં સુધી પહોંચ્યા હતા ત્યાં જ રોકાઈ જવાનો નિર્ણય કર્યો હતો.પરંતુ નિકિતિન આગળ વધતા રહ્યા. ત્યાર બાદ તેઓ પર્શિયા (આજનું ઈરાન)માં પ્રવેશ્યા, ત્યાંથી હોરમુઝ પહોંચ્યા અને ત્યાંથી અરબ સાગરના રસ્તે ભારત પહોંચ્યા.નિકિતિનની હોડી સૌથી પહેલાં દીવ પહોંચી હતી, ત્યાર બાદ તેઓ ગુજરાતના ખંભાત પહોંચ્યા. ખંભાત બંદરે પહોંચીને એમણે ઇન્ડિગો એટલે કે ગળી વિશે લખ્યું. ગળી રશિયામાં ખૂબ મોંઘી હતી.ત્યાર બાદ એમણે મહારાષ્ટ્રની કુંડલિકા નદીના મુખપ્રદેશ પાસે સ્થિતિ ચૌલ બંદર માટે યાત્રા શરૂ કરી. રશિયન ઇતિહાસકારો માને છે કે અફનાસી નિકિતિને ભારતની ધરતીનો ચૌલમાં પહેલી વાર સ્પર્શ કર્યો હતો.મહારાષ્ટ્રના રાયગઢ જિલ્લાના અલીબાગ શહેરની દક્ષિણે મુંબઈથી 110 કિલોમિટર દૂર આવેલું ચૌલ એક સામાન્ય ગામ હતું.નારિયેળ, પામ સહિત અન્ય તમામ ઉષ્ણકટિબંધીય વૃક્ષોથી ઘેરાયેલું ચૌલ અન્ય પડોશી તટવર્તી ગામો જેવું જ દેખાય છે. પરંતુ આ સામાન્ય લાગતું તટીય ગામ બે હજાર વર્ષનો ઇતિહાસ સંઘરીને બેઠું છે.ઘણા ઐતિહાસિક દસ્તાવેજો અને પ્રવાસીઓએ આ બંદરનો ઉલ્લેખ અલગ અલગ નામે કર્યો છે. જેમ કે, ચંપાવતી, ચિઉલ અને ચિવલી.મધ્યકાલીન સમયમાં ચૌલ એક મોટું બંદર ધરાવતું શહેર હતું જ્યાં સુદૂર દેશોમાંથી વેપારીઓ આવતા હતા. તેઓ કુંડલિકા નદીમાર્ગે બંદરમાં પ્રવેશીને એક સ્થળે આવતા હતા જે હવે રેવડંડાની નજીક આવેલું ગામ છે.અફનાસી નિકિતિન આવા વેપારીઓમાંના એક હતા. તેઓ ઈસવીસન 1469માં કોઈ એક સમયે અહીં પહોંચ્યા હતા અને એમણે પોતાની ડાયરીમાં અહીંના લોકો વિશે લખ્યું.એમણે લખ્યું કે, “અહીં બધા લોકો નગ્ન રહે છે. તેઓ પોતાનું માથું નથી ઢાંકતા. ઉઘાડા પગે ચાલે છે. અહીંની મહિલાઓ પોતાના વાળને એક ચોટલામાં ગૂંથે છે. સમૃદ્ધ લોકો પોતાનું માથું ઢાંકે છે. તેઓ પોતાના ખભા પર એક કપડું રાખે છે અને બીજું કમર પર બાંધે છે.”

અવારનવાર કહેવાતું રહ્યું છે કે ભારત અને રશિયા વચ્ચેના સંબંધો ઘણા ગાઢ અને મૈત્રીપૂર્ણ રહ્યા છે. પરંતુ આ મૈત્રી કેટલી જૂની છે અને બંને દેશોના લોકોમાં એકમેકને ત્યાં આવવા-જવાની પરંપરા ક્યારે શરૂ થઈ? આ સવાલનો જવાબ ઇતિહાસના ગ્રંથોમાં મળે છે.

વર્ષ 1469માં રશિયન પ્રવાસી અફનાસી નિકિતિન એક ઘોડા અને પોતાની ડાયરી સાથે ભારત પહોંચ્યા હતા.

દીવ અને ગુજરાતમાંથી પસાર થઈને તેઓ મહારાષ્ટ્રના તટીય ગામ ચૌલમાં પહોંચ્યા અને દક્ષિણના ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં થઈને વર્તમાન તેલંગણા પહોંચ્યા હતા.

ઇમેજ કૅપ્શન,

વર્ષ 1469માં રશિયન પ્રવાસી અફનાસી નિકિતિન એક ઘોડા અને પોતાની ડાયરી સાથે ભારત પહોંચ્યા હતા

એ સમયનું ભારત કેવું હતું? નિકિતિને માત્ર એ સમયના ભારતને જ ન જોયું બલકે એના વિશે વિસ્તારથી લખ્યું.

આ એ સમયની કથા છે જ્યારે ભારતમાં મુઘલ સામ્રાજ્યની શરૂઆત પણ નહોતી થઈ; બાબર હજુ જન્મ્યા પણ નહોતા; દિલ્હી પર લોદી વંશનું શાસન શરૂ જ નહોતું થયું; અને દક્ષિણમાં વિજયનગર અને બહમની સલ્તનતનું રાજ હતું.

વાસ્કો ડી ગામાનો જન્મ થોડાં વરસો પહેલાં જ થયેલો અને એમના ભારત આવવાને ત્રણ દાયકાની વાર હતી.

નિકિતિનની કથા બોલિવૂડ ફિલ્મ ‘પરદેશી’ દ્વારા પણ દર્શાવાઈ છે જેમાં હિન્દી સિનેમાનાં ઘણાં ખ્યાતનામ અભિનેતાઓ અને અભિનેત્રીઓએ કામ કર્યું છે. એની સાથે જ ચૌલમાં એમની યાદમાં એક સ્મારક બનાવવામાં આવ્યું છે.

પરંતુ સવાલ એ છે કે નિકિતિન કોણ હતા અને એમની કથા આટલી રસપ્રદ શા માટે છે?

વોલ્ગાથી કુંડલિકા સુધીની સફર

રશિયન દસ્તાવેજો અનુસાર, અફનાસી નિકિતિન એક રશિયન પ્રવાસી અને વેપારી હતા

ઇમેજ સ્રોત,GETTY IMAGES

ઇમેજ કૅપ્શન,

રશિયન દસ્તાવેજો અનુસાર, અફનાસી નિકિતિન એક રશિયન પ્રવાસી અને વેપારી હતા

રશિયન દસ્તાવેજો અનુસાર, અફનાસી નિકિતિન એક રશિયન પ્રવાસી અને વેપારી હતા. તેમનો જન્મ 1433માં રશિયન શહેર ત્વેરમાં થયો હતો.

એમના ભારત આવ્યા પહેલાંના જીવન વિશે ઘણી ઓછી માહિતી મળે છે પરંતુ કોઈ પણ વ્યક્તિ એ વાતનું અનુમાન કરી શકે એમ છે કે એમણે પ્રવાસ ખેડવાનો નિર્ણય શા માટે કર્યો.

એ સમયે ત્વેર વેપારીઓનો ગઢ ગણાતું હતું. વોલ્ગા નદીતટે વસેલું ત્વેર શહેર સાહસિક વેપારીઓ માટે જાણીતું હતું જેઓ યુરોપ અને મધ્ય એશિયાના પ્રવાસ કરતા રહેતા.

નિકિતિને પણ એવી જ વ્યાપારિક યાત્રા પર જવાનો નિર્ણય કરીને 1466માં ત્વેર છોડી દીધું. કહેવાય છે કે એમને કોઈએ જણાવેલું કે ભારતમાં જાતવાન ઘોડા ખૂબ ઓછા મળે છે. એ જોતાં એમણે પોતાની સાથે એક ઘોડો લઈ જવાનો નિર્ણય કર્યો.

નિકિતિને પોતાના આ પ્રવાસ વિશે વિસ્તારથી લખ્યું છે. એમાંથી મધ્યકાલીન ભારતના વેપારી માર્ગો વિશેની માહિતી મળે છે.

નિકિતિને જણાવ્યું છે કે એમણે કઈ રીતે વોલ્ગા નદીથી કૅસ્પિયન સમુદ્ર સુધીનો પ્રવાસ કર્યો.

આ સફરમાં એમને બે વાર લૂંટી લેવાયા. આ પ્રવાસમાં એમની સાથે કેટલાક અન્ય લોકો પણ હતા જેમણે પાછા ફરવાનો અથવા જ્યાં સુધી પહોંચ્યા હતા ત્યાં જ રોકાઈ જવાનો નિર્ણય કર્યો હતો.

પરંતુ નિકિતિન આગળ વધતા રહ્યા. ત્યાર બાદ તેઓ પર્શિયા (આજનું ઈરાન)માં પ્રવેશ્યા, ત્યાંથી હોરમુઝ પહોંચ્યા અને ત્યાંથી અરબ સાગરના રસ્તે ભારત પહોંચ્યા.

નિકિતિનની હોડી સૌથી પહેલાં દીવ પહોંચી હતી, ત્યાર બાદ તેઓ ગુજરાતના ખંભાત પહોંચ્યા. ખંભાત બંદરે પહોંચીને એમણે ઇન્ડિગો એટલે કે ગળી વિશે લખ્યું. ગળી રશિયામાં ખૂબ મોંઘી હતી.

ત્યાર બાદ એમણે મહારાષ્ટ્રની કુંડલિકા નદીના મુખપ્રદેશ પાસે સ્થિતિ ચૌલ બંદર માટે યાત્રા શરૂ કરી. રશિયન ઇતિહાસકારો માને છે કે અફનાસી નિકિતિને ભારતની ધરતીનો ચૌલમાં પહેલી વાર સ્પર્શ કર્યો હતો.

મહારાષ્ટ્રના રાયગઢ જિલ્લાના અલીબાગ શહેરની દક્ષિણે મુંબઈથી 110 કિલોમિટર દૂર આવેલું ચૌલ એક સામાન્ય ગામ હતું.

નારિયેળ, પામ સહિત અન્ય તમામ ઉષ્ણકટિબંધીય વૃક્ષોથી ઘેરાયેલું ચૌલ અન્ય પડોશી તટવર્તી ગામો જેવું જ દેખાય છે. પરંતુ આ સામાન્ય લાગતું તટીય ગામ બે હજાર વર્ષનો ઇતિહાસ સંઘરીને બેઠું છે.

ઘણા ઐતિહાસિક દસ્તાવેજો અને પ્રવાસીઓએ આ બંદરનો ઉલ્લેખ અલગ અલગ નામે કર્યો છે. જેમ કે, ચંપાવતી, ચિઉલ અને ચિવલી.

મધ્યકાલીન સમયમાં ચૌલ એક મોટું બંદર ધરાવતું શહેર હતું જ્યાં સુદૂર દેશોમાંથી વેપારીઓ આવતા હતા. તેઓ કુંડલિકા નદીમાર્ગે બંદરમાં પ્રવેશીને એક સ્થળે આવતા હતા જે હવે રેવડંડાની નજીક આવેલું ગામ છે.

અફનાસી નિકિતિન આવા વેપારીઓમાંના એક હતા. તેઓ ઈસવીસન 1469માં કોઈ એક સમયે અહીં પહોંચ્યા હતા અને એમણે પોતાની ડાયરીમાં અહીંના લોકો વિશે લખ્યું.

એમણે લખ્યું કે, “અહીં બધા લોકો નગ્ન રહે છે. તેઓ પોતાનું માથું નથી ઢાંકતા. ઉઘાડા પગે ચાલે છે. અહીંની મહિલાઓ પોતાના વાળને એક ચોટલામાં ગૂંથે છે. સમૃદ્ધ લોકો પોતાનું માથું ઢાંકે છે. તેઓ પોતાના ખભા પર એક કપડું રાખે છે અને બીજું કમર પર બાંધે છે.”

બળ અને બુદ્ધિમાન લોકોનું નગર એટલે ઉમરેઠ

આશરે ૧૫૦૦ વર્ષ જેટલો પ્રાચીન ઈતિહાસ પોતાના અસ્તીત્વ સાથે સાંકળી રહેલું ઉમરેઠ નગર ઐતિહાસિક દ્રષ્ટિએ મહત્વનું સંશોધનાત્મક સ્થળ ગણાય .આઝાદીનું આંદોલન હોય કે પછી રાજનીતિ ઉમરેઠ હંમેશા દરેક ક્ષેત્રે અગ્રેસર રહ્યું છે. ભારતમાં ન્યાયમૂર્તિ થી લઈ રાજનેતાની ભેટ ઉમરેઠે આપી છે.વિશ્વના કોઈપણ ખૂણે ઉમરેઠી અચૂક મળે તેવી વાયકા પ્રચલિત છે.

  ઉત્તર અક્ષાંસ રર જર ’ તથા પૂર્વ રેખાંશ ૭૩૧૭ ’ ઉપર ઉમરેઠ નગર વસેલું છે . ગામની ચારે બાજુએ આવેલા કોટના અવશેષરૂપે હજીએ ઊભેલા ૬ દરવાજા ૬ બારીઓ , મુખ્ય ચાર બજારો , પર થી યે વધુ પોળ , કસ્બાઓ , ૪૫ જેટલી સંખ્યામાં ધર્મશાળા અને ધાર્મિક સ્થાનકો , ચાર મોટા તળાવો અને અનેક કુવાઓ , તથા બેનમુન શિલ્પ સ્થાપત્યવાળી વાવ વિગેરે પ્રાચીનકાળની જાહોજલાલીની શાખ પુરે છે .                        ઉમરેઠની એક છેડે પીપળીયા તળાવ , બીજે છેડે મલાવ તળાવ , ત્રીજે છેડે વડુ તળાવ અને ચોથે છેડે રામ તળાવ એમ ચારે દિશાઓએ આવેલ તળાવો વચ્ચે લંબગોળાકારે વિસ્તરેલ ગામ ભૌગોલિક રીતે જોઇએ તો ઉધી રકાબી જેવું ભાસે છે .

ઉમરેઠમાં અખુટ જળના ૧૬૫ થી વધુ કુવા તથા કુઇઓ અસ્તીત્વ ધરાવતી હતી .ઉમરેઠ એટલે ચરોતરનો ઉમરો .આ ઉમરેઠ પહેલાં ઉમાપુરી , ઉમારાષ્ટ્ર , ઉમરાવતી , ઉદુમ્બર , ઉમાક્ષેત્ર , બ્રહ્મપુરી વિગેરે નામથી ઓળખાતું , તેનું ક્ષેત્રફળ આશરે ૬.૭૫ ચોરસ માઇલ છે .

ઉમરેઠ વિ.સં. પપપ ઇ.સ. ૪૯૯ માં લેઉઆ પાટીદાર જહા પટેલે વિસાવ્યું હતું .રાજમાતા મીનળદેવી ૧૦૯૬ એટલે સંવત ૧૧ પર ના અરસામાં ઉમરેઠની ભુમીમાં મલાવ તળાવ ખોદી તથા ભદ્રકાળીની સુંદર સાતમાળની વાવ બંધાવી હતી જે આજે પણ જોવાલાયક છે. વિ.સં. ૧૬૮૦ શ્રાવણ વદ એકાદશીના રોજ દવેજી બદ્રીનાગજીના સુત દેવેશ્વરે નવાણું મહારુદ્ર કરી શ્રી અમરેશ્વર મહાદેવની સ્થાપના કરી . જે અમરેશ્વર મહાદેવમાં આષાઢી જોખવામા આવે છે.

રાજવી સિદ્ધરાજ જયસિંહે વિ.સં. ૧૧૫૮ ને શ્રાવણ સુદ નોમને બુધવારે શ્રી મુળેશ્વર મહાદેવ , અષ્ટભૈરવ તથા બબ્રુવાહન ( બળીયાદેવ ) એમ ત્રણે દેવોની ગામમાં સ્થાપના કરી એ ઉપરાંત સંવત ૧૧૯૯ માં ગુજરાત નરેશ કુમારપાળે જૈન દેરાસરની સ્થાપના કરી .

વિ.સં. ૧૨૧૨ કારતક સુદી ૧૫ ને ગુરુવારના રોજ શ્રી રણછોડરાય મહારાજ ઉમરેઠમાં પધાર્યા હતા . તે હાલમાં રણછોડરાયના પગલાં તરીકે ઓળખાય છે . આ મંદિર ઇ.સ. ૧૮૬૦-૬૧ ના અરસામાં બન્યું હતું . વિ.સં. ૧૩ ના સૈકામાં ઉમરેઠમાં ઔદિચ્ય બ્રાહ્મણોનું આગમન ગોહિલ રાજપૂતો સાથે થયું હતું .
વિ.સં. ૧૫૦૦ એટલેકે ઇ.સ. ૧૪૪૪ ના અરસામાં બાજખેડાવાળ બ્રાહ્મણોએ ઉમરેઠમાં આશરો મેળવ્યો . પાટમાં આવેલ તાડકેશ્વર મહાદેવના મંદિરની સ્થાપના ગોહિલ વંશના રાજપૂતોએ કરી હતી .
ભગવાન શ્રીચેતન્ય ઇ.સ. ૧૪૫૫ માં જાગનાથ મહાદેવ નજીકના ચોગાનમાં પધાર્યા હતા .
ભકત કવિ નરસિંહ મહેતા ઇ.સ. ૧૪૫૮ માં તેમના સભા મંડળ સહિત ઉમરેઠ પધાર્યા હતા .
ઇ.સ. ૧૪૭૪ માં મહાન સંત પરમ વૈષ્ણવ શ્રી એકનાથજી મહારાજ ઉમરેઠ નગરમાં પધાર્યા હતા .
ઇ.સ. ૧૫૯૦ માં જગદ્ગુરૂ શંકરાચાર્ય ઉમરેઠમાં પધાર્યા હતા .
ઇ.સ. ૧૪૯૪ માં ભકત કવિ મીરાંબાઇએ ઉમરેઠની મુલાકાત લીધી હતી .
સ્વામી વિદ્યાતીર્થ નામના મહાન સંતે ઇ.સ. ૧૫૦૪ માં તથા વિખ્યાત કવિ નાકરે ઇ.સ. ૧૫૧૬ માં ઉમરેઠની મુલાકાત લીધી હતી .
ઇ.સ. ૧૫ ર ૮ માં ચાંપાનેર – પાવાગઢ તુટ્યુ ત્યાંથી ખડાયતા વાણિયા ઉમરેઠમાં આવી વસ્યા હતા .
ઇ.સ. ૧ પ ૭૦ ના સમય પહેલા ઉમરેઠમાં જૈનની ઘણી જ વસ્તી હતી જૈન જે પોળમાં વસતા હતા તે હાલ સટાક પોળથી ઓળખાય છે અને વણિકોનું વ્યાપારીક સામ્રાજ્ય હતું . જૈન ધર્મી શ્રાવક મહીલાઓની ચાર સતીઓની દેરીઓ થામણા જવાના રહે છે ,

જુના સમયમાં ઉમરેઠમાં ચાર ચોરા હતા ( ૧ ) રાજપૂતોનો ચોરો ( ૨ ) વ્યાસનો ચોરો ( ૩ ) ખેડાવાળનો ચોરો ( ૪ ) પંચવટીનો ચોરો .

ઉમરેઠને વેપાર – વાણિજય તથા શરાફીક્ષેત્રે આગેવાન અને ( મોખરાનું નગર બનાવવામાં ખડાયતા વણીકો તથા બાજખેડાવાળા બ્રાહ્મણોનો બહુ મોટો ફાળો હતો .
પૂર્ણ પુરૂષોત્તમ ભગવાન શ્રી સહજાનંદ સ્વામીએ સને ૧૮૦ ૦ ના અરસામાં ઉમરેઠ ની ભૂમિને પાવન કરી હતી ,
ગાયકવાડી કર ઉઘરાવનાર અમલદાર શાહુજી ભટ્ટ તથા બાજીભટ્ટ વચ્ચે ફર ભરવા બાબદે વિવાદ થયો તેમાં બાજીભટ્ટ વેરો ભરવાનો ઇન્કાર કર્યો તેની શીક્ષારૂપે બાજીભટ્ટના આખા શરીરની ચામડી ઉતારી ખુશાલાલની હવેલી પાસે બાળવામાં આવ્યા હતા.આથીતે પોળને બળેલી પોળ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે .
વહેરાઈ માતાની સ્થાપના ઈ.સ .૧૭૬૬ ના મહાસુદી નોમના દિવસે ગામના પંચોએ કરેલી છે .
ઈ.સ .૧૭૬૯ માં ગુરૂપૂર્ણિમાં ને દિવસે મલાવ તળાવની પાળ ઉપર ભટ્ટવાડી પોળમાં રહેતાં પ્રેમાનંદે ગુરૂદત્તાત્રેયની સ્થાપના કરી હતી .
ઉમરેઠમાં પુરાતન મંદિરો ઈ.સ. ૧૭૦૦ મી સદી દરમ્યાન બંધાયા હોવાનું જણાય છે .

શ્રી સંતરામ મહારાજનું મંદિર સને ૧૭૭ રમાં બંધાયું હતું . અને બસો વર્ષ પહેલા પંચવટીમાં કામનાથ મહાદેવનું મંદિર બંધાયું હતું . ભાલવો કૂવો ખોદતી વખતે મળેલી વારાહીમાતાની મૂર્તિ મંદિરમાં સ્થાપવામાં આવી હતી . હાલ દર વર્ષે આસો સુદ ૯ ને દિવસે લાલ દરવાજે મંગળેશ્વર મહાદેવના ચોગાનમાં ઘણીજ ધામધુમથી તથા અત્યંત ભકિતભાવ પૂર્વક વારાહીમાતાજીનો હવન થાય છે . આવો યજ્ઞ માત્ર કાશી અને ઉમરેઠમાં પુરાતન કાળથી થાય છે
. પેશ્વા સમયમાં ગણપતિનું મંદિર અને તેની ધર્મશાળા બાંધવામાં આવી હતી . વૈષ્ણવોના ત્રણ મંદિરો પણ જાણીતા છે .
. ઉમરેઠમાં પ્રથમ પ્રિન્ટીંગ પ્રેસ ૧૮૯૯ માં શરૂ થયું હતું ઈ.સ .૧૯૧૩ ના રોજ પૂજય મહાત્મા ગાંધીજી ઉમરેઠમાં પધારી પુસ્તકાલય ખુલ્લું મૂકેલું ઈ.સ .૧૮૫૯ માં પોસ્ટઓફીસ શરૂ ગઈ હતી અને ઈ.સ. ૧૮૭૪ માં રેલગાડીની શરૂઆત કરી હતી અને મ્યુનીસી પાલટીની સ્થાપના ૧૮૮૯ ના ઓકટોબરમાં થઈ હતી . ૧૮૯૦ માં ઉમરેઠની કોર્ટનું તે સમયનું અદ્યતન મકાન બનાવવામાં આવ્યું હતું . ઈ.સ. ૧૯૭૪ માં નવનિર્માણ અંદોલન થયા પછી ઉમરેઠની તમામ ક્ષેત્રની ઘટનાથી નગરજનો પરિચિત છે . ઉમરેઠ નગરે ધુરંધરો કાર્યકરો , વકીલો , ન્યાયાધીશો , ડૉકટરો , કેળવણીકારો , સચિવો , ધારાસભ્યો , પ્રધાનો , વાઇસ ચાન્સેલરો વગેરેની સમાજને ભેટ ધરી છે .
એક જમાનામાં એમ કહેવાતું કે આ નગરની માટી ચુરમું છે અને તેનું પાણી ઘી છે . જેથી અહીંના લોકો બુધ્ધિ અને બળમાં નામ કાઢે તેવા છે . હિન્દુસ્તાન અગર તો દુનિયાના છેડે પણ તમને ઉમરેઠનો માણસ તો મળશે જ .

-શૈલેષ રાઠોડ

બોર્ડની પરીક્ષા આપનાર વિધાર્થીઓ માટે ટિપ્સ

બોર્ડ એક્ઝામ સોમવારથી શરૂ થઇ રહી છે.શિક્ષકો તથા અગાઉના વર્ષના ટોપર વિદ્યાર્થીઓએ પોતાના અનુભવ પરથી પરીક્ષામાં કેવી તકેદારી રાખવી તે જણાવ્યું તે અહીં નોંધ્યું છે.આ માર્ગદર્શન અચૂક ઉપયોગી થશે.

‘છેલ્લી ઘડીએ તમામ વિષયો એક સાથે ના વાંચવા’
આ અંગે નિષ્ણાત શિક્ષક સહદેવ સિંહ સોનાગરાએ જણાવ્યું હતું કે, વિદ્યાર્થીઓ પરીક્ષા દરમિયાન આ કાળજી રાખશે તો પરીક્ષા ખુબ સારી રીતે આપી શકશે. આ ઉપરાંત વિદ્યાર્થીઓ અંતિમ સમયમાં એક સાથે તમામ વિષય વાંચવાની જગ્યાએ એક એક વિષય અલગ અલગ શીડ્યુલ કરીને વાંચવા, જેથી સારી રીતે યાદ કરીને પરીક્ષા આપી શકે.

‘જે આવડે તે પહેલા લખવું’
અન્ય આચાર્ય નીરવ ઠક્કરે જણાવ્યું હતું કે, પરીક્ષાને ગણતરીના દિવસો બાકી છે જેથી શક્ય હોય તો ઘરે રહીને તૈયારી કરવી. રાતના ઉજાગરા તથા તબીયત ના બગડે તેની કાળજી રાખવી. બોર્ડની માર્ગદર્શિકા પ્રમાણે ઉતરવહીમાં કોઈ નિશાન ના કરવા જેથી ઓળખાણ પ્રસ્થાપિત થાય. જે આવડતું હોય તે પ્રથમ લખવું.

ટોપરની ટિપ્સ
2020માં ટોપ કરનાર પ્રિયા કાબરા નામની વિદ્યાર્થીનીએ જણાવ્યું હતું કે, જે વિષયમાં રોકડા માર્ક્સ મળી શકે હોય તેમાં વધુ તૈયારી કરવી. થીયરીના વિષયમાં નાની ભૂલોના કારણે માર્ક્સ કપાય છે પરંતુ ગણિત, એકાઉન્ટ, સ્ટેટ્સ જેવા વિષયમાં પુરા માર્ક્સ મેળવી શકાય જેથી રફમાં ગણતરી કરીને લખવું.

તમામ વિધાર્થીઓને All the Best

-શૈલેષ રાઠોડ

દલિત સાહિત્યના દાદા:જોસેફ મેકવાન [૧૯૩૬-૨૦૧૦]

મેકવાન જોસેફ ઈગ્નાસ (૯-૧૦-૧૯૩૬) : નવલકથાકાર.જન્મ આણંદ તાલુકાના ત્રણોલમાં. એમ.એ., બી.ઍડ. સેન્ટ ઝેવિયર્સ હાઈસ્કૂલ, આણંદમાં શિક્ષક. ૧૯૮૯નો સાહિત્ય અકાદમી, દિલ્હીનો પુરસ્કાર.

જીવનના અસંખ્ય અનુભવો અને જ્ઞાતિપ્રથા આધારીત સ્વઃનજરે નિહાળેલ અત્યાચારોને તેમણે પોતાના લખાણોમાં વાચા આપી અને અસલ ચરોતરી ભાષામાં ગામડાના અછુત અને પછાત જ્ઞાતિસમાજની વિતકકથાઓને એક માધ્યમ પુરુ પાડ્યુ છે. ચરોતરી અને દલિત સમાજની જેવી બોલાય છે, તેવી જ બળૂકી અને તળપદી ભાષાનો સચોટ પ્રયોગ, વિપુલ લેખન, સનસનાટીભરી ઘટનાઓ, અને આંચકો આપે તેવા આદર્શવાદી સંતપાત્રોની સાથે સામા છેડાના શેતાન શાં ચરિત્રોની સંમિશ્ર મિલાવટ, તેમની ઘણી રચનાઓ કથારૂપે આત્મકથાનાત્મક છે.

“દલિત સાહિત્યના દાદા”,”જંગમ વિદ્યાપીઠ”,”વંચિતોના વકીલ “જેવા અનેક ઉપનામોથી ઓળખાયેલા જોસેફ મેક્વાનનું સાહિત્ય સર્જન અનેક ભાષાઓમાં અનુદિત પણ થયું છે.તેમની સાહિત્ય અને સમાજ સેવાને બિરદાવતો “જીંદગી જીવ્યાનો હરખ”નામે દળદાર ગ્રંથ પણ થયો છે.ગુજરાતી સાહિત્યના બળુકા સર્જક અને કર્મશીલ જોસેફભાઈનું તારીખ ૨૮ માર્ચ ૨૦૧૦ના રોજ અવસાન થયું હતું.

‘વ્યથાનાં વીતક’ (૧૯૮૫)માં શોષણપ્રધાન સમાજનાં દલિતચરિત્રોનાં આલેખનો છે. ‘વહાલનાં વલખાં’ (૧૯૮૭) અને ‘પ્રીત પ્રમાણી પગલે પગલે’ (૧૯૮૭) પણ ચરિત્રલક્ષી પુસ્તકો છે. ‘આંગળિયાત’ (૧૯૮૬) વણકર અને પટેલ કોમના વર્ગસંઘર્ષને કેન્દ્રમાં રાખી સામાજિક દ્વેષ અને સંઘર્ષને દલિત દ્રષ્ટિ-કોણથી ઉપસાવતી જાનપદી નવલકથા છે. વસ્તુપરક રીતિ ને દસ્તાવેજી સામગ્રીને કારણે આ કૃતિ પ્રચારલક્ષી થતાં અટકી ગઈ છે. બોલીનું ભાષાકર્મ એમાં ધ્યાન ખેંચે તેવું છે. ‘લક્ષ્મણની અગ્નિપરીક્ષા’ (૧૯૮૬) નવલકથામાં આત્મકથાત્મક શૈલીમાં શશીકાન્તના લક્ષ્મણવ્રતને વેદના અને સહનશીલતાના સંદર્ભે નિરૂપ્યું છે. ‘મારી પરણેતર’ (૧૯૮૮) એમની અન્ય નવલકથા છે. ‘સાધનાની આરાધના’ (૧૯૮૬) એમનો વાર્તાસંગ્રહ છે. ‘મારી ભિલ્લુ’ (૧૯૮૯) ચરિત્રકથા છે.

-ચંદ્રકાન્ત ટોપીવાળા

આંગળિયાત (૧૯૮૬) : દલિત દ્રષ્ટિકોણનો સબળ ઉન્મેષ દાખવતી જોસેફ મેકવાનની નવલકથા. ખેડા જિલ્લાના ગામડામાં પટેલો અને ઠાકોરોના સમાજથી ઘેરાયેલા વણકરસમાજના જીવનસંઘર્ષની આ કથાનું દસ્તાવેજી મૂલ્ય ઊંચું છે. પ્રાદેશિક ભાષાનું પોત નવલકથાના નિરૂપકથી છેક પાત્રો સુધી એકસરખું વણાયેલું હોવા છતાં સંવેદનશીલ રજૂઆત અને વાસ્તવના રુચિપૂર્ણ સમાયોજનને કારણે નવલકથા પ્રાણવાન બની છે.

-ચંદ્રકાન્ત ટોપીવાળા

નવલકથાઓ

• આંગળિયાત
• લક્ષ્મણની અગ્નીપરીક્ષા
• મારી પરણેતર
• મનખાની મિરાત
• બીજ ત્રીજનાં તેજ
• આજન્મ અપરાધી
• દાદાનો દેશ
• માવતર
• અમર ચાંદલો
• દરિયા
• ભીની માટી કોરાં મન
• સંગવટો
• अपनो पारस आप

રેખાચિત્રો

• વ્યથાનાં વિતક
• વ્હાલનાં વલખાં
• મારી ભિલ્લું
• જીવતરનાં નટારંગ
• જનમ જલાં
• માણસ હોવાની યંત્રણા
• न ये चांद होगा
• રામનાં રખોપાં
• લખ્યા લલાટે લેખ

ટૂંકી વાર્તાઓ

• સાધનાની આરાધના
• પન્નાભાભી
• આગળો
• ફરી આંબા મ્હોરે
• આર્કિડનાં ફૂલ

નિબંધ

• વ્યતીતની વાટે
• પગલાં પ્રભુંનાં
• સંસ્કારની વાવેતર

સંપાદન

• અમર સંવેદન કથાઓ
• અનામતની આંધી
• અરવિંદ સૌરભ
• એક દિવંગત આત્માની જીવન સૌરભ

અહેવાલો

• ભાલનાં ભોમ ભીતર
• ઉઘડ્યો ઉઘાડ અને આવી વરાપ
• વહેલી પરોઢનું વલોણું

લેખો અને વિવેચન

• વાટના વિસામા (લેખ સંગ્રહ)
• પ્રાગડના દોર (સમીક્ષાત્મક લેખો)

અનુવાદો

• આંગળિયાત નો ડૉ. રીટા કોઠારીએ step child નામે અંગ્રેજીમાં કરેલો અનુવાદ, (ઓક્સફર્ડ યુનિ. પ્રેસ દ્વારા પ્રકાશિત પ્રથમ ગુજરાતી નવલકથા)
• વ્યથાનાં વિતક નો નેશનલ બૂક ટ્રસ્ટ, નવી દિલ્હી દ્વારા અંગ્રેજી અને 11(અગિયાર) ભારતીય ભાષાઓમાં અનુવાદ
• ઘંટીના હિન્દી, તેલુગુ, બંગાળી, પંજાબી અને સિન્ધી ભાષાઓમાં અનુવાદો થયા છે.

વિશેષ

• લોહીનો સબંધ પરથી ગોપી દેસાઈ દિગ્દર્શિત બસ યારી રખ્ખો નામે બાળ ફિલ્મ.
• બહેરું આયખુ મુંગી વ્યથા નામે ટેલિ ફિલ્મ.

કટાર

ભવાટવિ, તીર્થ સલિલ, નદી નદીનાં વહેણ જેવી કટારો જન્મભૂમિ-પ્રવાસી, અખંડાનંદ, નવનીત સમર્પણ, મુંબઇ સમાચાર, ગુજરાત ટાઇમ્સ, જનકલ્યાણ, નયામાર્ગ અને ઉત્સવ.

સમ્માન

પુરસ્કારો

• સેંટ ઝેવિયર્સ સુવર્ણચંદ્રક (૧૯૮૧)
• સંસ્કાર ઍવોર્ડ (૧૯૮૪)
• અભિવાદન ટ્રોફી ‌(૧૯૮૭)
• મેઘ રત્ન ઍવોર્ડ (૧૯૮૯)
• ધનજી કાનજી સુવર્ણચંદ્રક (૧૯૯૦)
• કનૈયાલાલ મુંશી સુવર્ણચંદ્રક (૧૯૯૫)

ગુજરાત રાજ્ય સાહિત્ય અકાદમી પારિતોષિકો

• સાધનાની આરાધના (૧૯૮૫)
• મારી પરણેતર (૧૯૮૬)
• જનમ જલાં (૧૯૮૭)
• મારી ભિલ્લું (૧૯૮૮)
• પન્નાભાભી (૧૯૯૦)
• સાહિત્ય અકાદમી, દિલ્હી (૧૯૮૯‌)

દલિત સાહિત્યના દાદા, જંગમ વિદ્યાપીઠ, વંચિતોના વકીલ જેવા અનેક ઉપનામોથી ઓળખાયેલા જોસેફ મેકવાન ચરોતરી સમાજમાં વ્યાપ્ત અસ્પૃશ્યતાને સાહિત્યિક વાચા આપે છે. તેમની બળુકી તળપદી ભાષામાં બોલીનું ભાષાકર્મ ઊડીને આંખે વળગે તેવું છે. જોસેફ મેકવાન એ ગુજરાતી સાહિત્યના સુખ્યાત અને લોકપ્રિય લેખક રહ્યા છે. ગુજરાતી દલિત સાહિત્યના શરૂઆતી પ્રારંભક અને પ્રમુખ સર્જક તરીકે એમનું અર્પણ ગુજરાતી સાહિત્યમાં મૂલ્યવાન છે. તેઓ માત્ર દલિત સાહિત્યના સર્જક ન રહેતાં મુખ્યધારાના મહત્વના સર્જક તરીકે પણ ઊભરી આવ્યા છે. વિષય વૈવિધ્ય, વ્યાપ તથા ગુણવત્તાની દ્રષ્ટિએ પણ એમનું સર્જન વ્યાપક વર્ગોમાં સ્વીકૃતિ પામેલું છે. દલિત સાહિત્ય એ અનુકંપા પ્રેરવાનું સાહિત્ય નથી, પડકારનું સાહિત્ય છે, ચેલેન્જનું સાહિત્ય છે. એની પ્રથમ શરત પ્રતિબદ્ધતા છે અને પ્રતિબદ્ધતા એક જવાબદારી હોય છે.

જન્મ અને બાળપણ:

જોસેફ મેકવાનનો જન્મ ૦૯/૧૦/૧૯૩૬ના રોજ આણંદ જિલ્લાના ત્રણોલ ગામે થયો હતો. તેમના પિતાજીશ્રી ઇગ્નાસ મેકવાન શિક્ષક હતા, ને ઘરે થોડુ ખેતીકામ પણ કરાવતા હતા. એમનું વતન ગામ ઓડ જિ.-આણંદ. એમના બાનું નામ હીરા હતું. એમનું યુવાનવયે અવસાન થતાં એમના પિતાજી (મૂળ નામ ડાહ્યાભાઈ હરખાભાઈ માસ્તર) એ બીજીવાર લગ્ન કરેલું. કઠોર સ્વભાવના પિતાજી તથા સાવકી બાએ જોસેફ પાસે ઘર-ખેતરના ઠીક ઠીક વૈતરાં કરાવેલાં. આમ, આર્થિક સંકડામણો અને લાગણીઓના અભાવોએ એમની કસોટીઓ કરી હતી. તેઓ કહે છે કે એ ગરીબી અને પ્રેમઝંખના તથા ઝૂરણે એમને અનેક રીતે ઘડ્યા હતા.

જોસેફના બાળપણ વિશે વાત કરીએ તો, જોસેફનું બાળપણ ભારે અભાવોમાં વીત્યું હતું. લેખક એને શબ્દોમાં આ રીતે વ્યક્ત કરે છે.- “આઠ વરસની વયે ગામના ઊંડા કૂવેથી અધમણના દોરડે, પંદરશેરિયા ઘડે, બાર બેડાં પાણી ખેંચવું, ઘર વાળવાથી માંડી વાસણ-કુસણ અજવાળવાં, તુવેર ભરડવી, દાળ મોવી, બે ઢોરનું વાસીંદુ ઉકરડે નાખવું, નવી માના સાત ખોટના દિકરાને કેડેથી કોરે ના મેલવો, ઇંધણા એકઠા કરવાં, ખેતરની વાડને હુળ કરવાં- એ બધાંની સાથે ભણવાની હોંશને લીધે નિશાળે જવું એ મારી જીવનચર્યા હતી, પરિણામે વર્નાક્યુલર ફાઈનલ સુધી ભણી, પછી આપબળે આગળ ભણ્યો, રાત્રે પ્રૂફ રીડિંગ કરીને પણ કૉલેજમાં પ્રાધ્યાપક અને પછી સેન્ટ ઝેવિયર્સ હાઈસ્કૂલ આણંદમાં શિક્ષક બન્યો.”[1]

પોતાના હૃદયની વેદના વ્યક્ત કરતાં લેખક કહે છે- “વહાલના વીરડા કાજે તો હું ભવરણ ભટક્યો છું. મારા સદાનાં બારેય પહોરને આઠેય ઘડીનાં સંગી સાથી તો રહ્યા છે વેદનાને વલોપાત.! વ્યર્થતા, વિહવળતા ને વલવલાટ.! વીતરાગતા આવી ગઈ છે. ઘણીવાર મને સુખ સાથેના વેરથી વલખા માર્યા કર્યા છે મેં, સાચુકલા ‘વહાલ’ કાજે ક્યાં-ક્યાં નથી રખડ્યો હું. વહાલ પરના બે બોલ ઝીલવા- હું તો ભૂખ્યો હતો ભાવનાનો, વહાલનો, શૈશવ આખુંય મારું વલખાતા વલખાતા જ વીત્યું છે.”

જોસેફ મેકવાનના સાહિત્યમાં પ્રગટતી દલિત વેદના:

જોસેફે વીસમી સદીના નવમા દાયકે વન પ્રવેશની વયે ફરી કલમ ગ્રહી. ગુજરાતમાં દલિત સાહિત્યનો એ આરંભનો દાયકો. અનામત વિરોધી ઉદ્દેકો અને દલિત સાહિત્ય ચળવળના એ દિવસોમાં જોસેફભાઈ ‘વ્યથાનાં વીતક’ (૧૯૮૫) લઈને આવ્યા અને સમગ્ર સાહિત્યાકાશમાં છવાઈ ગયા.

દલિત દ્રષ્ટિકોણનો સબળ ઉન્મેષ દાખવતી જોસેફ મેકવાનની નવલકથા ખેડા જિલ્લાના ગામડાંમાં પટેલો અને ઠાકોરોના સમાજથી ઘેરાયેલા વણકર સમાજના જીવન સંઘર્ષની કથાનું દસ્તાવેજી મૂલ્ય છે. તો ‘વ્યથાનાં વીતક’ને વાંચતાં આપણી સંવેદનાઓ ખળભળી જાય છે, તો લખનારે કેટકેટલું વેઠવું પડ્યું હશે? શોષાતાં, રીબાતાં, રવરવતાં, વલવલતાં ને તો યે ખુમારી ના છોડતાં જીવતરોની કથા માંડવા આ જમાનાને જોસેફદાદો મળ્યો એ ગુજરાતી દલિત સાહિત્યનુ જ નહિ, બલકે એકંદરે ગુજરાતી જીવનનું પણ બડ્ભાગ્ય.

આપણા મૂર્ધન્ય સાહિત્યકાર રઘુવીર ચૌધરી દલિતોની ખુમારીને પોતાના શબ્દોમાં આ રીતે મૂકી આપે છે- “(આંગળિયાતમાં) દલિત પુરૂષોનો અન્યાય સામેનો પ્રતિકાર, પ્રેમીઓનો ઝૂરાપો અને સંયમ, વર્ગ સંઘર્ષ જેવો જ આંતર સંઘર્ષ અને બીજા માટે કશુંક કરી છૂટવાની ભાવના દ્રશ્યાત્મ્ક ઘટનાઓ દ્વારા વ્યક્ત થઇ છે.”[2]

જોસેફ મેકવાન જીવનવાદી લેખક છે, પ્રતિબદ્ધ લેખક છે. ‘કલાને મેં પ્રમાણી છે પણ જીવતરને ભોગે કલાની ઉપાસના કરવાનું મને હરગીજ મંજૂર નથી’ એવું વારેવારે વગાડીને કહેનારા આ લેખકનું સાહિત્ય જાનપદી છે અને ગદ્યમાં જ આલેખાયેલું છે. નવલકથા, ચરિત્ર નિબંધ તથા ટૂંકીવાર્તા:આ ત્રણે ગદ્ય સાહિત્યનાં સ્વરૂપોમાં એમણે પુરા અધિકારપૂર્વક અને ખાસ્સું ગુણવત્તાસભર-સંતર્પક કાર્ય કર્યું છે.

સર્જન-લેખન વિશેનો એમનો પોતાનો મત, કહો કે પ્રતિબદ્ધતા એમણે આ રીતે મૂક્યાં છે. “હું લખું છું જીવન પ્રત્યેની પ્રતિબદ્ધતાથી, સચ્ચાઈ પ્રત્યેના સ્નેહથી, અનુભૂતિ પ્રત્યે ઈમાનદાર રહેવું મને હંમેશાં ભાવ્યું છે. માણસાઈના ચરણોમાં માથું મેલવું મને ગમ્યુ છે. મારી અપાત્રતા હું સારી પેઠે જાણું છું પણ માણસ માત્રમાં સારાપણું જોવાના, મને કડવા વખ અનુભવો થયા છતાં ય, મારી શ્રધ્ધા જરા સરખીયે ઓછી થઇ નથી. આ જ અંત:પ્રેર્યું બળ છે, જે મારા પાત્રોમાં શક્તિ સીંચે છે. એમાં કલ્પના છે પણ એ તો કથાને પ્રવાહમાન કરવા પુરતી અને ઘટનાને વળ તથા બળ દે એટલી જ! બાકી ચરિત્રોના અભ્યંતરમાં ઉછાળા મારતું ચિત્ત તો મેં જીવનમાં ક્યાંક ને ક્યાંક પ્રમાણેલું તથ્ય જ છે.” [3]

‘આંગળિયાત’, ’વ્યથાનાં વીતક’ જોસેફ મેકવાન તથા કુન્દનિકા કાપડિયાની નવલકથા ‘સાત પગલાં આકાશમાં’ (૧૯૮૪) ના પ્રકાશન સાથે આધુનિકતાવાદી સાહિત્યનો દબાવ હઠયો અને અનુ-આધુનિક સાહિત્યની આલબેલ ગૂંજી ઊઠી હતી. આ કૃતિઓથી દલિત સાહિત્ય, નારીવાદી સાહિત્ય અને ગ્રામચેતનાના સાહિત્યના દરવાજા નવેસર ખૂલે છે. આ કૃતિઓ સામાજિક તથા સાંકૃતિક સંદર્ભોમાં પણ મૂલ્યવાન ઠરેલી છે. આમ, આ ઘટના સાહિત્યના ઇતિહાસમાં પણ વિશેષ મહત્વની બની રહેલી જણાય છે.

‘આંગળિયાત’ જે મુખ્ય શીર્ષક છે તેનો અર્થ એ છે કે જયારે કોઈ એક સ્ત્રી છૂટાછેડા લઇ ને બીજા લગ્ન કરે, ત્યારે જે બાળક તેની સાથે હોય છે, તેને આંગળિયાત કહેવાય છે. ‘વાલજી’ના છોકરાને બધાં આંગળિયાત કહે છે. આ નવલકથામાં વાર્તા અને તેનાં પાત્રોની જે સાહજિક કલાત્મકતાથી માવજત કરવામાં આવી છે, તે આફરીન થઇ જવાય તેવી છે. તેની ભાષા અને કથાગૂંથણી તેને ગુજરાતી ભાષાની ઉત્તમ નવલકથાઓમાંની એક ઠેરવે છે.

‘આંગળિયાત’ જનપદમાં ય ઉપેક્ષિત અને શોષિત માણસોના સંઘર્ષની વાત માંડે છે. એમાં ૧૯૩૫ થી ૧૯૬૦ સુધીના વર્ષોનું, મધ્ય ગુજરાતના ચરોતર-ડાકોર-ઓડ આસપાસના ગ્રામીણ સમાજનું આલેખન દલિતો-પીડિતોના સંદર્ભોમાં ધ્યાન ખેંચનારું બની રહ્યું છે. દલિતોની ગરીબાઈ તથા એમની ન્યાત તથા રીવાજોની મુશ્કેલીઓ તો એમાં છે જ, પણ સવર્ણ સમાજ દ્વારા દલિતોનું જે શોષણ થાય છે એ સૂર કથા નિમિત્તે-પ્રધાનપણે પ્રગટાવાયો છે. વાલજી, ટીહો, દાનો, જીવણ તથા કંકુ અને મેઠી જેવાં નારી પાત્રો-ભવાન ભગતની ઓથ માનીને શોષણ સામે ને ન્યાતની અવળચંડાઈ સામે બાખડી બાંધીને સંઘર્ષ કરે છે…ને કૃતિનો એ વિશેષ, તળબોલીના બળ સાથે કથાકથનના વળથી સ્પષ્ટપણે ઉપસી આવ્યો છે એમાં કૃતિની સફળતા વાંચી શકાશે.

દલિતો અને નારી ઉપરના બેરહમ અત્યાચારોને નીર્દેશતી આ કથામાં સવર્ણોની અક્ષમ્ય અમાનુષિતા ઓછા લસરકાઓમાં પણ પ્રભાવકતાથી આલેખાઈ છે. જોસેફ મેકવાનની અન્ય રચનાઓમાં પણ શોષિતોનો શોષકો સામેનો સંઘર્ષ ઉજાગર થાય છે. વેઠનારાં પાત્રોમાં રહેલા મૂલ્યો-નીતિ-પ્રેમ, માણસાઈ તથા સચ્ચાઈ, પરગજુતા અને પરિશ્રમ કરીને હક્કનું ખાવાનું વલણ વગેરે એમની કૃતિઓને પ્રસ્તુત અને મૂલ્યવાન ઠેરવે છે.

ગુજરાતમાં કાપડ મીલોનો મધ્યાહ્ન હતો. (૧૯૫૦-૭૦) એ ઉદ્યોગે ગામડાંના વણકરોનો સાળ ઉદ્યોગ ભાંગી નાખ્યો હતો. પરિણામે દલિતોએ કાળી મજૂરી કરવાની આવી. જોસેફના સાહિત્યમાં આવાં મજૂરીયાં મનેખની, અજંપ કરી દેનારી વેદનાઓ આલેખાઈ છે. બાકી, શોષણ તો હજાર પ્રકારે સૌ કોઈ નબળાં સબળાં વડે થતું આવ્યું છે, જે વિદિત છે. જોસેફમાંના સર્જકે આવી વેદનાની વાતો વચ્ચે ય ‘લક્ષ્મણની અગ્નિપરીક્ષા’ નવલકથા લખી, જેમાં મિત્ર-ભાઈ એવા બંધુની વિધવા જોડે દિયરવટુ કરીને ય બ્રહ્મચર્ય પાળતો નાયક તથા એ દંપતીનો સત્યશીલ પ્રેમ સરસ રીતે આલેખાયાં છે. આ નિમિત્તે લેખકે આદર્શ ખ્રિસ્તી કુંટુંબ આલેખીને માણસાઈને પોંખી છે. દલિત સમાજમાં નારીનો સમાદર કરનારા વધારે નીકળે એમ બન્યું છે. છતાં ‘મારી પરણેતર’ અને ‘મનખાની મિરાત’ એ બંને નવલકથાઓમાં દલિત સમાજ પોતે પણ નારી ઉપર કેવો ત્રાસ ગુજારે છે એનું હૃદયદ્રાવક ચિત્રણ છે. ‘મારી પરણેતર’ની ગૌરી નપુસંક અને નઠારા ધણીને ત્યજી દે છે પણ મનના માણીગરને પામી શકતી નથી, બલકે વિષપાન કરીને જીવન પણ ત્યજી દે છે. સમાજ અને કુટુંબની આણ સારાં માણસને વધારે તાવે છે. ‘મનખાની મિરાત’ ની ગુણવંતી ગુણિયલ છે ને સચ્ચાઈ જણાવ્યા વિના રહી શકતી નથી. બસ આટલા કાજે જ એનો કશે ય સમાવેશ થતો નથી ને એને રાન રાન ને પાન પાન ભટકવું પડે છે.

‘બીજ-ત્રીજનાં તેજ’ ચરોતરના વાઘરી સમાજની કથા છે. ચોરીને વ્યવસાય ધર્મ માનનારી આ પ્રજાનો માથાફરેલ વડીલ વેલજી એની દીકરી પૂનમ માટે રવિશંકર મહારાજના બોચાસણ આશ્રમમાં ભણેલોને ગુણિયલ શિક્ષક થયેલો યુવાન ભૂપત જમાઈ તરીકે મેળવે છે. પણ વેલજીને વિદ્યાની કોઈ કિંમત નથી, એ તો ભૂપતને ‘ચોરીની’ ની વિદ્યામાં પારંગત થવા કહે છે નહીતર પૂનમ એની વહુ નહી બની રહે! ભૂપત વિદ્યાના પક્ષે રહીને સંઘર્ષ કરે છે ને સમાજમાં અજવાળું પ્રગટતું ભળાય છે. સમાજમાં અનેક દુષણો છે. ચોરી એમાંનું એક છે. જ્યાં સુધી છેવાડાના માણસને જીવન જરૂરિયાતની સઘળી વસ્તુઓ કે એ માટે કમાવાનું સાધન નહી સંપડાય ત્યાં સુધી દુરીતો દૂર થવાના નથી. થોડા લોકો નિરાંતે ઉપભોગ કરે ને મોટા ભાગનાને એ જોવા પણ ન મળે ત્યારે સમતામૂલક સમાજ વ્યવસ્થા કેવી રીતે આવશે?

છ જેટલા વાર્તાસંગ્રહોમાં વિવિધ વિષયો ઉપર આશરે ૮૦ થી વધારે વાર્તાઓ આપનાર જોસેફ મેકવાનની નોધપાત્ર વાર્તાઓ આશરે બાર-પંદર જેટલી મણિલાલ હ. પટેલે તારવી છે. એ પણ બીજા વાર્તાકારોની તુલનામાં આવકાર્ય છે. પોતાની વાર્તાલેખન પ્રવૃત્તિ વિશે લેખકના પોતાના બે પ્રતિભાવો જોઈએ-“મારા વાર્તાલેખનનો આરંભ જ વાર્તાથી, મારો મનગમતો સાહિત્ય પ્રકારે ય વાર્તા. જો કે મને જાણીતો કીધો મારાં રેખાચિત્રોએ. પણ વાર્તાને મેં હંમેશાં સાચુ સાધન માન્યું છે.” (સાધનાની આરાધના)

રેખાચિત્રોમાં માહિર એવા જોસેફ મેકવાનની કીર્તિદા કૃત્તિ ‘વ્યથાનાં વીતક’ એ કોઈ કાલ્પનિક કથાઓ નથી. જિંદગીનાં વિવિધ રૂપોનું પ્રગટીકરણ છે. એમાં વાત્સલ્ય છે, ભોળપણ છે, ટીખળ છે, નીંભરતા ય છે ને ક્રૂરતા પણ છે. પણ એનું પ્રાધાન્ય પાસું છે વેદનાનું…કોઈને કોઈ પ્રકારના વહેણના વમળમાં વમળાતું હોય છે…ને છતાં એ ધબકતું હોય છે. એના ‘માંયલા’માં પડેલો માણસ ક્યાંક ને ક્યાંક વ્યક્ત થવા મથતો રહ્યો છે.

જોસેફ કશુંક કહેવા વાર્તા લખે છે. વાર્તાને એ સમાજદર્શન અને માનવ નિયતિની અભિવ્યક્તિનું સાધન માને છે, વેદનાનો તથા શોષિતોની પીડાઓ વર્ણવીને ઉપેક્ષિતોને જગાડવા, ઘડવા, તૈયાર કરવા, એટલા માટે વાર્તા અહીં સાધ્ય કરતાં સાધન જ વિશેષ છે.

લેખક લખે છે કે- “મારી વાર્તા મારા અનુભવ જગતમાંથી નીતરી આવે છે. એને આત્મસાત કરતાં અને એને શબ્દોમાં અભિવ્યક્ત કરતાં હું એક નિરનિરાળી મન:સ્થિતિમાંથી પસાર થાઉં છું. ‘રેખાચિત્ર’ પૂરું કર્યા પછી ક્વચિત હાશકારો અનુભવું છું, પણ વાર્તા પૂરી કર્યા પછી ય એ મારા મનોજગતમાં એ ક્યારેય પૂરી થતી નથી, એ નિરંતર ચાલ્યા જ કરે છે.” (આગળો)

ગ્રામજીવનના પરિસરમાં દલિતચેતનાને ઉજાગર કરતી આ વાર્તાઓમાં, વાસ્તવજીવનની સમસ્યાઓનો લોકબોલીમાં ઉપસી આવતો વણાટ લેખકની સર્જકતાનો પણ પરિચાયક બની રહે છે. કસ્બાનું તથા શહેરનું વાતાવરણ પણ એમની કથા વાર્તાઓમાં આવે છે. ગરીબી, શોષણ, મૂલ્યહાસ્ ઉપરાંત સમકાલીન જીવનની સમસ્યાઓ એમની કથાવાર્તાના વિષયો છે. ક્યારેક ઘટના-પ્રસંગોની સ્થૂળતા સુધી જ રહી જતી વાર્તાઓમાં પણ ચરિત્ર-ચિત્રણની માવજત તો પ્રભાવિત કરે જ છે.

આ સંગ્રહની મોટાભાગની વાર્તાઓની જેમ ‘પરભુદા પટેલનું મામેરું’ વાર્તાનો આરંભ ફ્લેશબેકથી થાય છે. આ વાર્તામાં ગામડામાં દલિતો બીન દલિતો વચ્ચે સત્તા-સંપત્તિ માટે જે કાવાદાવા રચાય છે અને બ્રાહ્મણ, વાણિયા, પટેલો દ્વારા દલિતો તેનો ભોગ બને છે. પછાત વર્ગને લોભ લાલચ આપી તેમની જમીન પચાવી પાડે છે. કહેવાતા સવર્ણનાં બતાવવાના અને ચાવવાના દાંત જુદા હોય છે. તેનું દંભી માનસ અહીયા છતું થયા વિના રહેતું નથી.

દલિત સંવેદના અને બે વર્ગ વચ્ચેનો સંઘર્ષ કૃતિના મૂળમાં છે. સવર્ણ પરભુદા દલિત પાત્રો ઈચ્છો, નાથો, રતન વગેરેનું શોષણ કરે છે. પરભુદા નાથાની જમીન પચાવી પાડે છે અને સામે પડતા દાનાને મારી નાખે છે. તે જ પરભુદા નાથાની પુત્રીનું મામેરું કરવાનું કહે છે ત્યારે ઈચ્છાને શંકા જાય છે, હાળું કાંક કારનામું લાગ છ. પટેલ પાધરો ન પડે, ને આવો આ પચી હજારનું ખરચ કરે તે માન્યામાં નથી આવતું. ગામમાં દલિતો મુસ્લિમ, હિન્દુ વચ્ચે સંપ હતો, પરંતુ ચૂંટણી આવતા વેરઝેરને કારણે તેમની વચ્ચે ફાટફૂટ પડી અને બધું વેર વિખેર થઈ ગયું. વાર્તામાં સંદર્ભિત સમળગાળો ઈ.સ. ૧૯૪૮નો છે. ગાંધી હત્યા, આઝાદી, ગણોતધારો વગેરેનો નિર્દેશ થયો છે. લેખકની ભાષા શૈલી, વર્ણન કળા, ધ્યાનાર્હ છે. તળપદી લહેકાવાળી લિજ્જતદાર બોલી તાજગી ભરી દે છે જે વાર્તાને જીવંત રાખે છે.

મકનો પરભુદા પટેલનો વસવાયો યા વાણોતર હતો, એટલે પટેલને ડેલે એની અવરજવર વધુ રહેતી, તહેવાર ટાંકણે, સારે માઠે અવસરે ને કામ પડ્યે મકનો પરભુદા પટેલની ડેલીએ હાજર રહેતો, કદાવર ગઠાયેલો દેહ આંગણે આઘો પાછો થતો જોવામાં પણ પરભુદા પટેલ ગૌરવનો અનુભવ કરતા. ભલે મકનો પછાત હતો, પણ એનો દેહ દેવાંશી હતો. ભલભલાં દિલડાં એના પર વારી જવાને તડપતાં હતાં, પણ અંતરાય નડતો હતો માત્ર વરણનો, એની હલકી જાતનો. કેટલાંયે બળાપો કરતાં કે ભલા ભગવાન આવો અદકેરો દેહ દઈને તે એને જાત દેવામાં કંજુસાઈ કરી?

વાર્તાનાં પાત્રો ભીની માટીની સોડમવાળાં છે. તેની જીવંતતા ભાવકને સ્પર્શી જાય તેવાં સાચુકલા પાત્રોની છે. આ પાત્રો શ્રમજીવી વર્ગનું પ્રતિનિધિત્વ કરે છે. કથા નાયક જેને પુરૂષ તરીકેના અહંને સંતોષવા તેની બબ્બે પત્ની મોંઘી અને કંકુડી પર ત્રાસ ગુજારે છે. તેનું જીવવું હરામ કરી દે છે. આમાં હાસ્યરસ એ વાર્તાનું જમાપાસું છે. મોંઘી જણસ જેવી વિલાયતી બત્તી કંકુ જેણાને ખેતર જવા માટે આપે છે. તે ગાયબ થઈ જતાં તેની દાઝ કંકુ પર ઉતારે છે. તેણે રીત સરની રાડ નાખી કંકુડી… ઈ… ઈ… ? મામી હાહુ… ઉ… ઉ… મરી જ્યો રે… એ… એ…!આ વાંચી ભાવકને મજા પડી જાય છે. બે સ્ત્રી અને એક પુરૂષ વચ્ચે સંઘર્ષ પેદા થાય છે. તેના મૂળમાં બેટરી રહેલી છે. બેટરીનું મૂળ જમાઈ હતો અને જમાઈનું મૂળ મોંઘલી છે. જેણો મોંઘી પાસે એવું સાંભળવા માગતો હતો કે ‘એક દા’ડો તો એ મારા પગ ઝાલવાની ન કૈવાની શા હાતર આમ કરો છો ભુંડા! શું જોઈએ છે તમાર તે દન રાત લોઈ ઉકાળા કરો છો!’ મોંઘી જેણાને અને જેણો મોંઘીના માહ્યલાને ન ઓળખી શક્યો. શાંત રસમાં વિરામ પામતી આ સામાન્ય પ્રકારની વાર્તા છે. પાત્રની ભાષા તેનો લય વાર્તાને જીવંતતા બક્ષે છે. રૂઢિપ્રયોગો, કહેવતો વગેરે રચાઈ આવે છે. માનવતાને નાતે સર્વ ધર્મ સમભાવ, સમતા, સમાનતા, સમરસતા વગેરેની ભાવના બે વ્યક્તિ સમાજને જોડવાનું કાર્ય કરે છે. પરંતુ આપણી સામાજિક વ્યવસ્થા અસમાનતાના પાયા પર ઊભી છે. એક જ વિષયનું વારંવાર પુનરાવર્તન થતાં તે તેનું અર્થ સૌંદર્ય ગુમાવી દે છે. દલિત સવર્ણનાં પાત્રો વચ્ચે પ્રેમ થાય અને અંતે પરિણામ દુઃખદ આવે આ પ્રકારનો વિષય હવે નવો નથી રહ્યો.

‘રેખાનો ગૃહત્યાગ’ વાર્તામાં આ પ્રશ્ન સહેજ અલગ દ્રષ્ટિકોણથી નિરૂપાયો છે. એમ કહેવામાં વધારે પડતું નહી ગણાય કે દલિતો બીન દલિતો વચ્ચે જ્યાં સુધી રોટી બેટીનો વ્યવહાર નહીં થાય ત્યાં સુધી સમાનતા ભાઈચારાની ભાવનાને કારણે દલિતો પ્રત્યેનો બીન દલિતોનો અણગમો, ઈર્ષ્યા, તિરસ્કારની ભાવનાને કારણે સવર્ણ રેખા અને દલિત મૃગેશ લગ્ન કરી શકતા નથી. રેખાનું તીવ્ર મનોમંથન વાર્તામાં કેન્દ્ર સ્થાને છે. રેખા એક બાજુ માતા-પિતા અને બહેનનો પ્રેમ જ્યારે બીજી બાજુ મૃગેશનો પ્રેમ આ બે બિંદુ વચ્ચે એ ઝોલા ખાય છે. તે દ્વિધામય પરિસ્થિતિમાં કોઈ નિર્ણય પર આવી શકતી નથી. વાર્તાના શીર્ષક પ્રમાણે રેખા ગૃહત્યાગ કરે છે. પરંતુ તે મૃગેશ સાથે રહી શકતી નથી પરંતુ સંન્યાસી બની વિહારમાં જતી રહે છે, અને વાર્તા આમ, શાંત રસમાં પરિણમે છે. વાર્તાનો અંત અણધાર્યો આવે છે.

‘આંગળિયાત’ જેવી કીર્તિદા દલિત નવલકથાના આ સર્જકની આગવી સર્જકતા હતી. જોસેફભાઈના પ્રવેશથી ગુજરાતી દલિત સાહિત્ય એક નવી ઊંચાઈ મેળવે છે. આક્રોશ અને આત્મદયાનું દલિત સાહિત્ય સ્વમાન અને આત્મવિશ્વાસનું સાહિત્ય બની શક્યું તેમાં જોસેફ મેકવાનનો સિંહ ફાળો છે. જોસેફના પાત્રો થકી એમનું સમાજદર્શન કે દલિતદર્શન અવ્યક્ત થયા વિના નથી રહેતું. દલિતત્વ લેખકના પિંડમાંથી ઘાટ ઉતારવાનું કારણ બનીને આવે છે. ઈ.સ. ૧૯૮૬માં પ્રગટ થયેલી આ નવલકથાએ જોસેફને યશ અપાવ્યો છે. આ નવલકથામાં પીડિત, શોષિત માનવસમાજની વ્યથાને તેનાં ઉચ્ચ સંસ્કારોને, અસ્મિતાને, હૃદયની અમીરાતને આલેખવામાં આવેલ છે. આ નવલકથાએ ચરોતર પ્રદેશ અને તે પ્રદેશમાં શ્વસતા પછાત દલિત લોકોને જીવંત કર્યા છે. સમાજની ગરીબીને તેની રહેણીકરણી, રીતરીવાજો, લોકબોલી, આધ્યાત્મિક જ્યોત તથા ભોળા માણસોની ગરીમાને આલેખિત કરી છે. નવલકથાની શરૂઆતમાં ટીહો અને વાલજી શીલાપુર ગામમાં વણાટ કરેલા વસ્ત્રોની હરાજી કરવા, વેચવા માટે આવે છે, ત્યારે મેઘજી પટેલનો પુત્ર ભારાડી નાનીયો દલિત યુવતી મેઠીની મશ્કરી કરી છેડતી કરે છે ત્યારે ટીહારામ પરાયા ગામમાં વચ્ચે પડે છે અને દ્રશ્ય જીવંત કરે છે. એ પછી અનેક પ્રસંગ ચિત્રોબનતાં રહે છે. ટીહો મર્દ પુરુષને શોભા આપે તે રીતે મેઠીને બચાવીને મેઠીના હૃદયમાં ટીહા પ્રત્યે અનુરાગ જન્માવે છે, ત્યારે મેઠીનું અપહરણ થાય છે. ટીહાના મિત્ર વાલજીનું મૃત્યુ, ટીહો, મેઠી, દાનાજી સૌનાં હૃદયને વલોવતું રહે છે. મેઠીનું કેરડીયાના વતની ચૂંથવા સાથેનું બાળવિવાહ, પતિ-પત્ની વચ્ચેનો અણબનાવ તો એ તે એના દીકરાની મા બને છે. ચૂંથીયાના ત્રાસથી કંટાળીને મેઠી ટીહાની ઘરે આવે છે અને ચૂંથીયો ન મરે ત્યાં સુધી ટીહા સાથે ઘર માંડવાની ના કહે છે. બીજી તરફ રત્નાપુરમાં કંકુ પોતાનો શોક દોઢ વરસ સુધી પાળે છે, અને તે અંતે ભવાન-ભગત અને ટીહાના કહેવાથી યથાર્થને સ્વીકારી વાલજીના કાકાના દીકરા ધનજી સાથે દિયરવટુ કરી ઘર માંડે છે. પ્રણયી જીવો ટીહો તથા મેઠીને ધનજી, કંકુ સમજાવે છે તો યે એક થતા નથી. ચૂંથીયો જીવે છે અંતે કંકુના મામાના સાળાની દીકરી વાલી સાથે ટીહારામ પરણે છે. પરણ્યા પછી બંને વચ્ચે મેઠીના લીધે તિરાડ પડે છે. ઘરમાં કજીયા થાય છે. અંતે ગામના સરપંચ સાથે ટીહાને ઝઘડો થતાં ધીંગાણું થાય છે, અંતે તેને સારવાર મળતી નથી અને તે છેલ્લા શ્વાસ છોડે છે. ટીહાના મૃત્યુનું દુઃખ મેઠીને થાય છે, તે અન્ન-જળનો ત્યાગ કરે છે. અંતે ટીહાના મૃત્યુ બાદના અઢારમા દિવસે તે પણ મૃત્યુ પામે છે. જે જગ્યાએ ટીહાને દાટવામાં આવેલ તેની બાજુની જગ્યામાં જ મેઠીના દેહને પણ દફન કરવામાં આવે છે. કૃતિને અંતે ગામમાં શાળા બાંધવાની વાત થાય છે ત્યારે ટીહાપુત્ર સાત હજાર એક રૂપિયાનું દાન આપે છે.

વસ્તુ-સંકલનાની દ્રષ્ટિએ ‘આંગળિયાત’ ધ્યાનાર્હ છે. નાનાવિધ પ્રસંગોની ફૂલગૂંથણીમાં ક્યાંય સાંધો જોવા મળતો નથી. કૃતિમાં વિધ-વિધ ઘટનાઓને કારણે લેખક સળંગ કથાસૂત્રતા જાળવી શક્યા છે. કૃતિ અનેક ઘટનાઓથી ભરચક છે. આ ભરચક કથાપ્રવાહ કૃતિત્વને અહર્નિશ ગતિમાં રાખે છે. શીલાપુરમાં કાપડનું વેચાણ કે મેઠીની છેડતી, પટેલો સાથે નાયકનું ધીંગાણુ, મેઠીનું અપહરણ, વાલજીનું મૃત્યુ, કંકુનું દિયરવટુ, ટીહા-વાલીના લગ્ન, મેઠીનું એકલા રહેવું, ટીહાનું મૃત્યુ થતાં મેઠીનો અઢારમાં દિવસે પ્રાણત્યાગ…વગેરે મુખ્યકથા પ્રવાહો ‘આંગળિયાત’ નવલકથાને જાન બક્ષે છે. અહીં સર્જકનો મુખ્ય ઉદેશ્ય દલિત સમાજની વાતને અભિવ્યક્ત કરવાનો રહેલો છે. જોસેફ પોતે કહે છે તેમ- “એક આથમી ગયેલી સંસ્કૃતિ અને આયાસપણે વિસારે પાડવામાં આવી રહેલ સામાજિકતાની વાત છે. ‘આંગળિયાત’ એ સમાજ વ્યવસ્થાની પુન:પ્રતિષ્ઠાનો આ પ્રયાસ નથી, પણ એમાં રહેલ સત્યશીલતાનાં પુરસ્કારનો ઉદેશ છે. ઈ.સ. ૧૯૩૫ થી માંડીને ૧૯૬૦ સુધીના અઢી દાયકાની આ કથામાં સામાજિક અન્યાય અને ઉલ્લેખાયેલી એક જાતિ પ્રત્યેના સંપન્ન સવર્ણોના હાડોહાડ દ્વેષનો પણ ચિતાર છે.”[4]

કવિશ્રી હરીન્દ્ર દવે ‘આંગળિયાત’ વિશે કહે છે- “આ નવલકથા આપણી વણખેડાયેલી ભોમને ફલક બનાવે છે. એ માટે જ નહી; એમાં સર્જકતા છલકી રહી છે એ માટે મને ગમી છે, એના પાત્રો અત્યારે મારી અનુભવ સૃષ્ટિનો ભાગ બની ગયા છે.”

કવિશ્રી ઉમાશંકર જોષી ‘આંગળિયાત’ ને આ રીતે નવાજે છે- “તમે ‘આંગળિયાત’ ને ઉજાગર કરતા નથી, ‘આંગળિયાત’ તમને ઉજાગર કરે છે. ગુજરાતી કલા સાહિત્યમાં એક વિશિષ્ટ રચના આપે છે, એટલું જ નહી ગુજરાતને મળ્યું છે એમ નહી એક વિશાળ સહાનુકંપાવાળો સમજદાર માનવી આ ભાષા બોલનારાઓની વચમાં હરતો ફરતો જોવાનું ભાગ્ય સાંપડે છે ને હૈયાધારણા મળે છે.”[5]

સાહિત્યની પ્રાદેશિક કૃતિઓમાં ચોથા મોજામાં ‘આંગળિયાત’ માં પ્રથમ જ દલિત સમાજ અખિલાઈપૂર્વક અભિવ્યક્ત થયેલ છે. આથી ધવલ મહેતા આ નવલકથાથી ગુજરાતી નવલકથા સાહિત્યમાં ચોથું મોજું આવે છે તેમ કહે છે. આ નવલકથામાં દલિત પ્રજાને થતા અન્યાયો તો છે જ સાથેસાથે દલિત પ્રજાના આંતર પ્રશ્નો-સંબંધોને લીધે એક જુદાં પ્રકારનું વિશ્વ અહીં રચાય છે.

‘આંગળિયાત’ માં મૂળભૂત સ્થિતિ સાથે સંભવિત પરિસ્થિતિઓનું ઘર્ષણ શક્ય તેટલી હદે વિસ્તર્યું છે. જેથી સ્થિતિજડ સમસ્યાઓ સહજપણે જુદી તરી આવે છે. છેલ્લાં વીસ-પચ્ચીસ પાનામાં લેખકે કરેલી ઉતાવળ આ નવલકથાની મોટી મર્યાદા બની રહે છે. જે ચુસ્તતા પૂર્વ ભાગમાં છે, તે ઉતરાર્ધમાં ખંડિત થતી ભળાય છે. સામાજિક સંદર્ભોને પીડિતની નજરે જોવાની વૃતિને લીધે એક પ્રબળ સંઘર્ષની ભૂમિકા ‘આંગળિયાત’ માં જોઈ શકાય છે, પરંતુ વસ્તુસંયોજન ક્યારેક કથળતું માલુમ પડ્યું છે. દરેક પ્રસંગે તેમનાં પાત્રો આગવી ઓળખ ઊભી કરે છે. તેથી પાત્ર વિકસતું-ઘડાતું આવે છે. આ નવલકથાનું અસ્તિત્વ એના પાત્રોને કારણે કાયમ ટકી રહે છે.

જોસેફ મેકવાનની સ્મૃતિમાં સ્થપાયેલા જોસેફ મેકવાન ફાઉન્ડેશનના ઉપક્રમે જોસેફ મેકવાન સાહિત્ય પુરસ્કાર

જોસેફ મેકવાનની સ્મૃતિમાં સ્થપાયેલા જોસેફ મેકવાન ફાઉન્ડેશનના ઉપક્રમે જોસેફ મેકવાન સાહિત્ય પુરસ્કાર અને જોસેફ મેકવાન કર્મશીલ પુરસ્કાર અર્પણ કરવાનો કાર્યક્રમ ત્રિવેણી લેન્ડ માક, આણંદ ખાતે યોજાયો હતો.પ્રકાશ ન. શાહના અધ્યક્ષપદે યોજાયેલ આ સમારોહમાં જોસેફ મેકવાન સાહિત્ય પુરસ્કાર સાહિત્યકાર ડો. મણીલાલ હ. પટેલ અને જોસેફ મેકવાન કર્મશીલ પુરસ્કાર આંતરરાષ્ટ્રીય ક્ષેત્રે કાર્યરત કર્મશીલ માર્ટિન મેકવાનને એનાયત કરવામાં આવ્યો હતો.

જેમાં પુરસ્કાર રૂપે રૂ. 25,000 સન્માન પત્ર અને શાલ ઓઢાડી આ મહાનુભાવોનું સન્માન કરવામાં આવ્યું હતું.સમારોહના અધ્યક્ષપદેથી બોલતા ચાર દાયકા અતિતમાં પહોંચીને પ્રકાશ ન શાહે જણાવ્યું હતું કે ‘1981 થી 1990ના ગાળામાં નવનિર્માણ અને અનામત આંદોલનના કપરા દિવસોમાં એક અસાધારણ ઉન્મેષ જે આવ્યો તે દલિત સાહિત્યનો હતો. આ ચરોતરભૂમિના સાક્ષ્ર ગોવર્ધન રામ સાક્ષર જીવનનો એક આદર્શ મૂકયો હતો. ઇશ્વર પેટલીકરે એના સર્જનથી આ વિસ્તારને એક નવી ઉંચાઇ આપી હતી.

પરંતુ જોસેફ મેકવાને તો તેમના સર્જન થકી એક ઋષિ તર્પણ કરીને અગાઉ સાહિત્યમાં જેની ચર્ચા-જિકર થયા જ ન હતા. એ વાસ્તવનો જગત આખાને એમની અઢળક કૃતિઓ થકી પરિચય કરાવ્યો છે.’ ઇન્દુકુમાર જાનીએ જોસેફ મેકવાનને શબ્દ સૂર્યથી ઓળખાવી કહ્યું કે ખરેખર તો એમણે એક તંત્રી, લેખક અને એ સમયે નવા નવા નિમાયેલા તંત્રી-સંપાદક એવા પોતાની વિચારધારાને વધારે સ્પષ્ટ અને એક નવી દિશા પુરી પાડી હતી.

સંદર્ભસૂચિ-

1. દલિત અધિકાર (પાક્ષિક તા-૫/૪/૨૦૧૦ સળંગ અંક-૧૧૩) પૃષ્ઠ-૧૧
2. એજન- પૃષ્ઠ-૨૩
3. મણિલાલ હ. પટેલ -‘કર્તા અને કૃતિ’- પાશ્વ પબ્લિકેશન પ્ર.આ-૨૦૧૩ પૃષ્ઠ-૫૬
4. એજન-પૃષ્ઠ-૬૦
5. ડૉ.મોહન પરમાર- ‘સમાજમિત્ર સામાયિક’ (અંક-૧૦/૧૧ ઓક્ટોબર/નવેમ્બર-૨૦૧૭) પેજ નંબર-૮ થી ૧૪
6. જોસેફ મેકવાન’- આંગળિયાત’ (૨૦૧૦ની સંવર્ધિત આવૃત્તિ)
7. હરીન્દ્ર દવે- ‘જન્મભૂમિ પ્રવાસ’ ‘સામાયિક’ અંક-૧૯૮૬
8. જોસેફ મેકવાન-‘વ્યથાનાં વીતક’ -ડીવાઈન પબ્લિકેશન- અદ્યતન આવૃત્તિ-જુલાઈ-૨૦૧૩
9. ડૉ.બાબુભાઈ બારડ:’જોસેફ મેકવાનનું નવલકથા વિશ્વ’

મારુ ખંભાત-આગવું ખંભાત

ખંભાત શહેર ભારત દેશના પશ્ચિમ ભાગમાં આવેલા ગુજરાત રાજ્યના ચરોતર પ્રદેશમાં આવેલા આણંદ જિલ્લામાં આવેલું છે તેમ જ ખંભાત તાલુકાનું મુખ્ય મથક છે.

કેમ્બે, ખંભાત તરીકે પણ ઓળખાય છે, તે ભારત દેશના ગુજરાત રાજ્યમાં આવેલ નગર છે. તે અગાઉ એક મહત્ત્વનું વેપારી કેન્દ્ર હતું, જોકે હાલમાં તેના બંદરમાં ધીમે ધીમે કાંપ જમા થઈ ગયો છે અને તેથી દરિયાઇ વેપાર અન્યત્ર ખસેડવામાં આવ્યા છે. ખંભાત ખંભાતના અખાતના ઉત્તરના ભાગે મેદાની ભાગમાં સ્થિત છે અને તેની નજીક દરિયાની ભારે ભરતી અને ઓટ આવે છે, દરિયાઈ સપાટીમાં ૩૦ ફૂટ જેટલો બદલાવ આવે છે. ખંભાત બ્રિટિશ ભારતમાં બોમ્બેના ગુજરાત વિભાગના એક રજવાડાં રાજધાની હતી. તે ૩૫૦ ચોરસ માઇલ નો વિસ્તાર ધરાવે છે. એક અલગ રાજ્ય તરીકે તે મુઘલ સામ્રાજ્યમાંથી અલગ ૧૭૩૦ આસપાસ થયું હતું. તેના નવાબ મોમિન ખાન બીજાના વંશજ હતા, ૧૭૪૨ માં તેમના સાળા નિઝામ ખાન જે ખંભાતના ગવર્નર હતા તેમની હત્યા કરી ત્યાં પોતાની જાતને સ્થાપિત કરી.

ખંભાત નગર ટોલેમિ ના કેમેનેશ હોઈ શકે છે, અને અગાઉ ખૂબ જ સમૃદ્ધ શહેર હતું, વ્યાપક વેપાર બેઠક હતું, અને તેનું રેશમ, છીંટ અને સોનાના પદાર્થનું ઉત્પાદન પ્રસિદ્ધ હતું; માર્કો પોલો દ્વારા ૧૨૯૩ માં તેનો એક વ્યસ્ત બંદર તરીકે ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો હતો. મુખ્યત્વે કાંપ જામી જવાને કારણે સમુદ્ર માર્ગે ત્યાં પહોંચવું અઘરું થયું તેથી તેનું વાણિજ્ય ઘણા લાંબા સમયથી પડી ભાગ્યું છે, અને નગર ગરીબ અને જર્જરિત બન્યું છે. વસંત ઋતુમાં ભરતી ૩૦ ફૂટ થી ઉપર વધે છે, અને આટલા છીછરા અખાતમાં વાણિજ્ય માટે તે જોખમકારક છે. ૧૯૦૦ની સાલ સુધી મુખ્ય વેપાર કપાસ નિકાસ સુધી મર્યાદિત થયો હતો. આ નગર ગોમેદ અને અકીક ઘરેણાંનાં ઉત્પાદન માટે મુખ્યત્વે ચીનમાં પ્રતિષ્ઠિત હતું. ઘણા કિસ્સાઓમાં ઘરો પથ્થરથી (તે શહેરની સદ્ધરતા સૂચવે છે કારણ કે આ પથ્થરો ખૂબ જ દૂરથી લવવામાં આવ્યા હતા) બાંધવામાં આવતા હતા અને ૩ માઈલ ના ઘેરાવામાં શહેર, ચાર જળાશયો અને ત્રણ બજારો ફરતે ઈંટોની દિવાલ ચણેલી જેના અવશેષો હાલમાં મોજૂદ છે. દક્ષિણપૂર્વ દિશામાં ભૂમિગત મંદિરો અને અન્ય ઇમારતોના અડધા દટાયેલ અવશેષો છે, જે ભૂતકાળમાં તેમની મોટા પ્રમાણમાં સંખ્યા સૂચવે છે. આ જૈન મંદિરો છે, અને તેમના દેવતાઓની બે મોટી પ્રતિમાઓ ધરાવે છે, એક કાળી, અન્ય સફેદ છે. મુખ્ય મૂર્તિ, શિલાલેખ અનુસાર, પારિશ્વનાથ અથવા પારશ્વનાથ છે. સમ્રાટ અકબરના સમયમાં તેમની કોતરણી કરવામાં આવી છે. કાળી મૂર્તિ પર ૧૬૫૧ની તારીખ કંડારેલી છે. ૧૭૮૦માં ખંભાત જનરલ ગોડાર્ડના સૈન્ય દ્વારા કબ્જે કરાયું. ૧૭૮૩માં પાછું મરાઠા તાબા હેઠળ ગયું અને ત્યારબાદ ૧૮૦૩ ની સંધિ હેઠળ પેશ્વા દ્વારા બ્રિટિશને સોંપી દેવામાં આવ્યું. તે ૧૯૦૧ માં રેલવે સાથે દ્વારા જોડવામાં આવ્યું હતું.

ગુજરાતમાં ખંભાત શહેર અકીક ના વેપાર માટે જાણીતું હતું.

ખંભાત તાલુકામાં આવેલાં ગામો

આખોલ
બામણવા
ભાટ તલાવડી
ભીમતળાવ
ભુવેલ
છતરડી
દહેડા
ધુવારણ
ફીણાવ
ગોલાણા
ગુડેલ
હરીપુરા
હરીયાણ
હસનપુરા
જહાજ
જલસણ
જલુંધ
ઝાલાપુર
જીણજ
લક્ષ્મીપુરા
કલમસર
કાળી તલાવડી
કાણીસા
કણઝટ
ખડોધી
ખટણાલ
કોડવા
લુણેજ
માલસોની
માલુ
મીતલી
મોતીપુરા
નગરા
નાના કલોદરા
નંદેલી
નવાગામ બારા
નવાગામ વાંટા
નેજા
પાલડી
પાંદડ
પીપળોઇ
પોપટવાવ
રાજપુર
રાલેજ
રંગપુર
રોહણી
શકરપુર
સાયમા
સોખડા
તામસા
તારકપુર
ટિંબા
ઉંદેલ
વડગામ
વૈણાજ
વાસણા
વટાદરા
વત્રા

પ્રવાસન ક્ષેત્રે ખંભાત-જોવા લાયક સ્થળો

”’સેલ્ફી પોઈન્ટ નેજા-કનેવાલ”’
ખંભાતનો નેજા-કનેવાલ વિસ્તાર ફિલ્મ શુટિંગનું કેન્દ્ર બન્યો

લેખક અને પત્રકાર શૈલેષ રાઠોડે જણાવ્ધ્યયું હતું કે,ગુજરાતમાં નૈસર્ગિક પ્રવાસન સ્થળોની કમી છે.તેવા સંજોગોમાં પ્રાચીન નવાબી નગરી નેજા થી કનેવાલ સુધીના વિસ્તારમાં તાડના વૃક્ષો તેમજ પાણીના છીછરા ઝરા અને તળાવોને કારણે ફિલ્મ નિર્માતાઓ માટે ફિલ્મ શુટિંગ નું આદર્શ કેન્દ્ર બની રહ્યું છે.નેજા ખંભાતીઓ માટે સેલ્ફી પોઈન્ટ બન્યું છે.સાહિત્યકાર શૈલેષ રાઠોડે ૧૯૯૮ માં નેજા વિસ્તારની ડોકયુમેન્ટરી ફિલ્મ બનાવી અને ફોટોગ્રાફી અખબારો અને સોસીયલ મીડિયા ઉપર પ્રસારિત કરી આ વિસ્તારને “સેલ્ફી પોઈન્ટ”નામ આપ્યું હતું.અહી સવાર અને સાંજ પ્રકૃતિપ્રેમીઓ કુદરતને માણવા ઉમટી પડે છે.
ફિલ્માંકન માટે ઉત્તમ નેજા માર્ગ વારંવાર ટ્રાફિક થી છલકાઇ છે.અહી નિર્માતાઓ વિવધ દ્રશ્યો માટે આવે છે.ફિલ્મ નિર્માણ સાથે સંકળાયેલા ગોવિંદ બારોટે જણાવ્યું હતું કે-મે અહી વિડીયો માટે શુટિંગ કર્યું કારણ કે અહી નેચરલ વાતવરણ છે.કુદરતી વાતાવરણ અને કેરેલા જેવા દ્રશ્યો અહી મળે છે.છેલ્લા ૨ વર્ષથી નેજા અને કનેવાલ વિસ્તાર ફિલ્મ નિર્માતાઓ માટે આશીર્વાદ સમાન બન્યો છે.જો સરકાર અહી રીફ્રેશમેન્ટ માટે વ્યવસ્થા ઉભી કરે તો વધુ નિર્માતાઓ-પ્રવાસીઓ ખેચાઇ શકે છે.અહી અસંખ્ય તાડના વૃક્ષોનો સમૂહ અદ્ભુત છે.તાડની વનરાજી મનમોહક છે.

[[https://wordpress.com/post/shaileshrathod.wordpress.com/1029]]
આ ઉપરાંત ખંભાતી સિવાઈ અન્ય જીલ્લા બહારથી નાગરીકો તહેવારોની ઉજવણી કે મિની વેકેશનની મજા માણવા માટે અહી આવે છે.પ્રવાસન સ્થળોએ જવાની નોબત આવે છે. ચરોતરમાં નૈસર્ગિક વિસ્તારો અને પ્રવ્સન માટે સ્થળો ઓછા હોઈ ખંભાતમાં ધાર્મિક એવા શિકોતર મંદિર,વડગામ સ્થિત દરિયા કિનારો,જુમ્મા મસ્જીદ,કનેવાલ તળાવ,સેલ્ફી પોઈન્ટ નેજા પ્રવાસીઓને આકર્ષે છે.

માદળા તળાવ :-
ખંભાત શહેરની પૂર્વ દિશામાં માદળા તળાવ આવેલું છે. જેની દક્ષિણ બાજુએ બગીચો આવેલ છે. કિનારા ઉપર મહાકાળેશ્વર મહાદેવ, રણછોડજી મંદિર, રામ મંદિર, લક્ષ્મીનારાયણ મંદિર વિગેરે મંદિરો આવેલા છે. શહેરની મધ્યમાં આ તળાવ આવેલ હોવાથી સાંજના સમયે તથા તહેવારોના દિવસે શહેરીજનો ફરવા આવે છે.

ગુજરાત સરકાર શહેરી વિકાસ અને શહેરી ગૃહ નિર્માણ વિભાગ, ગાંધીનગરના ઠરાવ ક્રમાંક :- નપલ/૪૫૯૩/એમએલએ/૧૨/મ તા. ૧૫-૦૯-૧૯૯૩ના હુકમથી સીટી સર્વે નંબર ૩/૩૨૪૬ વાળી જમીન “માદળા તળાવ” તરીકે આવેલ છે જેનું ક્ષેત્રફળ ૬૭૨૨૫-૯૫-૩૧ ચોરસ મીટર જમીન તે પૈકી ૧૭૮૩-૪૬-૫૩ ચોરસ મીટર જમીન હેતુ ફેર કરેલ છે.

જૈન દેરાસરો:-
જૈન ધર્મે ગુજરાતના સાંસ્કૃતિક વિકાસમાં અમૂલ્ય ફાળો આપેલો છે. ખંભાત જૈનપૂરી અને યાત્રાનું ધામ હોવાથી લગભગ બધા જ ગચ્છના આચાર્યોએ ખંભાતને પાવન કરેલું છે. જૈન ધર્મની કિર્તિને વિશેષ ઉજ્જવળ કરનાર શ્રીમદ હેમચંદ્રાચાર્યે ખંભાતમાં જ દિક્ષા લીધી હતી. જેઓએ સાડા ત્રણ કરોડ શ્લોકોનો ગ્રંથ બનાવેલ છે. ગુજરાતી સાહિત્યમાં સિદ્ધહેમ જેવુ વ્યાકરણના રચિતા શ્રીમદ હેમચંદ્રાચાર્યની કર્મભૂમિ એવા ખંભાતમાં ૭૫ થી વધારે જિનાલયો આવેલા છે. આ જિનાલયોમાં સમગ્ર ભારત વર્ષમાથી તેમજ વિદેશથી જૈન યાત્રાળુઓ આવે છે.

ભૈરવનાથની પ્રસિદ્ધ વાવ:-
ગવારા દરવાજાથી આગળ વોરવાડ જતાં ભૈરવનાથની પ્રસિદ્ધ વાવ આવેલ છે. જે વાવ ૩૨૫ વર્ષ પહેલા ખંભાતના શ્રીગોડ બ્રાહમણ રાજદેવ સમ્રાટે બંધાવ્યાની હકીકત મળે છે. વાવની અંદર ભૈરવનાથની મૂર્તિ છે. આ વાવ ઘણી વિશાળ છે.

નારેશ્વર તળાવ :-
આ તળાવ ખંભાતના વાયવ્ય ખૂણામાં આવેલું છે. તેની પૂર્વ બાજુએ શ્રી મહાપ્રભુજીની બેઠક, દક્ષિણ બાજુએ જાફરઅલી ખાન વોટર વર્ક્સ, પશ્ચિમે લાલબાગ અને ઉત્તરે રાજવંશોના મકાનો જેનું ક્ષેત્રફળ ૧૨૭૩.૫૦ ચો.વાર છે. પૌરાણિક કથા મુજબ નારદજીએ દર્ભની સળી વડે આ સરોવર ખોદયું હતું અને તામ્રપત્ર વડે માટી બહાર કાઢી સર્વે તીર્થોમાથી ઉત્તમ જળ લાવી તેમાં ભર્યું હતું. જેથી આ સરોવર નારદીય સરોવર કહેવાયું. કાળાંતરે આ નામમાં ફેરફાર થવાથી નારેશ્વર નામથી ઓળખાય છે.

બેઠક મંદિર :-
નારેશ્વર તળાવ પૂર્વ કિનારે શ્રી ગુંસાઈજીની બેઠક આવેલી છે. આ સ્થળે શ્રી ગુંસાઈજી સંવત ૧૬૧૩થી બેઠક નક્કી થયેલ છે. મંદિરના નિયમ મુજબ ત્યાં નિત્ય લીલાઓ થાય છે. આ બેઠક શ્રીનાથજી ના તાબાની ગણાય છે. ત્યાંના પ્રતિનિધિ હાર વર્ષે અહી આવી વ્યવસ્થા જોઈ જાય છે. વૈષ્ણવો નિત્ય દર્શને જાય છે.

ગાંગડીયું તળાવ :-
શહેરની ઉત્તરે આવેલા ગાંગડીયા તળાવની શોભા તળાવની આસપાસ આવેલા તાડના વૃક્ષોથી અનેરી લાગે છે. અમદાવાદ તરફથી ખંભાત આવતા માર્ગમાં આ વૃક્ષો રડીયામણા લાગે છે.

બ્રહ્માજીનું મંદિર :-
શ્રી બ્રહ્માજીનું સ્વતંત્ર મંદિર નગરામાં છે. બ્રહ્માજીની મૂર્તિનો પથ્થર આબુથી આવેલ છે. તેમ વિધ્વાનો માને છે. બ્રહ્માની મૂર્તિ આરસની મનુષ્યના કદ જેટલી અને ઉત્તમ છે. બ્રહ્માને ચાર મુખ છે. જટા મુકુટ છે, લાંબી દાઢી અને ચાર હાથ છે. એક હાથમાં સવેલ, બીજા હાથમાં માળા, ત્રીજા હાથમાં માપ દંડ (ગજ), ચોથા હાથમાં કમંડળ છે. બ્રહ્માના પરિવાર દેવોમાં તેમની બે પત્નીઓ સાવિત્રી (બ્રહ્માણી) અને સરસ્વતી છે. તે પણ મોટા કદની છે. તેમના હાથમાં કમળ અને કમંડળ આપવામાં આવેલ છે. મૂર્તિઓ સુંદર અને નમૂનેદાર છે.

મરીયમપુરા ચર્ચ:-
પ્રેસ રોડ ઉપર મરીયમપુરા ખાતે કલાત્મક કેથોલિક ચર્ચ અને સેન્ટ ઝેવિયર્સ સ્કુલ આવેલી છે.ઉપરાંત દરિયાકિનારે સૌથી મોટું કબ્રસ્તાન પણ આવેલું છે.કંસારી માર્ગ ઉપર પ્રાચીન સી.એન.આઈ ચર્ચ આવેલું છે.

જુમ્મા મસ્જિદ :-
ખંભાત શહેરના દરિયા તરફના કોર્ટની પાસે આવેલ છે. મસ્જિદના લેખમાં જણાવ્યા મુજબ હીજરી સંવત ૭૨૫ના મોહર્રમ માસની ૧૮મી તારીખ(ઈ.સ.૧૩૨૫) જાન્યુઆરીમાં મહંમદ અલબુ તમારીએ બાદશાહ મહંમદ તધલખના કાળમાં બંધાવેલ છે. મસ્જિદની બાંધણી અને તેનું કોતરણી કામ જોવા માટે ભારત વર્ષ તથા દુનિયામાથી મુસ્લિમ સમાજના યાત્રાળુઓ આવે છે. આર્કિયોલોજી ડિપાર્ટમેન્ટે આ સ્થાપત્યને રાષ્ટ્રીય સુરક્ષા સમારક તરીકે જાહેર કરેલ છે.(૧૦) વડવા આશ્રમ :- પૂજ્ય મહાત્મા ગાંધી જેમને પોતાના ગૂરૂ માનતા હતા તેવા શ્રીમદ રાજચંદ્ર દ્વારા વિક્રમ સંવત ૧૯૭૨માં સ્થપાયેલ વડવા તીર્થ ક્ષેત્ર આવેલું છે જેની મુલાકાતે ભારત વર્ષમાંથી યાત્રાળુઓ આવે છે.

શહેરની અન્ય વિશિષ્ટ બાબતો:-

• ઘણાં વર્ષોથી ખંભાત દુનિયાભરમાં હલવાસન,સુતરફેણી અને સુકાભજીયા જેવી વાનગી પ્રખ્યાત છે. જેનો સ્વાદ માણવાનું દુનિયાભરના ગુજરાતીઓ ચુકતા નથી.
• ખંભાતનો મુખ્ય ગૃહ ઉધ્યોગ અકીકનો છે અને અકીકના પથ્થરમાંથી બનાવેલ ઘરેણા તેમજ વિવિધ ચીજ વસ્તુઓનું બજાર ખંભાતમાં છે.
• ગ્રહોના રત્નો અને ઝવેરાત તથા વિવિધ આભુષણ ખરીદવા માટે પણ દેશભરમાંથી લોકો ખંભાત આવે છે.
  -ખંભાતની ખંભાતી પતંગોની સૌથી વધુ માંગ રહે છે.
  -ખંભાતને કર્મભૂમિ બનાવનાર લેખક સર્જક શૈલેશ રાઠોડે ૩૦ વર્ષ સુંધી ખંભાતમાં સેવાઓ બજાવી છે અને તેમને ૫૬ જેટલા પુસ્તકોની ગુજરાતીઓને ભેટ આપી છે.તેમને રાજ્યનો શ્રેષ્ઠ શિક્ષક પુરસ્કાર એનાયત થયેલ છે.
  ખંભાત ના સાહીત્યકારો અને સાહિત્યદર્શન:-

1) ખંભાત રચાયેલા સંસ્કૃત ગ્રંથો
કોઈ પણ દેશ ના સાંસ્કૃતિક ઇતિહાસ ના એના સંતપુરુષો અને સાહીત્યકારો નું સ્થાન એક રીતે તો એના રાજપુરુષો કરતા પણ ઊંચું છે. અને એમની કીર્તિ રાજપુરુષો કરતા વધારે ચિરજીવ છે. રાજપુરુષોને એમની તાત્કાલિક સતા ને લીધે માન મળે છે. પણ એમના જમાના પછી ભાગ્યે જ કોઈ સંભારે છે. જયારે સંતોને એમના તપ અને શુદ્ધ જીવન ને લીધે પ્રસરેલી સનાતન શાંતી ના લીધે અને સાહીત્યકારો એ સરજેલા વિધાસંસ્કારોના સાધનો ને લીધે એમના જમાના પછી પણ અનંતકાલ સુધી લોકો સંભારે છે. છતાં સંતો નું તેમજ સાહીત્યકારો નું સ્થાન ઘણું ઊંચું હોય છે એ ના ભૂલવું જોઇએ. આપણી સરકારે અનેક કળાવિઘ્નો નું બહુમાન કર્યું છે એ આનંદ ની વાત છે.
ખંભાત માં રચાયેલા કેટલાક સંસ્કૃત ગ્રંથો:
શાંતીનાથચરિત્ર: વિ. સં. 1160 માં ખંભાતમાં હેમચંદ્રના ગુરુ દેવચંદ્રસુરીએ પ્રાકૃતમાં ગધપધમાં રચયું છે. તેમાં અપભ્રશ ભાષા વપરાયેલી છે. તેની તાડપત્ર ની પ્રત પાટણ ભંડારમાં છે. સમય સિદ્ધરાજ નો છે.
આદિનાથચરિત્ર વર્ધમાન આચાર્ય એ વિ. સં. 1160માં પ્રાકૃત ભાષામાં રચના કરી. કોઈ કોઈ સ્થળે અપભ્રશ ભાષા છે. આ વર્ધમાન આચાર્ય નવાંગિ વૃત્તિકાર અભયદેવસુરી ના શિષ્ય હતા. તેમને સ્ટભતીર્થ માં આ રચના કરી છે. તેમાં “ખંભાઈરથ” પ્રયોગ કર્યો છે. પીટરસરન રિ. 5/8.
ઉકતિયકમ: (સં.) લેખક એક અજ્ઞાત પંડિત છે. વિ. સં. 1484 માં ખંભાત ના શ્રી ગૌડ બ્રાહ્મણ જ્ઞાતિ ના વિદ્યવાન બ્રાહ્મણ એ “ઉકતિયકમ” નામે વ્યાકરણ ગ્રંથ ની રચના કરેલ છે. આ ગ્રંથ નો પરિચય જૂની ગુજરાતી માં એક ટૂંકી સમાસ શિક્ષા એ શિરશક નીચે શ્રી ભોગીલાલ સાંડેસરાએ કરી છે (સાહીત્ય માસિક, સને 1932)
કુંડતત્વપ્રદીપ : (સં.) વિ. સં. 1680 ના ચૈત્ર સુદ 15 ખંભાત ના શ્રી ગૌડ બ્રાહ્મણએ યજ્ઞ કરવાનાં કુંડ વિશે ગ્રંથ ની રચના કરેલ છે. અને તે સંસ્કૃત માં “કુંડવિશંતી” નામે પ્રસિદ્ધ થયેલા ગ્રંથ માં તેનો સમાવેશ કરવામાં આવ્યો છે.
પારસ્કર ગૃહય સૂત્રના બે કાંડનું ભાષાંતર :
વિ. સં. 1692 ના મહા સુદ 14, મંગળવારે ખંભાત ના લક્ષ્મીધરે કાશીમાં જઈને તેનું ભાષાંતર કર્યું.
જયરત્નગણી : વિ. સં. 1662.
આ જૈન આચાર્ય એ સંસ્કૃતમાં (1) જવરપરાજય અને (2) દોષરત્નાવલી નામે બે ગ્રંથોની ખંભાત માં રચના કરી છે. ‘જવરપરાજય’ વિશે વિસ્તારથી મો.દ. દેસાઈ એ ‘જૈનપત્ર’ ના રોપ્યમહોત્સવ અંકમાં પૃ. 137 ઉપર વર્ણન કર્યું છે. દોષરત્નાવલી વિશે ડો. ત્રિ. લે. ના પ્રશિસ્ત સંગ્રહમાંથી. (જૈન રોપ્ય મહો. અંક, પૃ. 137)
શ્રી રવિચંદ્ર :
હીરચંદગણી ( વિ. સં. 1694 ) ના શિષ્ય રવિચંદ્રએ ખંભાત માં સં. 1712માં ‘ઉપાસકદશાંગ’ ની પ્રતિ લખી.
જૈન સંપ્રદાય અને વિશેષતાઓ:-
જૈન ધર્મે ગુજરાતના સાંસ્કૃતિક વિકાસમાં અમૂલ્ય ફાળો આપેલો છે.પ્રાચીન કાળથી ત્રંબાવતી નગરી અને “સ્તંભતીર્થ”ના નામે પ્રસિદ્ધિ પામેલાં ખંભાતના ૭૩ જિનાલયો જૈન ધર્મની યશોગાથા ગાતા દીપી રહ્યાં છે. જિનાલયો કે જેમાં હીરાપન્ના સુવર્ણ, રૌપ્ય અને ધાતુની આહ્લાદક પ્રતિમાજીઓ દર્શનીય છે.આ જિનાલયોમાં સમગ્ર ભારત વર્ષમાથી તેમજ વિદેશથી જૈન યાત્રાળુઓ આવે છે. ખંભાત પ્રાચીનકાળથી જ ગુજરાતના મહત્વના શહેર તરીકે નામના મળી છે. અને એની પાછળનું કારણ છે અહીંયાનો અખાત અને બંદર. ખંભાતનું જે બંદર છે તે પ્રાચીન જાહોજહાલીનું સુચક છે. માટે જ અહીંયા આવતા વિદેશપ્રવાસીઓ ખંભાતની સમૃધ્ધિના વખાણ ખુબ જ કરે છે.
ખંભાત જૈનપૂરી અને યાત્રાનું ધામ હોવાથી લગભગ બધા જ ગચ્છના આચાર્યોએ ખંભાતને પાવન કરેલું છે.
વર્ષોથી ખંભાત નગર જૈનોની જાત્રાનું સ્થાન ગણાતું આવ્યું છે.. ગુજરાતના મધ્યકાલીન સંસ્કૃત સાહિત્યની અપ્રયત્યન્સ અને જુની ગુજરાતી સાહિત્યની અપૂર્ણ સેવા બજાવી છે. ખંભાતના જિનાલયોમાં ૧૫૦૦ જેટલી (અંદાજે) અતિપ્રાચીન કિંમતી મૂર્તિઓ આવેલી છે. આ પ્રાચીન મૂર્તિઓના દર્શન આજે પણ સૌકોઇના હૈયા ઠારે છે.
આ જૈન દેરાસરો બાંધવા માટે દૂરદૂરના સ્થળોએથી પથ્થરો લાવવામાં આવ્યા હતા. પૂર્વકાળમાં જૈનાચાર્યો કેવી ઢબથી વ્યાખ્યાન કરતાં હતા તે આબેહુબ કોતરેલી મૂર્તિઓમાં જોવા મળે છે. ખંભાત પણ પ્રાચીન તાડપત્રીય ગ્રંથભંડારોનો અમૂલ્ય વારસો છે. જે ગ્રંથોની પ્રતો અન્ય સ્થળે ન હોય તે ખંભાતમાંથી મળે છે. ખંભાત જૈન દેવાલયો અને તેની સંસ્કૃતિનો અમર વારસો મળેલ છે.

સાહિત્યકાર શૈલેષ રાઠોડ:-
આધુનિક સમયમાં સાહિત્યકાર શૈલેષ રાઠોડ અનેક ક્ષેત્રોમાં સેવારત રહી યોગદાન આપી રહેલ છે.તેમનો જન્મ ૧ જુન ૧૯૭૨ માં થયો હતો.૧૯૯૨ થી તેઓ ખંભાતમાં શ્રી માધવલાલ શાહ હાઇસ્કુલમાં શિક્ષક તરીકે સેવાઓ બજાવે છે.તેમના પુસ્તકોની ગુજરાતી અને અંગ્રેજીમાં પ્રકાહિત થયા છે.વા વયે લોકજાગૃતિ અને યુવા પ્રવૃતિઓ બદલ ભારત સરકાર,નવી દિલ્હીના નહેરુ યુવા કેન્દ્ર દ્વારા “શ્રેષ્ઠ યુવા કાર્યકારનો” રાષ્ટ્રીય પરિતોષિક યેનાયત કરાયો હતો.  ભારત સરકારના સાયન્સ વિભાગ દ્વારા “હાઈ ટેક ટાઉન” કૃતિને રાષ્ટ્રીય કક્ષાએ ઉત્તમ કૃતિ તરીકે પસંદ કરી સન્માન કરાયું હતું.  કેથોલિક સમાજ દ્વારા “સ્વ.ઉરૈયા પત્રકારત્વ પરિતોષિક” એનાયત કરાયેલ  કાલુપુર કોમર્શિયલ બેન્ક દ્વારા “શ્રેષ્ઠ શિક્ષક” નો એવોર્ડ અર્પણ કરાયો હતો.  મૂક બધિર વિદ્યાલય, નડિયાદ દ્વારા “યુવા ગૌરવ” પુરસ્કાર  શિક્ષણમંત્રી ભૂપેન્દ્રસિંહ ચુડાસમા દ્વારા ઉત્તમ સેવા પ્રવૃતિ બદલ સન્માન  તેઓના ઇનોવેશન, સામાજિક પ્રવૃતિઓ, લેખન કાર્યોને બિરદાવી શિક્ષણ વિભાગે વર્ષ 2018 ના ગુજરાત રાજ્ય શ્રેષ્ઠ શિક્ષક પરિતોષિક રાજયપાલ, મુખ્યમંત્રી, શિક્ષણમંત્રીના વીએઆરડી ના વરદ હસ્તે એનાયત કરેલ છે.તેમણે ગુજરાતી સાહિત્યમાં ૫૬ જેટલા પુસ્તકોની ભેટ આપી છે.તેમનું સૌથી પ્રસિદ્ધ બનેલ પુસ્તક ‘આત્માનું સૌંદર્ય”મહત્તમ ગુજરાતી પરિવારો માટે પ્રેરણારૂપ બનેલ છે.40 હજારથી વધુ નકલો તેની વેચાઈ ચૂકી છે.તેમના પ્રસિદ્ધ પુસ્તકો માં 1 પરખ કાવ્યસંગ્રહ ૧૯૯૨ 2 કોમ્પ્યુટરના સાનિધ્યમાં શૈક્ષણિક ૧૯૯૪ 3 હૈયાની વેદના વાર્તા સંગ્રહ ૧૯૯૫ 4 અપરાધચક્ર નવલકથા ૧૯૯૬ 5 અંગ્રેજી ગ્રામર શૈક્ષણિક ૧૯૯૮ 6 રાતરાણીનું ધાર્યું થાય નવલિકા સંગ્રહ ૨૦૦૧ 7 આત્માનું સૌંદર્ય ચિંતનાત્મક ૨૦૦૫ 8 પ્રેરણા સ્પર્શ ચિંતનાત્મક ૨૦૦૮ 9 અભ્યાસ કરવાની પદ્ધતિ શૈક્ષણિક ૨૦૧૦ 10 આર્યુવેદ એક ઉત્તમ ઉપચાર આર્યુવેદિક ૨૦૧૨ 11 તંદુરસ્તી તમારા હાથોમાં આર્યુવેદ ૨૦૧૪ 12 યશ!આઈ.એમ.ડીફરન્સ ચિંતનાત્મક ૨૦૧૬ 13 પ્રેરણાત્મક વાર્તાઓ ચિંતનાત્મક ૨૦૧૭ 14 જો પાછા હસ્યા હાસ્ય ૨૦૧૭ 15 ક્ષણનુ સરનામું ચિંતનાત્મક ૨૦૧૮ 16 શિક્ષણમાં ટેકનોલોજીનો ઉપયોગ છે.

ખંભાત ના જૈન દેરાસરો ની એતિહાસિક વાતો આવતા લેખ મા લેશું
ખંભાતના 73 જીનાલયો ની યાદી
(1) શ્રી મહાવીર સ્વામી -ગીમટી
(2) શ્રી સુમતિનાથ સ્વામી -ચોળાવાડો
(3) શ્રી ચોમુખજી મંદિર -બજાર
(4) શ્રી ચિતામણી પાશ્વૅનાથ -બજાર
(5) શ્રી આદીનાથજી – બજાર
(6) શ્રી કુંથનાથજી -દંતારવાડો
(7) શ્રી શાંતિનાથજી -દંતારવાડો
(😎 શ્રી શાંતિનાથજી -પૂણ્યશાળીની ખડકી
(9) શ્રી શાંતિનાથજી – ઉંડીપોળ
(10)શ્રી વાસુપૂજય સ્વામી-શેરડીની પોળ
(11) શ્રી પાશ્વૅનાથજી -જીરાળાપાડો
(12) શ્રી શીતળનાજી-કુમારવાડો
(13) શ્રી કુંથુનાથજી -માંડવીની પોળ
(14) શ્રી આદિનાથજી -માંડવીની પોળ
(15) શ્રી શાંતિનાથજી -ઓળીપાડો
(16) શ્રી સુમતિનાથજી -કડાકોટડી
(17) શ્રી પદમપ્રભુજી – કડાકોટડી
(18) શ્રી અરનાથજી – જીરાળાપાડો
(19) શ્રી મનોહન પાશ્વૅનાથજી – જીરાળાપાડો
(20) શ્રી અમિઝરા પાશ્વૅનાથજી – જીરાળાપાડો
(21) શ્રી નેમીનાથજી (ભોંયરામાં) -જીરાળાપાડો
(22) શ્રી ચિતાંમણી પાશ્વૅનાથજી -જીરાળાપાડો
(23) શ્રી પાશ્વૅનાથજી -દલાલનીખડકી
(24) શ્રી સોમચિંતામણી પાશ્વૅનાથજી – સંધવી ની પોળ
(25) શ્રી વિમળનાથજી -સંધવી ની પોળ
(26) શ્રી અભિનંદન સ્વામી – બોળપીપળો
(27) શ્રી નવપલ્વ પાશ્વૅનાથજી -બોળપીપળો
(28) શ્રી મુનિસુવ્રત સ્વામી -બોળપીપળો
(29) શ્રી સભવનાથજી – બોળપીપળો
(30) શ્રી વિજય ચિતામણી પાશ્વૅનાથજી – વાધમાસીની ખડકી
(31) શ્રી સંભવનાથજી -વાધમાસીની ખડકી
(32) શ્રી વિમળનાથજી – ઝવેરીની ખડકી
(33) શ્રી શાંતિનાથજી -ખારવાડો
(34) શ્રી મુનિસુવ્રત સ્વામી (કાંચનું મંદિર) – ખારવાડો
(35) શ્રી મહાવીર સ્વીમી – ખારવાડો
(36) શ્રી કંસારી પ્રાશ્વૅનાથજી -ખારવાડો
(37) શ્રી અનંતનાથજી – ખારવાડો
(38) શ્રી સ્થંભણ પાર્શ્વનાથજી – ખારવાડો
(39) શ્રી સીમંધર સ્વામી – ખારવાડો
(40) શ્રી સુખસાગર પાર્શ્વનાથજી – ખારવાડો
(41) શ્રી સુમતિનાથજી – ટેકરી
(42) શ્રી શાંતિનાથજી – ચોકસીની પોળ
(43) શ્રી મનમોહન પાર્શ્વનાથજી – ચોકસીની પોળ
(44) શ્રી શ્રેયાંસનાથજી – ચોકસીની પોળ
(45) શ્રી ચિંતામણી પાર્શ્વનાથજી – ચોકસીની પોળ
(46) શ્રી મહાવીર સ્વામી ( શ્રી ગૌતમ સ્વામી ) – ચોકસીની પોળ
(47) શ્રી વિમલનાથજી – ચોકસીની પોળ
(48) શ્રી વાસુપૂજય સ્વામી – નાગરવાડો
(49) શ્રી મુનિસુવ્રત સ્વામી – અલીંગ
(50) શ્રી અભિનંદન સ્વામી – લાડવાડો
(51) શ્રી રત્નચિંતામણી પાર્શ્વનાથજી – માણેકચોક
(52) શ્રી ધર્મનાથજી – માણેકચોક
(53) શ્રી મહાવીર સ્વામી – માણેકચોક
(54) શ્રી મોટા આદિશ્વરજી ( ભોંયરામાં ) – માણેકચોક
(55) શ્રી ચિંતામણી પાર્શ્વનાથજી – માણેકચોક
(56) શ્રી વાસુપૂજય સ્વામી – માણેકચોક
(57) શ્રી શાંતિનાથજી – માણેકચોક
(58) શ્રી શંખેશ્વર પાર્શ્વનાથજી – માણેકચોક
(59) શ્રી ચિંતામણી પાર્શ્વનાથજી – માણેકચોક
(60) શ્રી આદિશ્વરજી – માણેકચોક
(61) શ્રી નવખંડા પાર્શ્વનાથજી – ભોંયરાપાડો
(62) શ્રી ચંદ્રપ્રભુ સ્વામી – ભોંયરાપાડો
(63) શ્રી મલ્લિનાથજી – ભોંયરાપાડો
(64) શ્રી શાંતિનાથજી – ભોંયરાપાડો
(65) શ્રી નેમિનાથજી – ભોંયરાપાડો
(66) શ્રી શાંતિનાથજી – ભોંયરાપાડો
(67) શ્રી મહાવીર સ્વામી ( રીક્ષામાં જવાય ) – દહેવાણ નગર
(68) શ્રી ચિંતામણી પાર્શ્વનાથજી ( રીક્ષામાં જવાય ) – શકરપુર ( 3 કિ. મી.)
(69) શ્રી સીમંધર સ્વામી ( રીક્ષામાં જવાય ) – શકરપુર ( 3 કિ. મી.)
(70) શ્રી ગોડી પાર્શ્વનાથજી ( રીક્ષામાં જવાય ) – રાલેજ ( 7 કિ. મી.)
(71) ચંદ્રપ્રભ સ્વામી – લોંકાપરી
(72) શ્રી આદિશ્વર ભગવાન ( રીક્ષામાં જવાય ) 3 કિ. મી.
(73) શ્રી જીરાવલા પાર્શ્વનાથ ( સ્ફટીક રત્નના ) – ઝવેરીની ખડકી
૧૦૮ પાર્શ્વનાથ પરમાત્મામાં ગણતરી થાય છે.*
૧) શ્રી સ્થભણ પાર્શ્વનાથ – ખારવાડો
૨) શ્રી ભુવન પાર્શ્વનાથ – ભોંયરાપાડો (નવખંડા)
3) શ્રી સુખ સાગર પાર્શ્વનાથ – ખારવાડો
૪) શ્રી સોમ ચિંતામણિ પાર્શ્વનાથ – સંઘવીની પોળ
૫) શ્રી કંસારી પાર્શ્વનાથ – ખારવાડો તથા
૬) શ્રીરત્ન ચિંતામણિ પાર્શ્વનાથ – માણેકચોક
ખંભાત ની પંચતીથી
ખંભાત થી વડવા – 3
ખંભાત થી શકરપુર – 3
ખંભાત થી રાલજ – ૭
ખંભાત થી વત્રા – ૧૦
ખંભાત થી વટાદરા – ૧૭

અકીક અને ઐતિહાસિક વારસા માટે જાણીતું ખંભાત

ખંભાત બસ સ્ટેશન તસ્વીર:શૈલેષ રાઠોડ

શહેરની આસપાસ નેચરલ અને હિસ્ટોરીકલ ટ્રાવેલ ડેસ્ટિનેશન આવેલા છે.ખંભાત વિશ્વમાં અકીક અને તેના ઐતિહાસિક વારસાના કારણે જાણીતુ છે.ખંભાત વિશે સૌ કોઇ જાણતા હશે પરંતુ જો તેના વિશેની માહિતી આપવી હોય તો ખંભાતને ઐતિહાસિક અને અનોખું શહેર કહી શકાય.વડોદરાની પશ્વિમ દિશામાં 74 કિલૉમીટર દૂર આવેલુ ખંભાત નેશનલ હાઇવે પર બોરસદ ધુવારણ હાઇવે પર આવેલું છે.

તસ્વીર:શૈલેષ રાઠોડ

ખંભાતનો ઇતિહાસ ચકાસો તો જાણવા મળે કે શહેર 17મી સદી સુધી દેશનું સૌથી વધુ ઘનાઢ્ય શહેરોમાંનું એક હતુ અને ધમધમતુ પ્રસિદ્ધ બંદર હતુ.અખાત માટે જાણીતું ખંભાત એક જમાનામાં સિલ્કના ઉત્પાદન માટે ખૂબજ પ્રખ્યતા હતુ અને સમગ્ર વિશ્વમાં ખંભાતનું સિલ્ક એક્સપૉર્ટ થતુ હતુ.વર્તમાન સમયમાં સિલ્ક ઉત્પાદનના સ્થાને ખંભાત તેના કલાત્મક સ્ટૉન કાર્વિંગ માટે જાણીતું છે. અકીકના પથ્થરોથી તૈયાર થતા ઘરેણા દેશ અને દુનિયામાં એક્સપૉર્ટ થાય છે જેમાં યુરોપ અને ચાઇના અગ્રેસર છે. દરેક શહેરની સ્થાનિક વિશેષતાઓ હોય છે જે ત્યા રહેતા લોકો અથવા તેના ઇતિહાસ સાથે જોડાયેલી હોય છે.

વડાપ્રધાન મોદીએ રશિયન રાષ્ટ્રપતિ પુતિનને ( Russian President Vladimir Putin) ગુજરાતના ખંભાતમાં તૈયાર કરેલ અકીકના બાઉલની ભેટ (PM Modi gives Gujarat based gift ) આપી હતી. બાઉલ બને તેવો મોટો પત્થર મળવો જ મુશ્કેલ છે. જો મળે તો તેમાંથી બાઉલ બનાવવું મુશ્કેલ છે. કારણ કે આ પત્થર ખુબ જ બટકણો હોય છે તેથી તેમાંથી બાઉલ બનાવવામાં ખુબ જ કાળજી રાખવી પડતી હોય છે. તેવામાં આ બાઉલની માંગ સમગ્ર વિશ્વમાં છે. આ બાઉલ વિશ્વનાં ટોચનાં લોકોના રસોડામાં પણ અલભ્ય છે. ત્યારે વડાપ્રધાને ખંભાતના અકીકનું પ્રખ્યાત બાઉલ રાષ્ટ્રપતિ પુતિનને ભેટ આપી હતી.

ખંભાતના અકીક વિક્રેતા ખુશમન પટેલે જણાવ્યું હતું કે, ઇ.સ. ૧૨૦૦ આસપાસથી ખંભાતમાં કલાત્મક આભુષણ બનવવામાં આવે છે.અહીં 5 હજારથી વધુ અકીકના કારીગરો કાર્યરત છે.ભેટમાં આપેલ  બાઉલની સમગ્ર વિશ્વમાં ખુબ જ માંગ છે. અકીકના ઘરેણા અને અકીકમાંથી બનેલી વસ્તુઓની સમગ્ર વિશ્વમાં ભારે માંગ છે. આ બાઉલની ખાસિયત એ છે કે, તેમાં એક પણ સાંધો નથી. પત્થરને કોતરીને આ બાઉલ બનાવવામાં આવ્યા છે.

ખંભાતની લોકલ વિશેષતાની વાત કરીએ તો તેમાં ફૂડ આઇટમ્સનો સમાવેશ થાય છે.

તસ્વીર:શૈલેષ રાઠોડ

ખંભાતનુ હલવાસ’ અને સુતરફેણી’ ફૂડ આઇટમ્સમાં ઘણી જાણીતી છે. ફૂડ આઇટ્સ સિવાય ખંભાતના પતંગ પણ ખૂબજ ફેમશ છે. ક્વૉલિટી માટે જાણીતા ખંભાતના પતંગો પતંગપ્રેમીઓ માટે આકર્ષણનું કેન્દ્ર રહ્યાં છે. ખંભાતના ઑલ્ડ સિટી વિસ્તારની લટારે નિકળો તો જૂના પુરાણા બિલ્ડીંગ્સ આજે પણ જોવા મળશે પરંતુ તેની ખાસ જાળવણી કે રિસ્ટોરેશન નથી થયુ પરંતુ ઇમારતો જોતા માલુમ થઇ જશે કે ખંભાતએ ઐતિહાસિક શહેર છે.

તસ્વીર:શૈલેષ રાઠોડ

2001મા ખંભાતના દરીયા કિનારાથી 20 કિલૉમીટર દૂર એનશિયન્ટ અંડર વૉટર સિટી શોધાયું હતુ. ખંભાતમાં ડીપ સીડાઇવીંગ જેવી સુવિધાઓ વિકસી નથી.ખંભાત જવાના માર્ગે ધુવારણ રોકાઇ શકાય છે અને નજીકમાં આવેલ પાવર પ્લાન્ટની મૂલાકાત કરી શકાય છે. અખાતના શહેરના જાણવા માટે જોવા માટે એક દિવસ પુરતો છે અને ખંભાતની મૂલાકાત લેવાનો શ્રેષ્ઠ સમય વિન્ટર છે.

તસ્વીર:શૈલેષ રાઠોડ

17મી સદી સુધી દેશનું સૌથી વધુ ઘનાઢ્ય શહેરોમાંનું એક અને ધમધમતુ બંદર હતું.

:શૈલેષ રાઠોડ

અમેરિકામાં સરદાર પટેલ યુનિ.ના ભૂતપૂર્વ વિધાર્થીઓના એસ.પી.યુ.”alumni “સંમેલનની આનંદપૂર્વક ઉજવણી ન્યુજર્સીમાં એસ.પી યુનિવર્સિટીના ભૂતપૂર્વ વિદ્યાર્થીઓનું ફરી એકવાર અદ્ભૂત સંમેલન.

અમેરિકામાં સરદાર પટેલ યુનિ.ના ભૂતપૂર્વ વિધાર્થીઓના એસ.પી.યુ.”alumni ”

  અમેરિકામાં વસતા એસ.પી યુનિ.ભૂતપૂર્વ વિધાર્થીઓ કરે છે વર્તમાન વિધાર્થીની ચિંતા;ફંડ એકઠું કરી નિયમિત કરશે સહાય
અમેરિકામાં સરદાર પટેલ યુનિ.ના ભૂતપૂર્વ વિધાર્થીઓના એસ.પી.યુ.”alumni “સંમેલનની આનંદપૂર્વક ઉજવણી  
ન્યુજર્સીમાં એસ.પી યુનિવર્સિટીના ભૂતપૂર્વ વિદ્યાર્થીઓનું ફરી એકવાર અદ્ભૂત સંમેલન.
  અમેરિકામાં વસતા એસ.પી યુનિ.ભૂતપૂર્વ વિધાર્થીઓએ ભારતમાં વસતા  વર્તમાન વિધાર્થીઓની ચિંતા કરી ફંડ એકઠું કરે છે. આ માટે આયોજિત ન્યુજર્સીના એડિશન સ્થિત રોયલ ગ્રાન્ડ મેનોર ખાતેના કાર્યક્રમમાં  સરદાર પટેલ યુનિવર્સીટીના કુલપતિ પ્રો.ડૉ. શિરીષ કુલકર્ણી , સુપ્રસિદ્ધ વક્તા જય વસાવડા, અશોકભાઈ પટેલ સહિતના અગ્રણીઓ  તેમજ ગુજરાતની પ્રસિદ્ધ સરદાર પટેલ યુનિવર્સિટીના ભૂતપૂર્વ વિદ્યાર્થીઓ-અગ્નારણીઓ ઉપસ્થિત રહ્યા હતા.  આ પ્રસંગે એસ.પી.યુ. ‘એલ્યુમની”અમેરિકાના પ્રમુખ અલય  પટેલે જણાવ્યું હતું કે,અમેરિકામાં વસતા સરદાર પટેલ યુનિ. ભૂતપૂર્વ વિધાર્થીઓની સંસ્થાને સરદાર પટેલ યુનિ.એ પોતાના ઠરાવ ન.25 માં સ્થાન આપ્યું છે.ઉપરાંત શિષ્ય વૃત્તિનું પણ આયોજન અને જાહેરાત કરેલ છે.અહી સંમેલનની ૧૭મી વાર્ષિક ઉજવણી કરાઈ છે.વિદેશની ધરતી પર યોજાયેલ સ્નેહમિલનમાં ૬૦૦ જેટલા વિદ્યાર્થીઓ-સભ્યો એકત્ર થયા હતા.આ દરેક ચરોતરના વિધાર્થીઓ માટે આર્થિક સહયોગ આપે છે.
આ સંમેલન દરમ્યાન મુખ્ય મહેમાન પદે ઉપસ્થિત સરદાર પટેલ યુનિવર્સીટીના કુલપતિ પ્રો.ડૉ. શિરીષ કુલકર્ણીએ સંબોધનમાં શિક્ષણ માટે શિષ્યવૃત્તિની પ્રવૃત્તિને બિરદાવી હતી.કાર્યકરોની ધગશ, ઉત્સાહ અને શિક્ષણ સેવાને બિરદાવી અભિનંદન પાઠવ્યા હતા.ઉપરાંત યુનિવર્સીટીમાં ભણતા વિદ્યાર્થીઓ માટે શું કરી શકાય તે સંદર્ભે વિસ્તારથી દિશાસૂચન કર્યું હતું.

ગુજરાતના ખ્યાતનામ સાહિત્યકાર અને સુપ્રસિદ્ધ વક્તા જય વસાવડાએ હાસ્યરસ સાથે સૌને પ્રેરણા મળે તેવા બળનું સિંચન કર્યું હતું.તેમજ સ્વ.પૂજય ભક્તિબા અને સ્વ.ગોપાલભાઈ દેસાઈના સુપુત્ર ડૉ. બારીન્દ્રભાઈ દેસાઇનું સન્માન કરાયું હતું.સમારંભના વરિષ્ઠ મહેમાન અશોકભાઈ પટેલના પ્રેરણાદાયી પ્રવચને રંગ રાખ્યો હતો.મૂળ ચાંગાના વતની અને ડેવલોપર અશોકભાઈને ડૉ. અબ્દુલ કલા મે વિશિષ્ટ ભૂતપૂર્વનું એવોર્ડ આપ્યો હતો.ભૂતપૂર્વ કુલપતિ આર.ડી. પટેલની જન્મ શતાબ્દી નિમિત્તે સમારંભમાં ભૂતપૂર્વ વિદ્યાર્થી ગોરધનભાઈ પટેલે તેઓના કાર્યની વિસ્તારથી માહિતી આપી હતી.મુખ્ય કાર્યક્રમ પૂર્વે બે સેમિનારે કુ.દુલારી અમીને નવા સાહસની સંપૂર્ણ માહિતી આપી..  ભૂતપૂર્વ વિધાર્થીઓમાં  અમેરિકાની ટિમસી.ઝેડ પટેલ,ડી ડી પટેલ,હર્ષદ પટેલ,રતિભાઈ પટેલ,ભારત પટેલ,મહેન્દ્ર પટેલ,ધર્મેશ પટેલ,ચીનુભાઈ જાની ,અલાય પટેલ,જતીન પટેલ,કમલેશ પટેલ,પિયુષ પટેલ,રૂપ પટેલ,રશ્મિ પટેલ,મિલેશ પટેલ,સચિન પટેલ,પ્રકાશ પટેલ,હિના પટેલ,કમલેશ પટેલ,રિના પટેલ,હસમુખ પટેલ અને હરિભાઈ પટેલે કાર્યક્રમને સફળ બનાવવા મહત્વની ભૂમિકા ભજવી હતી. 

અભાવગ્રસ્ત ગામો સુધી પહોચ્યો “વિશ્વ પર્યાવરણ દિવસ”

ખંભાત-તારાપુરના અભાવગ્રસ્ત ગામો સુધી પહોચ્યો “વિશ્વ પર્યાવરણ દિવસ”

-શૈલેશ રાઠોડ

ખંભાત તાલુકાના ગોલાણા અને ઇન્દ્રણજમાં વિશ્વ પર્યાવરણ દિવસની ઉજવણી કરવામાં આવી
ખંભાત તારાપુર તાલુકાના છેવાડાના અને પાણીની અછત ધરાવતા ગામોમાં શિક્ષણ અને પર્યાવરણ સંબધે જાગૃતતા આવી છે.જ્યાં ખરેખર પર્યાવરણ ની માવજત જરૂર છે તેવા વિસ્તારો સુધી પર્યાવરણ દિનની ઉજવણી પહોચી છે.પર્યાવરણ દિવસના ઉપક્રમે ખંભાત તારાપુર તાલુકાના ગોલાણા તેમજ ઇન્દ્રણજ ખાતે મહિલાઓએ વિશેષ રસ દાખવી અનોખી રીતે ટુકડીઓ બનાવી વૃક્ષનો મહિમા સમજી-વૃક્ષ રોપી પર્યાવરણ દિવસની ઉજવણી કરી હતી.આ પસંગે આર.એફ.ઓ ઝાલા,હિંમતભાઈ ચૌહાણ,રમેશભાઈ ચૌહાણ સહતિના અગ્રણીઓ ઉપસ્થિત રહ્યા હતા.
ભાલ પંથકમાં કાર્યરત પોચાભાઈ ફાઉન્ડેશન દ્વારા વિશ્વ પર્યાવરણ દિવસના ઉપક્રમે ગોલાણા અને ઇન્દ્રણજમાં લોકજાગૃતિ કાર્યક્રમ યોજી દીવસની ઉજવણી કરવામાં આવી હતી.જેમાં મહિલાઓના વિવધ જૂથોએ વૃક્ષો રોપી તેના ઉછેરની જવાબદારી સ્વીકારી હતી.દરેક પરિવારે પોતાના ઘરે વૃક્ષ રોપી દિવસનો મહિમા સાર્થક કર્યો હતો.
આ પ્રસંગે પોચાભાઈ ફાઉન્ડેશનના ડાયરેક્ટર હિંમતભાઈ ચૌહાણે જણાવ્યું હતું કે-ભાલ પંથક ઉનાળામાં સુક્કો ભઠ્ઠ બને છે તેનું કારણ વૃક્ષોનો અભાવ છે.પ્રકૃતિની સુંદરતાને છેડશો તો જીવન સમાપ્ત થઈ જશે.વિશ્વ પર્યાવરણ દિન”-Environment Day જનમાનસમાં પર્યાવરણ પ્રશ્ને જાગૃતતા વધે – લોકો પર્યાવરણ સુરક્ષાના કાર્યમાં સહભાગી બને તે હેતુથી તા. ૫મી જૂન “”વિશ્વ પર્યાવરણ દિન ” તરીકે ઉજવાય છે . ૧૯૭૨થી સંયુક્ત રાષ્ટ્રસંધ દ્વારા આ દિવસ ઊજવવા માર્ગદર્શન આપાઈ છે.
બહેનોએ આંબેડકર ભવન,તેમજ ફળિયાની આસપાસ અને દરેક ઘરે વૃક્ષોની રોપણી કરી હતી.આ કાર્યક્રમમાં વન વિભાગ કચેરી ખંભાત-તારપુરે સહયોગ આપ્યો હતો અને વન વિભાગના ફોરેસ્ટ ઓફિસરોએ હાજરી આપી માર્ગદર્શન આપ્યું હતું.

ચાલો દિલથી નવું વર્ષ ઉજવીએ

શૈલેષ રાઠોડ

મને લાગે છે કે
વર્ષ ૨૦૧૮ માં પ્રથમ દિવસથી જ
-આપણે કોઈ રાજનૈતિક પક્ષના ગુલામ નહિ હોઈએ પણ માનવીય મુલ્યોના ગુલામ હોઈશું.
-આપણે ટીવી,મીડિયા કે કોઈ નેતા કે કટ્ટરવાદીની વિચારસરણીના ગુલામ નહિ પણ પોતીકા આત્મજ્ઞાન અને ઈશ્વરીય જ્ઞાનના ગુલામ બનીશું.
-હું ઘેંટાઓના ટોળામાં ભળી અભિમાન કરવાની જગ્યાએ પ્રેમ,દયા,ક્ષમાનું અભિમાન કરી ઉપયોગી બનીશ.
આપણે ટીવી-મીડિયા-રાજકરણની આંટીઘૂંટીમાં એવા તે અટવાઈ ગયા છે કે-આપણે જીવનની વાસ્તવિકતા જ ભૂલી ગયા છીએ.

સમયની સાથે માણસ ઊગવો અને ખીલવો જોઇએ. ઉદાસી અને અણગમાને ખંખેરી નાખો.
નવું વર્ષ નવા વિચાર, નવી આશા અને નવા સંકલ્પની સાથે શરુ કરો.
નવું વર્ષ એટલે, પોતાની જાતને નવી રીતે ઘડવાનો ઉત્સવ! સંબંધોમાં સ્નેહની રંગોળી પૂરીને આપણું અને સ્વજનોનું જીવન રંગીન બનાવવાનો અવસર.
આપણને વોટ્સઅપ-ફેસબુક સહિતના માધ્યમોએ વિચલિત કરતા મેસેજ અને ચિત્રોએ આપણા મનની અંદર ધર્મ,જ્ઞાતિ અને તિરસ્કારની દીવાલ ચણી લીધી છે.અને એટલે આપણે ભૂલી ગયા છે”આપણને અંદરથી જીવતા રાખતો આપવાનો આનંદ.’પ્રેમ,દયા,માનવતા,ક્ષમા જેવા મુલ્યો વિસરાઈ રહ્યા છે.આપણે માત્ર મેળવવાની ઘેલછામાં અને ફરિયાદ કરવાની કુટેવમાં જ જીવન ખર્ચી નાંખીએ છીએ.
મિત્રો,’ઘટનાઓ,તહેવારો અને સંજોગો…જીવનને સમજી વહેતું રાખવા માટે હોઈ છે.
ધર્મ સત્યને વહેવડાવવા માટે હોઈ છે.
સંબધ અને સંપર્કને પુનઃ જીવિત કરી પ્રેર્મના માર્ગે ચાલવાની મઝા અનોખી હોય છે.
 મારો ધર્મ એટલે મારું મુલ્યવાન જીવન.દિવાળી,ઈદ કે નાતાલ….જો કોઈના હૈયામાં આનંદની જ્યોત પ્રગટાવો તો..તહેવારની ઉજવણી સાર્થક ગણાશે.

મહાન તત્વજ્ઞાની હેરાક્લિટસે કહ્યું છે કે જીવનમાં પરિવર્તન અે અવિરત પ્રક્રિયા છે.અાપણા જીવનમાં પરિવર્તનની શા માટે જરૂર છે? જીવનમાં સ્ફૂર્તિદાયક નાવીન્ય લાવવા માટે તે અનિવાર્ય છે. તેનાથી પ્રેરણા પણ મળે છે.નવા આદર્શ વિચારો સાથે પરિવર્તન આણો.
બીજાને આપવાનો આનંદ માણો! “લેવા કરતાં આપવામાં વધારે ધન્યતા છે.”
સુખ-સમૃદ્ધિમાં રહેતા લોકો સમાજના બીજા વર્ગોની જિંદગી બહેતર બનાવવા માટે પોતાની સંપત્તિ, સમય, જ્ઞાન કે કલા-કૌશલ્યનો ઉપયોગ કરે અને એમ કરવામાં તેઓ જે આનંદ અનુભવે છે એને ‘જૉય ઑફ ગિવિંગ’ કહેવાય છે.

આ નવું વર્ષ સમાજમાં એકતા, શાંતિ, સમૃધ્ધિ અને સુખ લાવીને દરેકના ચહેરા પર સ્મિત કાયમ રાખે તેવી અભ્યર્થના. “મેરી ક્રિસમસ””હેપ્પી ન્યુ ઈયર”
-શૈલેશ રાઠોડ

વિધાર્થી કેવો હોવો જોઈએ?

shailesh rathod

વિદ્યાર્થી કેવો હોવો જોઇએ તે દરેક જીજ્ઞાસુ એ જાણવું જોઈએ. વિધ્યાધ્યન એક તપસ્યા છે; વિદ્યાર્થી એક તપસ્વી છે. વિદ્યાર્થી ના લક્ષણો વિશે આપણા પ્રાચીન ગ્રંથો માં બહુ કહ્યુ છે. હું આપને એ અસીમ ના સાર માં લઈ જવા ઈચ્છીશ. આ અસીમ નો નિચોડ એવા એક પ્રાચીન સુભાષિત અત્રે રજૂ કરી રહ્યો છું. જે દરેક ને સમાન લાગુ પડે છે.

।।कागचेष्टा श्वाननिद्रा बकःध्यानम्  अल्पाहारी गृहत्यागी;
पंचःविध्यार्थयम्  लक्षणम् ।।

1] કાગ્ચેષ્ટા (कागचेष्टा )
અર્થાત કાગડા જેવી ચેષ્ટા.

જે રીતે કાગડો પોતાને જોઈતી ચિજ જ્યાં સુધી ન મળે ત્યાં સુધી શાંતિ થી બેસતો નથી. અંતતોગત્વા તે પોતાને જોઈતી ચિજ મેળવી ને જ રહે છે.
તેવી જ રીતે વિદ્યાર્થી પણ પોતાને જે ટોપિક સમજણ ના પડે ત્યાં સુધી સતત મથતો રહેવો જોઈએ. આ થઈ કાગચેષ્ટા.

2.શ્વાન નિંદ્રા (श्वाननिद्रा)
 શ્વાન એટલે કૂતરું.
અહી વિદ્યાર્થી ને કુતરા જેવી ઊંઘ કરવા કહ્યુ છે.
જે રીતે કુતરું સૂતું હોય અને જરા પણ અવાજ થતાં તે તરત જ જાગી જાય છે, તેવી જ રીતે વિદ્યાર્થી પણ સતત જાગતો રહે તે જરૂરી છે. અહી જાગવા થી એ અર્થ છે કે સતત તૈયારી રાખવી જેથી કોઈ પણ સમયે કસોટી માટે તૈયાર રહે.
આ થઈ શ્વાનનિદ્રા ની વાત.

3]બક ધ્યાનમ(बकःध्यानम्)
બકઃ એટલે બગલો.
જે રીતે સવાર ના સુંદર સમયે શાંત સરોવર કાંઠે પોતાની ક્ષુદ્ધા ને સંતોષવા બગલો એક પગે ઊભો રહી ને તપસ્યા કરતો હોય છે પરંતુ તેની તપસ્યા નું વાસ્તવિક કારણ સૂર્યોપાસના નહી પણ મછલી પકડવું છે.
તે જ રીતે વિદ્યાર્થી પણ અનેક સાંસારિક પ્રવૃત્તિઓ માં લિપાયેલ હોવા છતાં પોતાના એક માત્ર લક્ષ્ય અભ્યાસ તરફ ધ્યાન રાખતો  હોવો જોઈએ.
આ રીતે વિધાર્થી નું ધ્યાન બગલા જેવું હોવુ જોઈએ.

4]અલ્પાહારી (अल्पाहारी)
અલ્પાહારી એટલે શરીરને અનુકુળ આવે તેવું અને ઓછું ખાનાર.
વિજ્ઞાન અને શાસ્ત્રો કહે છે કે-વિધાર્થીનો આહાર અલ્પ હોવો જોઈએ.
અહી આપણે આહાર ને બે અર્થમાં લઈ શકીએ:
1) ખાધ્ય પદાર્થ
અને
2)વિધ્યા સામગ્રી

1) ખાધ્ય પદાર્થ
– વિધાર્થી નો ખોરાક સામાન્ય અને સુપાચ્ય હોવો જોઈએ.આજના ફાસ્ટ યુગમાં વિધાર્થીઓએ ફાસ્ટ ફૂડથી દૂર રહેવું જોઈએ.જેથી તેનું શરીર સ્વસ્થ અને સ્ફુર્તીયુક્ત રહે. તેને અભ્યાસ માં આળસ નડે નહિ.

2)વિધ્યા સામગ્રી
– વિદ્યાર્થી એ દરરોજ થોડું થોડું જ ભણવું જોઈએ.વ્નાચવા બેસો ત્યારે સમયાન્તરે બ્રેક-વિરામ લેવો જોઈએ.જેથી તે જે તે મુદ્દાઓ સારી રીતે સમજી શકે.
એક સાથે ઘણા બધા મુદ્દાઓ ન શિખવા જોઈએ.આમ અલ્પાહાર વિદ્યાર્થી ને સાતત્યતા જાળવવા મદદ રૂપ થાય છે. જેથી તે લાંબા સમય માટે યાદ રાખવા ની ક્ષમતા મેળવે છે.

આમ અલ્પાહાર પણ વિદ્યાર્થી માટે અત્યંતજરૂરી છે…..

5] ગૃહત્યાગી (गृहत्यागी)
ગૃહ એટલે ઘર…ત્યાગી એટલે છોડનાર…જેનો અર્થ એવો થાય છે કે,ઘરની મોહમાયાથી દૂર રહી શિક્ષણમાં જ ધ્યાન આપવું.જરૂર પડે ઉચ્ચ શિક્ષણ માટે ઘર છોડવું પડે અથવા દુર જવું પડે તો પ્રેમપૂર્વક આનંદથી જવું.
અહી સંન્યાસ લેવાનું નથી કહ્યું પરંતુ ઘરમાં રહી ને પણ ઘર કુંટૂબ ના પ્રપંચો થી દુર રહેવા સુચવ્યું છે.
જેથી વિદ્યાર્થી એકાગ્રતા સાથે વિધ્યાધ્યન કરી શકે.

World AIDS Day 2020 : જાણો, કેમ થાય છે એઇડ્સ? લક્ષણ

આ કારણથી થાય છે એઇડ્સ

– અનસેફ સેક્સ (કોન્ડોમ વગર) કરવાથી. 

– સંક્રમિત લોહી ચઢાવવાથી. 

– HIV પૉઝિટિવ મહિલાઓના બાળકોમાં. 

– એકવાર ઉપયોગમાં લેવામાં આવતી સોયનો બીજીવાર ઉપયોગ કરવાથી. 

– ઇન્ફેક્ટેડ બ્લેડ યૂઝ કરવાથી. 

એચઆઇવીના લક્ષણ? (HIV/AIDS Symptoms)

– તાવ

– પરસેવો થવો

– ઠંડી લાગવી

– થાક

– ભૂખ ઓછી લાગવી

– વજન ઘટવું

– ઉલ્ટી થવી

– ગળામાં ખારાશ થવી

– દસ્ત થવો

– ખાંસી આવવી

– શ્વાસ લેવામાં તકલીફ પડવી

– શરીર પર લાલ ચકમા પડવા

– સ્કીન પ્રોબ્લેમ

મહિલાદિન:દિવ્યા પરમાર:સિદ્ધિનો સંઘર્ષ:જલેબીનો કમાલ

-શૈલેષ રાઠોડ

દિવ્યા પરમાર:ગુજરાતનું ગૌરવ

જન્મ સમયે દીકરીને જલેબી આકારે જોયા પછી તેની મીઠાસને સમજનાર શ્રમજીવી પરિવારે દીકરીને પાંખો આપી.માછલીના શરીરમાં કાંટા અને માણસ-પ્રાણીઓના શરીરમાં હાડકા હોય છે,પણ આ તે કેવુ શરીર? જેમાં હાડકા જ નથી.95% શરીર રબરબેન્ડની જેમ ફ્લેક્ષીબલ હોવાને કારણે જાણે પાંખો ફફડાવતી એ દીકરી આર્જેન્ટિના ઉડાન ભરી ઈન્ટરનેશનલ યોગા ચેમ્પિયનશિપમાં ભારતને ૨૦૦૫માં ગોલ્ડ મેડલ અપાવીને યોગ ક્ષેત્રે વૈશ્વિક નામના અપાવી.યોગની સિદ્ધિએ તેને અનેક આર્થિક કસરતો કરાવી પણ હવે તે યોગને જિમ્નેશિયમ જોડી પોતાની દીકરી તક્ષ્વી ને જિમ્નેશિયમ ની ખેલાડી બનાવવા ઉડાન ભરી રહી છે.

“દીકરી જન્મે એટલે જલેબી અને દીકરો જન્મે એટલે પેંડા…..”એ પ્રથા અમારા ઘરમાં તો નથી જ.અમે તો દીકરી જન્મે તો પણ પેંડા જ વહેચ્યા.”આવા શબ્દો સમાજમાં ઠેક ઠેકાણે ભલે સંભળાય,છતાંપણ આપણે સ્ત્રી સશક્તિકરણ,૩૩ ટકા અનામત,સ્ત્રી શોષણ-અત્યાચાર કાનુનના કડક અમલીકરણના આગ્રહ વચ્ચે મહિલા દિન ઉજવી સ્ત્રી સન્માન માટે સતત પ્રવૃતિશીલ છે.ગળા ઉપર છરી કે એસીડ એટેક જેવી ઘટનાઓ અને પા..પા પગલી ભરતી દીકરીની બળાત્કાર બાદ નિર્મમ હત્યા શું સૂચવે છે?મહિલા દિનની ઉજવણી માત્ર સભાઓમાં વ્યાખ્યાન પુરતી માર્યાદિત બની ગઈ છે.દીકરીની આંતર શક્તિ ખીલવવાની કવાયત જે દિવસે પરિવાર અને સમાજ હાથ ધરશે તે દિવસે મહિલા દિન નહિ પણ મહિલા ગૌરવ દિન ઉજવવો પડશે.

કોઈ દીકરીનો જન્મ થાય અને તે જલેબીની જેમ ગૂંચળા આકારમાં જ જન્મના પ્રથમ દિવસથી પડેલી જોવા મળે તો?ચિંતિત માતાપિતા સારવાર માટે ડોકટરનો સંપર્ક કરે અને ત્યારે ડોક્ટર કહે,’તેને કોઈ જ બીમારી નથી કે તેની શરીર રચનામાં કોઈ ખામી નથી.તેનું શરીર ફ્લેક્ષીબલ છે જેથી તે સુવે ત્યારે જલેબીની જેમ વળી જાય છે.” ડોકટરના શબ્દો”ફ્લેક્ષીબલ શરીર”નું સતત ચિંતન કર્યું.શ્રમજીવી પરિવાર જલેબી શબ્દોનો ગુઢાર્થ સમજ્યો.જલેબીને આંતરિક શક્તિ સમજી માતા-પિતાએ દીકરીનું શારીરિક માનસિક-ઘડતર કર્યું.એ કમાલની જલેબી જેવી દીકરીએ ૨૦૦૩ માં નેશનલ ગેમ્સમાં ભાગ લઇ એવોર્ડ મેળવ્યો.વર્ષ ૨૦૦૮ માં “મિસ વર્લ્ડ યોગીની”નો ખિતાબ મેળવી ભારતને વૈશ્વિક સ્તરે નામના અપાવી.
આ દીકરી એટલે દિવ્યા પરમાર.આણંદ જીલ્લાના બોરસદ તાલુકાના નાનકડા દાવોલ ગામે જન્મેલ દિવ્યા આજે કેનેડા,અમેરિકા,;લંડન સહિતના દુનિયાના દેશોના નાગરિકોને ONLINE યોગા તાલીમ આપે છે.માત્ર બે વર્ષની ઉંમરથી જ યોગની કેળવણી પામેલ અને  રસ ધરાવતી દિવ્યા 12 વર્ષની ઉંમરે પ્રથમ વખત સ્ટેટ ચેમ્પિયન બની અને 15 વર્ષની ઉંમરે તેણે નેશનલ ચેમ્પિયનશીપમાં સફળતા મેળવી.ત્રણ વખત વિશ્વ ચેમ્પિયન બનેલી દિવ્યા પરમારને  વર્ષ 2013માં અમરેલી ખાતે તત્કાલીન મુંખ્યમંત્રી નરેન્દ્ર મોદીએ ગુજરાતના ગૌરવવંતા “એકલવ્ય એવોર્ડ” આપી સન્માનિત કરી હતી.ઉપરાંત 2011માં પૂર્વ મુખ્યમંત્રી આનંદીબહેન પટેલે “સરદાર પટેલ” એવોર્ડથી સન્માનિત કરી હતી.

દિવ્યા પરમાર અભિયાન સાથેની વાતમાં જણાવે છે કે,મારા પિતા દિનેશભાઈ પરમારે “દીકરી જન્મે એટલે જલેબી” એ ઉક્તિને બદલી નાંખી.મને ઘરે જ પિતાએ યોગની પ્રારંભિક તાલીમ આપી.પપ્પાને કાયાવરોહણની લાઈફ મિશન સંસ્થાનો પરિચય થતા દિવ્યાને ત્યાં યોગનું માર્ગદર્શન આપ્યું.મારી સુસુપ્ત શક્તિને ઓળખીને મારું ઘડતર કર્યું.જેને કારણે છેવાડાના ગામમાં જન્મ છતાય મને વૈશ્વિક ઓળખ મળી.હું આર્જેન્ટિના, દિલ્હી,અને  સુરત ખાતે ત્રણ વખત યોગમાં ”વર્લ્ડ ચેમ્પિયન”બની છું.મને  35 ગોલ્ડ, 7 સિલ્વર અને 3 બ્રોન્ઝ મળ્યા છે.નેશનલ લેવલે 10 વખત ”મિસ યોગિની ઑફ ઇન્ડિયા”નું બિરુદ મળેલ છે.બે વખત  ”યોગની યોગ સમ્રાજ્ઞી ”નું બિરુદ મળેલ છે.ઉપરાંત બે વખત ”યોગા પ્રિન્સેસ ઑફ ઇન્ડિયા”નું બિરુદ મળેલ છે.

રબરબેન્ડ જેવી દિવ્યા 1000 હાજર જેટલા આસનોમાં પોતાના શરીરને ઢાળી શકે છે.તેણે 45 થી વધુ રાષ્ટ્રીય અને આંતરરાષ્ટ્રીય એવોર્ડ્સ-મેડલ મેળવી ગૌરવ વધાર્યું છે.દિવ્યાના પિતા દિનેશભાઈ તેને જીમ્નાસ્ટ બનાવવ માંગતા હતા.પરંતુ જીમ્નેશીયમ શીખવી શકે તેવો કોચ ન મળતા દિવ્યાને યોગ તરફ વાળી.
વિશ્વમાં યોગ અને તેને સંલગ્ન આધ્યાત્મિક જ્ઞાન ભારતમાંથી વિસ્તર્યું છે.યોગ એ પરમાત્માના સાક્ષાત્કારની વિદ્યા છે.આ માટે સાધનાની જરૂર છે.આજની તનાવભરી જીંદગીમાં સુખ અને શાંતિનો અનુભવ યોગ દ્વારા થાય છે.પશ્ચિમના દેશો જયારે ભૌતિકતાથી ઘેરાયા છે ત્યારે તેઓ ભારતના યોગ થકી શાંતિ મેળવવા ONLINE યોગ તરફ વળ્યા.કોરોનાકાળમાં તણાવભરી સ્થિતમાં વિદેશના નાગરિકો ONLINE માધ્યમથી ભારતની પ્રાચીન યોગવિદ્યા મારફતે શાંતિ પ્રાપ્ત કરતા હતા.આ online યોગશિક્ષણ દ્વારા દિવ્યા સતત જોડાયેલી રહેતી.

દિવ્યા જણાવે છે કે,મને વિશ્વની ટોચની ફ્લેક્સ મોડલ મિસ ઝ્લાટા દ્વારા આમંત્રણ આપવામાં આવ્યું જેથી હું 24 થી 30 ઓગસ્ટ 2012 ના રોજ યોગા ફોટો-શૂટ અને શો માટે જર્મની ગઈ હતી.અહી મને વિશ્વના શ્રેષ્ઠ કોન્ટોર્શનિસ્ટ સાથે કામ કરવાની અને જાણવાની તક મળી.તેમને ખુબ જ આદરભાવથી મારું સન્માન અને આતિથ્ય કર્યું.ભારતીય સન્નારી તરીકે ખૂબ માન આપ્યું.ત્યાર બાદ  મારું નામ TOP FLEXMODEL માં પણ નોંધાયેલું છે.તે જણાવે છે કે,”સશક્તિકરણની વાતો અને મહિલા દિનની ઉજવણી ત્યારે જ સાર્થક ગણાશે જયારે ગ્રીષ્મા કે નિર્ભયા જેવા નામો અત્યાચારને કારણે નહી પણ સિદ્ધિને કારણે વૈશ્વિક બને.જલેબી મૂળ અરબી શબ્દ છે.સામાન્ય રીતે જલેબી પર્શિયન ભાષા બોલતા તુર્કી આક્રમણકારીઓ સાથે ભારતમાં આવી.ભારતમાં જલેબીનો ઈતિહાસ 500 વર્ષ જૂનો છે.5 સદીઓથી તેમાં અનેક પરીવર્તન આવ્યા પણ સ્ત્રી પરત્વેની વિચારસરણી અને માન્યતાઓમાં કોઈ મોટા પરિવર્તન આવ્યા નથી.મારી દ્રષ્ટીએ સ્ત્રી અત્યાચાર અને શોષણની સાથે સાથે મહત્વની બાબત છે સ્ત્રી ઉત્થાન.જલેબી શબ્દની વ્યાખ્યા મારા પરિવારે બદલી નાખી છે.મારા પિતા મને બાળપણથી જ યોગ અને સ્વ-રક્ષણની વિવિધ કર્તવ શીખવતા હતા.તેઓ કહેતા,જલેબી એટલે નિર્બળતા નહિ પરંતુ સબળતા.”

દીકરીને બાળપણથી જ સમાન હકો મળે,તેની શક્તિઓને ઓળખવામાં આવે તેમજ તેને ખીલવા દેવામાં આવે તો મહિલા દિન ઉજવવાની જરૂર જ ન પડે.મોટા ભાગે ઘરમાં દીકરો જન્મે એટલે પેંડા વહેચાઈ એનો અર્થ એ કે દીકરાનો જન્મ થાય એટલે પરિવાર જાણે તારનાર જન્મ્યો હોય તેમ તેના ભવિષ્યની ચિંતા કરી વિશિષ્ટ ઘડતર થાય તેવા પ્લાનીગ હાથ ધરે.દીકરાને મળે મુક્તતા અને ઉડાન માટે તમામ તકો.પરિવાર સુષુપ્ત શક્તિઓ ખીલવવા સક્રિય ભૂમિકા ભજવે,પરંતુ દીકરીની શક્તિઓ પરત્વે ઓછુ ધ્યાન અપાય.જોકે,દિવ્યાના પરિવારમાં દીકરી જન્મની ઓળખ અને જલેબીબી વ્યાખ્યા જ બદલી નાખવામાં આવી.

દિવ્યા કહે છે,મેં ભારતીય  ટેલિવિઝન રિયાલિટી શો જેવા કે,ઝી ટીવી – ”શાબ્બાશ ઇન્ડિયા”,બે વખત અને સોની ટીવીમાં  “એન્ટરટેઈનમેન્ટ કે લિયે કુછ ભી કરેગા”માં ચાર વખત પરફોર્મ કર્યું છે.મારા જીવનમાંથી હું એટલું જરૂર શીખી છું કે,પરિવાર જ સ્ત્રી ઘડતર અને ઉત્થાન અને ઘડતરનો પાયો છે.સમાજની દ્રષ્ટિ બદલવી હોય તો પરિવાર દીકરીની કારકિર્દી માટે પહેલ કરે.તેને દરેક રીતે સક્ષમ બનાવે.તેને સ્વરક્ષણની તાલીમ આપે તો દીકરી દીકરાના ભેદની સાથે સાથે અત્યાચાર પણ ખતમ થઇ જશે.

છેલ્લા 2 દશકમાં યોગ પરત્વે જાગૃતિ આવી છે.જેમાં યોગને વૈશ્વિક સ્તરે ઓળખ આપવામાં દિવ્યાનો વિશેષ ફાળો છે.વર્ષ 2000 થી 2010 ના ગાળામાં વિશ્વના 16 થી વધુ દેશો સુધી યોગનો પ્રચાર પ્રસાર કરવામાં દિવ્યાનો ફાળો રહ્યો છે.જોકે વિશ્વિક સ્તરે યોગને હૈયે વાસવી “મિસ યોગીની”બનવા છતાય યોગને ઓલમ્પિકમાં સ્થાન ન મળતા દિવ્યા દુઃખ વ્યક્ત કરે છે.પાઠયપુસ્તકોમાં પણ યોગનો સંપૂર્ણ સમાવેશ ન થયો હોઈ યોગ ક્ષેત્રે કારકિર્દીની કોઈ જ તકો નથી તેમ તે માને છે.

ઍડવકસિ ગ્રૂપ વીમેન ઓન બોર્ડ્સના મેનેજિંગ ડિરેક્ટર ફિઓના હૅથોર્નના મતે,ખેલજગત મોટે ભાગે  પુરુષપ્રધાન છે.ગોલ્ફ,ક્રિકેટ,અને ફૂટબોલ જેવી રમતોમાં તો ઘણી જ અસમાનતા છે.ડાર્ટ્સ,સ્નૂકર અને સ્ક્વૉશ જેવી રમતોમાં આંખે ઉડી વળગે તેવી અસમાનતા જોવા મળે છે.PwC(PricewaterhouseCoopers)ના મતે,145.3 બિલિયન ડોલરના વૈશ્વિક ખેલકૂદના ધંધામાં  મહિલા તેમજ પુરુષોને ચૂક્વાતા વેતનમાં ઘણી અસમાનતા મળે છે.

એક ઉદાહરણ જોઈએ તો,અમેરિકાની મહિલા ફૂટબોલ ટીમે જયારે  વિશ્વ કપ જીત્યો ત્યારે જીતથી ટીમને બે મિલિયન ડોલર એટલે કે લગભગ 13 કરોડ રૂપિયાનું ઇનામ મળ્યું હતું.જ્યારે આ જ ટૂર્નામેન્ટના પુરુષ વિજેતાઓને 35 મિલિયન ડોલર એટલે કે લગભગ 227 કરોડ રૂપિયા મળ્યા હતા.અહી લિંગ આધારિત રમતગમતમાં આર્થિક અસામનતા જોવા મળે છે.વર્ષોથી ચાલ્યો આવતો આવો ભેદ સહુએ સ્વીકારી લીધો છે.

લિંગભેદ કરતા પણ ઘાતક રમતભેદ છે.ભારતની દિવ્યા યોગમાં આંતરરાષ્ટ્રીય સન્માન મેળવી આવી કે પછી એકલવ્ય એવોર્ડ,પણ તેને બસમાં મુસાફરી માટે પણ રમતગમત વિભાગે કોઈ લાભ આપ્યા નથી.મિસ વર્લ્ડ યોગી દિવ્યા બની  તેવી જ રીતે  ફૂટબોલમાં રોનાલ્ડો,ગોલ્ફર ટાઇગર વુડ્સ અને દોડવીર ઉસૈન બોલ્ટ. દિવ્યાએ વૈશ્વિક ઓળખ પ્રસ્થાપિત કરી પણ સ્ટાર ખેલાડીઓની કમાણીનો એક અંશ પણ તેને મળ્યો નથી.દુ;ખની વાત એ છે કે,યોગને રાષ્ટ્રીય કે આંતરરાષ્ટ્રીય તરીકે ઓળખ અપવાવમાં પણ તંત્ર નિષ્ફળ ગયું છે.દેશમાં રમતગમત ક્ષેત્રે  મોટી ખાઈ છે,અસમાનતા છે.

સાનિયા મિર્જા ટેબલ ટેનિસ ક્ષેત્રે કારકિર્દી બનાવી અઢળક નાણા મેળવે છે તો દિવ્યા એક યોગ શિક્ષકની નોકરી માટે ભટકે છે.સમાજ જયારે અસમાનતાના પાયાને ઓળખી લીગ કે રમત ભેદ દુર કરશે,સ્ત્રીઓને નડતી સમસ્યાઓ દુર કરશે ત્યારે નારી ગૌરવ આપોઆપ વધશે.

વર્ષ 2006માં પ્રથમવાર આર્જેન્ટિનામાં યોજાયેલી વિશ્વ યોગ ચેમ્પિયનશીપમાં ભાગ લીધો હતો.જેમાં દિવ્યા બે ગોલ્ડ મેડલ સાથે વિશ્વ ચેમ્પિયન બની હતી.અહી તેની સિદ્ધિને ખુબ જ માનભેર વધાવવામાં આવી હતી.આ સિદ્ધિ બાદ વિશ્વના અન્ય દેશોના યોગ સ્પર્ધકો ભારતના યોગ વિષે જાણવા ઉત્સુક બન્યા હતા.જેમની સાથે દિવ્યાનો અતૂટ સંબધ બંધાયો.આ દેશોમાંથી ભલે યોગ નથી જન્મ્યો તો પણ ત્યાં યોગના ખેલાડીને આર્થિક મદદ ઉપરાંત અનેક સુવિધાઓ આપવામાં આવે છે.  

દિવ્યા પોતાની સિદ્ધિને ભારતની ઓળખ ગણે છે પરંતુ સિદ્ધિ પછી યોગ માત્ર ઉજવણી અને માર્કેટિંગ પ્રક્રિયા જેવું જ સ્થાન ધરાવતો હોય દુ;ખ વ્યક્ત કરતા જણાવે છે કે,આંતરરાષ્ટ્રીય ફલક પર યોગ પહોચ્યો,હું પહોચી…પછી…. સન્માન પછી શું???સિદ્ધિ પછી પણ સંઘર્ષ યથાવત જ રહ્યો.મારો એક સમય એવો આવ્યો કે,અનેક સિદ્ધિઓ પછી મારી પાસે સ્પર્ધાઓમાં ભાગ લેવા ભાડા માટે પૈસા નહોતા.

દિવ્યા યોગવિદ્યા ઉપરાંત આર્ટીસ્ટીક યોગમાં પણ ચેમ્પિયન છે.તેનું શરીર 95% ફ્લેક્શીબલ છે.જીભને વાળીને તે કમળ બનાવી શકે છે.
દિવ્યા જણાવે છે કે,અનેક પ્રકારના સંઘર્ષ છતાય મને કોઈ જ સરકારી નોકરી ન મળી.યોગની તમામ સિધ્ધિઓ પછી દેશમાં રોજગારીની સીધી કોઈ જ તક ન સાંપડતા પોતાનો યોગા સ્ટુડિયો શરુ કર્યો.મારા લગ્ન પછી પતિ પાર્થ પટેલનો સહયોગ મળતા મેં યોગને હૈયે વસાવી દેશ દુનિયાના લોકો યોગ ઘરે બેસી શીખી શકે તે માટે ONLINE યોગ તાલીમ શરુ કરી.જેમાં કેનેડા,અમેરિકા,લંડન સહિતના દેશોના લોકો યોગ શીખી રહ્યા છે.રોજગારી માટે સિદ્ધિ પછી પણ સંઘર્ષ યથાવત રહ્યો.

દિવ્યાના પિતા દિનેશભાઈ પરમાર જણાવે છે કે,અમારા પરિવાર સાથે જલેબી વણાઈ ગઈ છે.પરિવારમાં ફરીથી ખુશીઓ છવાઈ છે.દીકરી દિવ્યા પ્રેગ્ન્શીને કારણે અમારા ઘરે બોરસદ-દાવોલ આવી.અહી ઇતિહાસનું પુનરાવર્તન થયું.દિવ્યાની જેમ જલેબી આકારમાં ટુંટીયું વાળી સુતેલી દીકરીએ અમારા પરિવારને મીઠાસની સાથે સાથે પુન:ઉર્જા અર્પી.આ વખતે શંકાને સ્થાને સજ્જતા હતી.એટલે ડોક્ટરને  મળવું ન પડ્યું.અમે દીકરીને નામ અપાયું તક્ષ્વી.જાણે શરીર હાડકાં વગરનું હોય તેમ નાનકડી દિવ્યા પછી હવે તેની દીકરી તક્ષ્વી યોગ કરે તે આશ્ચર્ય જ નહિ અકલ્પનીય લાગે. અમે દિવ્યાને જયારે પાર્થ સાથે પરણાવી ત્યારે પાર્થે કહ્યું હતું કે,”હું તમારી જેમ જ દિવ્યાનું જતન કરીશ.”દિવ્યા અને પાર્થ આજે પણ જલેબીને આશીર્વાદ અને ગૌરવપૂર્ણ મીઠાઈ માને છે.અમારા પરિવારમાં કોઇપણ ઉત્સવમાં અમે મીઠાઈ તરીકે જલેબીને પ્રથમ સ્થાન આપીએ છે.દિવ્યા અને પાર્થની વ્હાલી તક્ષ્વીનું સહુએ ઘડતર અનોખી રીતે કરવાનું વિચાર્યું.

બાળકો માટે યોગનો અભ્યાસ ખૂબ લાભદાયી છે.યોગાસનો અને પ્રાણાયમના અભ્યાસથી બાળકોની માનસિક શક્તિમાં વધારો થાય છે અને સાથે સાથે શારીરિક લાભ પણ થાય છે. તેમની લવચિક્તા અને તાકાતમાં વધારો થાય છે. તેમના શરીરમાં લોહીનું પરિભ્રમણ વધે છે. તેથી અંગોની પુષ્ટિ થાય છે, તંદુરસ્તી વધે છે. યોગાભ્યાસથી તેમનો આત્મવિશ્વાસ વધે છે. તેમની ગ્રહણશક્તિ અને ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવાની શક્તિમાં વધારો થાય છે.

દિવ્યા જણાવે છે કે,તક્ષ્વી જેવી ચાલતા શીખી એની સાથે જ આસન પણ શીખવા લાગી હતી.મેં તેને એકપણ આસન શીખવ્યું નથી.હું પ્રેક્ટીસ કરું છુ તે જોઇને જ તે પણ આસન કરવા લાગે છે.તે ૧૦૦ થી વધુ આસનો મારી પ્રેક્ટીસ જોઇને જ શીખી ગઈ.તે યોગ ઉપરાંત ગજબનો ડાન્સ કરે છે.આખે આખા કાવ્યો મોઢે રાખવાની તે ક્ષમતા ધરાવે છે.હિન્દી ભાષા ઉપર સુથી સારું પ્રભુત્વ ધરાવે છે.
તક્ષ્વી જન્મના દિવસથી જલેબી સ્થિતમાં જોવા મળી.તે માથું અને પગ ભેગા કરીને જ સુતી હતી.ત્યારથી નક્કી કર્યું હતું કે,તેને જીમ્નેસીયમ   ક્ષેત્રે તાલીમબદ્ધ કરીશ.તે સ્વયભું રીતે જીમ્નેસ્ટીકનો બેઝ ગણાય તે યોગ શીખવા લાગી એટલે તેની શક્તિઓને ઓળખી અમે તેને ઉચ્ચ તાલીમ આપવા નિર્ધાર કર્યો.જે યોગમાં ચક્રાસન ઉત્ત્માંથી કરી શકે તે જીમ્નેસ્ટીકમાં ખુજ સરળતાથી સિદ્ધિ મેળવી શકે.તક્ષ્વી જલેવી જેવી ફ્લેક્સિબલ છે.

 જીમ્નેસીયમની ઉચ્ચ તાલીમ માટે અમે લંડન સ્પોર્ટ્સ એકેડમીનો સંપર્ક કર્યો.તેઓને તક્ષ્વીના ફોટા,વિડીયો સહીત માહિતી મોકલી જેથી ખુ જ પ્રભાવિત થયા છે.તેનું સ્ટ્રેસિંગ પ્રભાવી છે.
લંડન સ્પોર્ટ્સ એકેડમીમાં ૫ વર્ષે જ તાલીમ માટે પ્રવેશ અપાય છે.જે પૂર્વે કેટલાક ટેસ્ટ દ્વારા સ્કોર અંકિત કરવા જરૂરી હોય છે.તક્ષ્વી હાલ ૩.૫ વર્ષની છે,પરંતુ ૫ વર્ષના બાળકથી વધુ સ્કોર તેને મળતો હોય એકેડમીએ તક્ષ્વીથી પ્રભાવિત થઈ પ્રવેશ આપી દીધો છે.અમે પરિવાર સાથે તક્ષ્વીને નવી ઉંચાઈએ પહોચાડવા લંડન જઈ રહ્યા છે.અહી ભારતમાં જીમ્નેસીયમ માટે સારા તાલીમ કેન્દ્રો નથી ત્યારે ભારતને જીમ્નેસીયમ ક્ષેત્રે નામના અપાવવા તાલીમ માટે અમે લંડન જવા નિર્ણય કર્યો છે.
જન્મથી જ તક્ષ્વી પોતાના ઘરમાં ૮૫ વર્ષના મમ્મીના દાદીને રોજ આસન કરતા જોવે છે.ઘરમાં બાપુજી,દાદી,મમ્મી અને મામા નિયમિત યોગ કરે છે.જેને તે પોતાના યોગ ગુરુ-શિક્ષક માને છે.તક્ષ્વી પાર્થ પટેલની મુલાકાત લેતા તે કાલીઘેલી ભાષામાં ત્વરિતતાથી બોલી,હું રોજ મમ્મીને જોઉં છું.તેને જોઇને જ યોગ કરવાની પ્રેરણા મળે છે. હું પણ માતાની જેમ જ યોગ દ્વારા દુનિયાને બતાવવા માંગું છું કે,યોગથી શરીર સ્વસ્થ્ય રહે છે. હું પણ વિશ્વને બતાવવા માંગું છું કે,જો મારા જેવી નાની છોકરી સરળતાથી યોગ કરી શક્તિ હોય તો મોટેરાઓ પણ આસાનીથી યોગ કરી શરીર અને મનને તંદુરસ્ત રાખી શકે.

તક્ષ્વી જણાવે છે કે,મને યોગનું જ્ઞાન  મમ્મી દ્વારા વારસામાં મળ્યું છે.મમ્મી ત્રણ વર્ષની હતી ત્યારથી યોગ શીખતી હતી.હું ત્રણ દિવસની હતી ત્યારથી મને યોગ શીખવવામાં આવ્યો.મારા દાદાએ મને જન્મના ત્રીજા દિવસથી જ ભદ્રાસન અને પદ્માસન કરાવ્યું હતું.હું જયારે ૮ મહિનાની હતી ત્યારે સ્પલિટ કરી હતી.મારા ફ્લેક્સીબલ શરીરને જોઈ સહુ જલેબી કહે છે.મમ્મીએ ભારતને યોગમાં નામના અપાવી હું જીમ્નેસીયમની તાલીમ મેળવી ભારતને ઓલમ્પિકમાં સફળતા અપાવવા માંગું છું.

આપણા પ્રાચીન ઋષિમુનિઓએ આર્ષદ્રષ્ટિથી પ્રાપ્ત કરેલી આ વિદ્યાને ઈ.સ. પૂર્વે ૨૦૦૦માં મહર્ષિ પતંજલિએ શાસ્ત્રીય રૂપ આપ્યું અને તેને આઠ પગથિયાંઓમાં વિભાજીત કરી, જેમાં આસન, ધ્યાન, ધારણા, પ્રત્યાહાર, સમાધિ વગેરેનો સમાવેશ છે. તેમણે પોતાના ગ્રંથ યોગસૂત્રમાં આ આઠ પગથિયાંઓનું વર્ણન કર્યું છે. તેથી આ યોગમાર્ગને અષ્ટાંગ યોગ કહે છે. આસનો એ અષ્ટાંગ યોગનું ત્રીજું પગથિયું છે.યોગ એ કોઈ ધર્મ સાથે વણાયેલ નથી.યોગ એક સુવ્યવસ્થિત જીવન જીવવાની જીવનશૈલી છે અને તેનો હેતુ મનુષ્યની અમર્યાદિત શક્તિ અને ચેતનાનો વિકાસ સાધવાનો છે.યોગના અભ્યાસથી ધીરે ધીરે વ્યક્તિની ચેતનાનો વિકાસ થાય છે,જે અંતે આત્મસાક્ષાત્કાર તરફ દોરી જાય છે.યોગ એ બિમારીઓ સામે એક કવચનું કામ કરે છે.ભારતનો યોગ ભલે ઓલમ્પિકમાં સ્થાન ન મેળવી શક્યો પણ જીમ્નેસીયમનો બેઝ યોગમાં માહિર જલેબી જેવી ફ્લેક્સીબલ તક્ષ્વી ભારતને વૈશ્વિક સ્તરે નવી ઓળખ આપવા કટિબદ્ધ બની છે ત્યારે એક જ સંદેશ:મહિલાઓ ત્યારે ગૌરવવંતુ સ્થાન મેળવી શકશે જયારે તેની સુસુપ્ત શક્તિઓને ખીલવવા પ્રત્યેક સમાજ,પરિવાર આગળ આવશે. 

-શૈલેષ રાઠોડ

સંપર્ક:૯૮૨૫૪૪૨૯૯૧

ભાલપંથકમાં 42 હજાર હેક્ટરમાં ભાલીયા ઘઉં મ્હોરી ઊઠ્યા

 ઘઉંના ઉત્પાદન ક્ષેત્રે અગ્રેસર ગણાતા ખંભાત-તારાપુર તાલુકામાં  ભાલીયા ઘઉ મ્હોરી ઉઠ્યા છે. ડીસેમ્બર જાન્યુઆરીના અંતમાં પડેલી ઠંડી બાદ ભાલીયા ઘઉંમાં મલકાટ જોવા મળ્યો હતો. ભેજ અને ઠંડી માફકસર રહેવાના કારણે ચાલુ વર્ષે વધુ સારું ઉત્પાદન થાય તેવી આશા બંધાઇ છે.

         આ અંગે ખંભાત ખેતીવાડી ઉત્પન્ન બજાર સમિતી ડિરેક્ટર રાજેન્દ્રસિંહ પરમારે જણાવ્યું કે, ભાલિયા ઘઉંની દેશ-વિદેશમાં માગ રહેતી હોઇ ભાલ પંથકમાં 42 હજાર હેકટર જમીનમાં મોટા પ્રમાણમાં ઘઉંનું વાવેતર કરાયું છે. પ્રારંભમાં પડેલ ઠંડી બાદ માફકસરના હવામાનને કારણે ઘઉંનો પાક મ્હોરી ઉઠ્યો છે. જેને પગલે ચાલુ વર્ષેે ઘઉંનું ઉત્પાદન વધશે.’

         ખેતીવાડી ઉત્પન્ન બજાર સમિતિ, ખંભાતના સેક્રેટરી સંજયસિંહ રાઓલે જણાવ્યું હતું કે ચાલુ વર્ષે પણ સારા ઉતારનો આશાવાદ સેવાઈ રહ્યો છે.ખેડૂતોને તમામ પાણી મળે તે માટે રજૂઆત કરી દીધી છે.ઉપરાંત ખાતર પણ નિયમિત મળે તેવી જોગવાઈ કરવામાં આવી હોઈ ખેડૂતો ખેતી પાકોને વધુ સારી રીતે ઉછેરી શકશે. ભાલ પંથકમાં આ વર્ષે ભાલિયા ઘઉંનું સારું ઉત્પાદન રહેવાની આશા છે.

          આ અંગે ખંભાત ખેતીવાડી ઉત્પન્ન બજાર સમિતીના સૂત્રોએ જણાવ્યું હતું કે ‘વિશ્વવિખ્યાત ભાલિયા ઘઉંની દેશ-વિદેશમાં માગ રહેતી હોઇ ભાલ પંથકમાં 42 હજાર હેકટર જમીનમાં મોટા પ્રમાણમાં ઘઉંનું વાવેતર કરવામાં આવ્યું છે. હાલ ઠંડીએ જોર પકડતા ઘઉંનો પાક મ્હોરી ઉઠ્યો છે. જેને પગલે ચાલુ વર્ષેે ઘઉંનું ઉત્પાદન વધશે.’ ભાલપંથકના રોહિણી  ગામના ખેડૂત પુષ્પરાજસિંહ ગોહિલે જણાવ્યું હતું કે ‘ખંભાત-તારાપુર, ધોળકા, ધંધુકાની ચાર તાલુકાની સીમારેખામાં ભાલ વિસ્તાર વિસ્તર્યો છે. ભાલ બે જિલ્લામાં વહેંચાયો હોવા છતાં ભાલિયા ઘઉ બંને જિલ્લાના ખેડૂતોને જાેડે છે. હાલ ચારેય છેલ્લા એક મહિનાથી વધુ ઠંડી પડી રહી છે. તેમજ ભેજ પણ છે બંને તે કારણે ઘઉને મોટો ફાયદો થશે. ચાલુ સિઝનમાં ઠંડીનું પ્રમાણ સારું રહેવાના કારણે ઘઉંના પાકને વધુ અનુકૂળ આવતાં ખેતરોમાં પાક મ્હોરી ઉઠ્યો હતો.

સદૈવ યુવાન વિદ્યાનગર આજે ૭૭ નું થયું

વલ્લભ વિદ્યાનગર ઓવર વ્યુ

શૈલેષ રાઠોડ

વિદ્યાનગર આજે ૭૭ નું થયું છતાં તરવરિયા યુવાન જેવું છે અહીં સ્થાયી લોકો તેને વતનથી વધારે પ્રેમ કરે છે વિદ્યાની નગરી વલ્લભ વિદ્યાનગરનો ૭૭મો સ્થાપના દિન છે. આજે પણ આ નગર યુવા જેવું જ છે.

વલ્લભ વિદ્યાનગર રાજ્યનું સૌથી મોટું શિક્ષણનું કેન્દ્ર બની ગયું છે.વલ્લભ વિદ્યાનગર તેના ઘટાદાર વૃક્ષો અને છાયાંવાળા રસ્તાઓને લીધે વૃક્ષનગર તરીકે જાણીતું છે.એક સમયે અહીંના લોકોનો મુખ્ય વ્યવસાય ખેતી,ખેતમજૂરી તેમજ પશુપાલન હતો.ગામમાં મુખ્યત્વે  ડાંગર, બાજરી, તમાકુ, બટાટા, શક્કરીયાં તેમજ અન્ય શાકભાજીના પાકની ખેતી કરવામાં આવતી હતી. પરંતુ અહીં ધીરે ધીરે ઉચ્ચતર માધ્યમિક શિક્ષણ, સ્નાતક તેમ જ અનુસ્નાતક કક્ષાના વિવિધ શાખાઓના અભ્યાસક્રમો માટે સંસ્થાઓ શરુ થતાં,એની સાથે સાથે કોચિંગ ક્લાસ, શોપિંગ સેન્ટરો, દવાખાનાં, રેસ્ટોરન્ટ, બેંક વગેરે પણ આવવાથી શહેરીકરણ માટેનો જરૂરી વિકાસ થયો.

ભાઈકાકા

ભીખાભાઈ

ગાંધીજીએ ચિંધેલા ‘સ્વરાજ્ય’ શબ્દનો મર્મ પકડી કેળવણી દ્વારા ભારતના ભાવિ નાગરિકો તૈયાર કરવાનંટ સ્વપ્ન લઈને ચરોતરના બે સમર્થ પુરૂષો સજ્જ થયા. મૂળ સોજીત્રાના નામાંકિત ઇજનેર પુજ્ય ભાઇકાકા અને કરમસદના જાણીતા શિક્ષણવીદ શ્રી ભીખાભાઇ જોડીએ વિદ્યાનગરની સ્થાપનામાં મુખ્ય ફાળો ભજવ્યો હતો.જે આ નગરના આદ્ય સર્જકો છે.

વિદ્યાનગર

કેળવણીકાર અને લેખક ભગીરથ બ્રહ્મભટ્ટ નોધ્યું છે કે,. ભાઈકાકા વ્યવસાયે ઈજનેર ગાંધીજીના ચાહક અને પૂ. સરદાર પટેલના અનુયાયી આ પીઢ કેળણીકારને એ મહાપુરૂષોના જીવનમાંથી ‘ગ્રામોદ્ઘાર’ ની કલ્પના આદર્શરૂપે જડી, વળી ગોવર્ધનરામ ત્રિપાઠીની નવલકથા સરસ્વતી ચંદ્રનું ‘કલ્યાણ ગ્રામ’ એમની કલ્પનામાં સ્થિર થયું. એને મૂર્તિમંત કરવાનો પ્રયત્ન એટલે વલ્લભ વિદ્યાનગરની સ્થાપના. ચરોતર એજ્યુકેશન સોસાયટીના અધ્યક્ષ તરીકે ૧૯૪૩માં તેઓ કામ કરતા હતા ત્યારે ઈ.સ. ૧૯૪૪માં ચરોતર પ્રદેશના કેળવણીમાં રસ લેતા નાગરિકોને આણંદમાં એકઠા કરી ઉચ્ચ કેળવણીનો વિચાર રજૂ કરે છે. એમાંથી ચારૂતર વિદ્યામંડળની સ્થાપના થાય છે. એ સ્થાપના તારીખ ૧૫-૪-૧૯૪૪ની છે. એ મંડળના નેજા હેઠળ આ નગરી આકાર પામે છે આ નગરની સ્થાપના તા.૩-૩-૧૯૪૬ છે. પૂ. ભાઈકાકા સાથે પૂ. ભીખાભાઈ સાહેબ જોડાય છે. ચારૂતર વિદ્યામંડળના બંધારણને ઓપ અપાય છે. અલગ રીતે ચારૂતર ગ્રામોદ્ઘાર સહકારી મંડળ સ્થાપાય છે. એ કે કેળવણીની બીજાએ ગ્રામોદ્ઘારની જવાબદારી ઉપાડી છે. આ મંડળ દ્વારા પૂ.ભાઈકાકાએ સૌ પ્રથમ ઈજનેરી કોલેજની સ્થાપના કરવાનો પ્રસ્તાવ મુક્યો. કારણ કે ગુજરાતના વિદ્યાર્થીઓ ઈજનેર થવા બહાર જતા હતા. પછી વિનયન વિદ્યા શાખાની જરૂરત પણ સમજાઈ લોકમત મેળવી જમીન સંપાદન કરવાનું વીરલ કામ હાથ ઉપર લીધું.

સરદાર પટેલ યુનિવર્સીટી,વિદ્યાનગર

સમગ્ર ખેડા જિલ્લામાં વીજળીવેગે આ હિલચાલના સમાચાર પ્રસરી ગયા. બાકરોલ-કરમસદ અને આણંદ પંથકના કોલેજો થવાની છે. ઉદ્યોગો થવાના છે એ વાતો પ્રચારમાં આવી. ઈન્દુલાલ યાજ્ઞિક પણ ગ્રામોદ્ઘારના હિમાયતી હતા. તેઓ પણ પૂ.ભાઈકાકાને મળ્યા. ભાઈકાકાએ તેમની આ યોજના સમજાવી ત્યારે ઈન્દુલાલ યાજ્ઞિકે કહ્યું-‘અહીં તો વિદ્યાનગર બને છે’ એ શીર્ષક હેઠળ એક લેખ લખ્યો. ભાઈકાકાને ‘વિદ્યાનગર’ નામ ગમી જતાં એની આગળ ‘વલ્લભ’ શબ્દ ઉમેરી વલ્લભ વિદ્યાનગર નામ રાખવાનો દૃઢ સંક્લ્પ કરાયો. આ સંસ્થાને શરૂમાં ૫૦૦ એકર જમીનની જરૂર હતી એ સંપાદન કરવા આજુબાજુના ગામોનાં ખેડૂતો, સરપંચો સાથે વાત કરી છેક ઓડ-ખંભોળજ સુણાવના આગેવાનોને કહ્યું તેઓએ પોતાના ગામમાં આ પ્રકલ્પ કરવા સૂચવ્યું રેલવે આણંદ હતી પછી પ્લોટ પાડી જમીન સંપાદન કરવાની યોજના ઘડી બાકરોલ ગામના પશાભાઈએ તો ભાઈકાકાને ગામતળનો નકશો બતાવી કહ્યું. તમે જેટલી જમીન જોઈએ તે કહો, મળી જશે…પછી કરમસદ, ગાના અને આણંદમાંથી ખેડૂતોએ જમીનો આપી.

શાસ્ત્રી મેદાન,વિદ્યાનગર

 બાકરોલ ગામે ૩૫૦ વીઘા જમીન દાનમાં આપી. કરમસદમાંથી ૫૫૦ વીઘા જમીન મેળવી શક્યા. આણંદમાંથી ૪૦ વીધા મળી આમ ધારણા કરતાં બધુ જમીન મેળવી શકાત ઉત્સાહ વધ્યો જે જગ્યાએ ચોરડાકુનો ડર હતો. લૂંટો થતી વ્હેચાતી ઝાડીમાં ચોર ભરાઈ રહેતા. એવી જગ્યાએ ભાઈકાકા અને ભીખાભાઈએ વસવાટ કર્યો. આંબા નીચે અડંગા નાખ્યા સરદાર સાહેબનો સધિયારો સાંપડ્યો. અને યોજના ધીમે ધીમે આકાર પામી… પછી ભાઈકાકાએ ભારત ભરમાંથી કુશળ શિક્ષકો શોધીને નિમંત્ર્યા…અને ભારતના નકશામાં વલ્લભવિદ્યાનગરની કુંડળી મંડાઈ…ઈંટો પાડવી, વેચવી એમાંથી નફો રળી મકાનો બંધાવા લાગ્યાં. 

ગુજરાત રાજ્યમાં સૌથી વધુ વૃક્ષો ધરાવતા વિસ્તારમાં વિદ્યાનગરનું સ્થાન

ગાંધીજીના આશિષ ફળ્યા….. આજે વિશ્વ વિખ્યાત શિક્ષણ સંકુલ વલ્લભ વિદ્યાનગર ઊભું છે. એની એક શાખા ન્યૂ વલ્લભ વિદ્યાનગર પણ બની છે. દુનિયા ભરના અભ્યાસક્રમો અહીં દાખલ કરાયા છે. લાખો વિદ્યાર્થીઓ આ ભૂમિમા સંસ્થામાં પદવી પ્રાપ્ત કરી પગભર થયા છે.

સરદાર વલ્લભભાઈ પટેલ, ભાઈકાકા, ભીખાભાઈ, ડૉ.એચ.એમ.પટેલ અને ડૉ.સી.એલ.પટેલે કર્મઋષિઓની પરંપરાને અખંડ રાખીને સર્વદ્રવ્યોમાં શ્રેષ્ઠ એવા વિદ્યા નામના દ્રવ્યના પ્રસારણના યજ્ઞને આગળ વધાર્યો છે.સૌપ્રથમ ચરોતર વિદ્યા મંડળ અને ત્યારબાદ સરદાર પટેલ યુનિવર્સિટીની સ્થાપના અહીં કરવામાં આવી હતી.

આજે સબળ શૈક્ષણિક સંસ્થાઓ, સમર્પિત અધ્યાપકો અને સુંદર શૈક્ષણિક વાતાવરણ સમગ્ર રાજ્યના વિદ્યાર્થીઓને તેની તરફ ખેંચી લાવે છે. ખાસ કરીને સૌરાષ્ટ્ર-કચ્છના વિદ્યાર્થીઓ માટે વલ્લભ વિદ્યાનગર અભ્યાસનું ઉત્તમ સ્થળ બની ગયું છે.અહી વિદેશમાંથી પણ વિધાર્થીઓ શિક્ષણ મેળવવા આવે છે.

વિદ્યાનગરમાં ૯૦ ટકા લોકો શિક્ષિત છે. કે.જી. થી પી.જી. સુધીના અભ્યાસની સુવિધા છે. તમામ લોકોને પોષાય તેવી શાળા કોલેજ છે. જમવાની પણ સુવિધાઓ શ્રેષ્ઠ છે. વિદ્યાનગરમાં રોડ, રમતગમતનું મેદાન વર્લ્ડ કલાસ ઈન્ફાસ્ટ્રકચર છે.વિદ્યાનગર સરદાર પટેલ યુનિવર્સિટી,બિરલા વિશ્વકર્મા મહાવિદ્યાલય (ઇજનેરી કોલેજ) અને ચારુતર વિદ્યા મંડળને કારણે જગવિખ્યાત છે.

ઉપરાંત અહી આવેલા ઉદ્યોગો ચરોતર વાસીઓ માટે જીવાદોરી સમાન છે.અહી આવેલ એલિકોન ઇન્ડસ્ટ્રીસ,જી.એમ.એમ,અનુપમ ઇન્ડસ્ટ્રીસ,મિલસેન્ટ ઘરઘંટી,આઇ ડી એમ સી જેવી ઇન્ડસ્ટ્રીઝ લાખો લોકો માટે રોજગારીનું કેન્દ્ર છે.

યુવા હૈયાઓથી સતત ધબકતું વિદ્યાનગરનું જીવન આજે પણ યુવાન જેવું લાગે છે. વલ્લભ વિદ્યાનગરની બે વિશેષતા છે, એક વિદ્યાનગર અખંડ ભારતના ઘડવૈયા સરદાર વલ્લભભાઇ પટેલના નામ સાથે જોડાયેલું છે, બીજું વિદ્યાની આ નગરીમાં દેશ-વિદેશમાંથી લોકો આવીને વસેલા છે. જેઓને મન વલ્લભ વિદ્યાનગર પોતાના વતનથી પણ વ્હાલું છે. શિક્ષણ અને ઉદ્યોગોના સમન્વય વચ્ચે ગ્રામ્ય વાતાવરણમાં શહેરની ભૌતિક સુવિધાઓ એકમાત્ર વિદ્યાનગરમાં જ શક્ય છે. 

શિક્ષક અગ્રણી જીગ્નેશ પંડ્યા જણાવે છે કે,વલ્લભ વિદ્યાનગરમાં યુવાનોની સૌથી વધુ  વસ્તીના કારણે માહોલ સતત જીવંત અને  યુવાન લાગે છે. અહી વિધાર્થી   અને ઉદ્યોગોનું કોમ્બીનેશન ઉત્તમ છે. અમદાવાદ અને વડોદરા જેવા શહેરો જૂના છે. જ્યારે વિદ્યાનગર નવી નગરી હોઈ અહીંયા જેને ભવિષ્યની ખબર નથી. એવા લોકો નવા વિચારો લઈને આવે છે. શિક્ષણનગરી હોઈ સતત યુવા વાતાવરણ અનુભવાય છે.’ 

પર્યાવરણશાસ્ત્રી પ્રા.કીર્તિ રોય જણાવે છે કે,વિદ્યાનગર શહેર આમ તો સમગ્ર વિશ્વમાં શિક્ષણ નગરી તરીકે જાણીતું છે અને ચરોતરની શાન કહેવાતુ આ નગર ગુજરાત રાજ્યમાં સૌથી વધુ વૃક્ષો ધરાવતા વિસ્તારમાં આવેલું છે, જ્યાં પ્રતિ હેક્ટર 72 કરતા વધુ વૃક્ષો આવેલા છે, જે રીતના શહેરમાં વૃક્ષો વધારે છે, તે રીતના જ તેનું જતન અને સંરક્ષણ કરવાની જવાબદારી પણ વધારે છે.વિદ્યાનગર શહેરમાં આવેલ એક પ્રકૃતિપ્રેમી એનજીઓ દ્વારા વિદ્યાનગર શહેરના વૃક્ષોની જતન કરવા અને આવનાર પેઢીને આ અમૂલ્ય વારસો સલામત મળી રહે તે હેતુથી વર્ષ 2015માં સમગ્ર વિદ્યાનગર શહેરમાં આવેલ જાહેર વૃક્ષોનું એક ડિજિટલ મેપ સવિસ્તાર માહિતી સાથે ઉતારવામાં આવ્યા છે.

સંસ્કૃતિનો સમન્વય એટલે વિદ્યાનગર

એસ.પી.યુનિવર્સિટી સંલગ્ન બાયોસાયન્સ ડિપાર્ટમેન્ટમાં ફરજ બજાવતાં પ્રો. એ.એસ.રેડ્ડી વર્ષ ૧૯૮૧માં અભ્યાસ અર્થે વિદ્યાનગરમાં આવ્યા હતા. વિદ્યાનગરમાં એમ.એસસી અને પીએચ.ડી.નો અભ્યાસ પૂર્ણ કર્યા બાદ વર્ષ ૧૯૮૭માં મહારાષ્ટ્ર ચાલ્યા ગયા. પરંતુ વર્ષ ૧૯૯૧માં વિદ્યાનગરમાં પરત ફર્યા અને સ્થાયી થઈ ગયા. ડૉ. રેડ્ડીએ જણાવ્યું કે વિદ્યાનગરમાં ગામડાના વાતાવરણમાં શહેરની સુવિધાઓ ઉપલબ્ધ છે. જ્યાં એકદમ શાંતિપૂર્ણ જીવન વિતાવી શકાય છે. વાતાવરણ ગ્રીન સુરક્ષિત અને પ્રદૂષણ વિનાનું છે. વિદ્યાનગરમાં એમ.એસસી અને પીએચ.ડી.નો અભ્યાસ કર્યો અને અહીંયા જ મને મારા જ્ઞાનનો ઉપયોગ કરીને સેવા આપવાની તક મળી જેનું ગર્વ અનુભવું છું. 

પ્રકૃતિ અને જ્ઞાનની ભૂમિ

 વિદ્યાનગરમાં સ્થાયી થનારને રહેવામાં ગામડાંની મોજ અને શહેરનો આનંદ મળે છે.વિદ્યાનગર સાચા અર્થમાં વિધાર્થીઓ જ નહિ શિક્ષકો અને સ્થાનિકોના હૈયે વસેલું છે.શહેર એકદમ જીવંત અને પ્રફુલ્લિત ટાઉન છે.અહી સ્વચ્છ વાતાવરણ ચોખ્ખી હવા અને શાંતપ્રિય હોવા છતાં મહાનગર જેવી ભૌતિક સુવિધાઓ ઉપલબ્ધ છે.નોધનીય બાબત એ છે કે,અહી શેક્ષણિક સંસ્થાઓ સાથે આધ્યાત્મિક કેન્દ્રો પણ આવેલા છે. 

વિદ્યાનગરના એચ.એમ.પટેલ કેરીઅર ડેવલપમેન્ટ સેન્ટરના ડિરેક્ટર પ્રિ. આર.સી.દેસાઇ વર્ષ ૧૯પરમાં અભ્યાસ અર્થે વિદ્યાનગર આવ્યા હતા. માતરના વતની પ્રિ. દેસાઈ વર્ષ ૧૯પ૬માં અભ્યાસ પૂર્ણ કર્યા બાદ મુંબઈ, રાજકોટ, અમદાવાદ વગેરે ફર્યા બાદ ૧૯૬૧માં વિદ્યાનગરમાં સ્થાયી થયા. પ્રિ. દેસાઈએ જણાવ્યું કે ‘વિદ્યાનગરનું જીવન સતત યુવાન છે. અહીં વિદ્યાર્થઓ આવે અને જાય છે. નવી પેઢી નવી વાતો લઈને આવે છે. પ્રદુષણમુક્ત વિદ્યાનગર નાનું હોવા છતાં સુવિધાઓમાં અવ્વલ છે. આજેપણ શિસ્ત અને આદર જળવાઈ રહ્યા છે. દૂષણો ઓછા હોવાથી વિદ્યાર્થીઓ અભ્યાસમાં વધુ ધ્યાન આપે છે એટલે વિદ્યાનું વાતાવરણ અનુકૂળ આવી જતાં વિદ્યાનગરમાં સ્થાયી થયા.’ 

સરદાર વલ્લભભાઈ પટેલનું ઘર

સીવીએમ યુનિ.૧૦ લાખથી વધુ વિધાર્થીઓનું ઘડતર 

વર્ષ ૧૯૪૫માં ૧૦મી ઓગસ્ટે સીવીએમની સ્થાપના કરી હતી, ત્યારબાદ વર્ષ ૧૯૪૬માં ૩જી માર્ચે ભાઇકાકાએ શ્રીગણેશ કર્યા હતા. જેમાં આણંદ, કરમસદ અને બાકરોલના સ્થાનિક લોકોએ આદ્યસ્થાપકો ભાઇકાકા અને  ભીખાભાઇને જોઇતી ૫૫૫ વીઘા જમીન આપતાં વલ્લભ વિદ્યાનગરની સ્થાપના થઇ  હતી. આ વિકાસયાત્રામાં ડો.એચ.એમ.પટેલ અને ડો.સી.એલ.પટેલે મહત્વપૂર્ણ ફાળો આપ્યો છે.અત્યાર સુધીમાં ૧૦ લાખથી વધુ વિદ્યાર્થીએ અભ્યાસ કર્યો છે. હવે સીવીએમ યુનિવર્સિટી થઇ છે ત્યારે તેની શરૂઆત ૧૯ કોલેજની સાથે  થઇ હતી. જેમાં ત્રીસ હજાર વિદ્યાર્થીઓ સાથે ૨૨૦૦ સ્ટાફના સભ્યોનો સમાવેશ  થાય છે.

-શૈલેષ રાઠોડ

વિક્રમ સારાભાઈ અને મૃણાલિની સારાભાઈની પ્રેમકહાણી

શિશુના કાન એટલા મોટા હતા કે તે જોઈને મોટા ભાગના લોકોએ કહ્યું કે ગાંધીજીના કાનને મળતા આવે તેવા કાન છે.

અંબાલાલના નિકટના લોકોએ મજાક પણ કરી કે કાનને પાનની જેમ વાળી પણ શકાશે. આ બાળકનું નામ રાખવામાં આવ્યું વિક્રમ – વિક્રમ અંબાલાલ સારાભાઈ.

તે વખતે સારાભાઈના અમદાવાદના નિવાસસ્થાને ભારતના ટોચના બુદ્ધિજીવી અને વૈજ્ઞાનિક જગદીશ ચંદ્ર અને સી. વી. રમણ, જાણીતા ઇતિહાસકાર જદુનાથ સરકાર, રાજનેતા અને વકીલ ભુલાભાઈ દેસાઈ, પ્રસિદ્ધ નૃત્યાંગના રુક્મણી અરુંદેલ અને ચિંતક ગુરુ જિદ્દૂ કૃષ્ણમૂર્તિ જેવા લોકોના ઉતારા રહેતાં હતાં.

1920માં રવીન્દ્રનાથ ટાગોર અમદાવાદ આવ્યા ત્યારે પણ સારાભાઈના ઘરે જ રોકાયા હતા.

વિક્રમ સારાભાઈની જીવનકથા લખનારાં અમૃતા શાહ કહે છે, “ટાગોરને કોઈનું પણ કપાળ જોઈને તેમના વિશે ભવિષ્યવાણી કરવાનો શોખ હતો. નવજાત વિક્રમને તેમની સામે લાવવામાં આવ્યા ત્યારે તેમનું અસામાન્ય રીતે પહોળું અને મોટું કપાળ જોઈને ટાગોરે કહેલું, ‘આ બાળક એક દિવસ મોટું કામ કરી બતાવશે.'”

કૅમ્બ્રિજથી પરત આવ્યા પછી વિક્રમ સારાભાઈ બેંગુલુરુમાં ઇન્ડિયન ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઑફ સાયન્સમાં જોડાયા હતા. નોબેલ પુરસ્કાર મેળવનારા સી. વી. રમણની દેખરેખમાં તેમણે પોતાનું સંશોધન આગળ વધાર્યું હતું.

અહીં જ તેમની મુલાકાત મહાન અણુવિજ્ઞાની હોમી જહાંગીર ભાભા સાથે થઈ હતી. તેમણે જ મશહૂર નૃત્યાંગના મૃણાલિની સ્વામીનાથન સાથે તેમની મુલાકાત કરાવી હતી. મૃણાલિની સાથે બાદમાં તેમનાં લગ્ન થયાં હતાં.

મલ્લિકા કહે છે, “હોમી પણ સારી વસ્તુઓના પારખુ હતા. કલાકાર હતા અને પોતે પણ ચિત્રો દોરતા. મારા પિતા સાથે તેમને બહુ સારી દોસ્તી હતી.”

“તેઓ હંમેશાં મારા પિતાને ચીડવતા કે તમે આટલા સુંદર ભારતીય વસ્ત્રોમાં કેમ ફરો છો? એક વિજ્ઞાની જેવાં વસ્ત્રો કેમ પહેરતા નથી? મારી માતા અને ભાભા બૅડમિન્ટન પાર્ટનર હતાં. તેમણે જ મારી માતાની મુલાકાત પ્રથમવાર મારા પિતા સાથે કરાવી હતી.”

મજાની વાત એ છે કે શરૂઆતમાં બંનેને એકબીજા પ્રત્યે આકર્ષણ થયું નહોતું.

અમૃતા શાહ કહે છે, “મૃણાલિની અને વિક્રમ પહેલીવાર મળ્યાં ત્યારે એકબીજાને પસંદ પડ્યાં નહોતાં. મૃણાલિની ટેનિસ શૉર્ટ્સમાં હતાં અને વિક્રમને તેમની એવી વેશભૂષા ગમી નહોતી.”

“ત્યારબાદ તેઓ ખૂબ લગન સાથે ભરતનાટ્યમ્ શીખવા લાગ્યાં હતાં. તેઓ ભરતનાટ્યમ્ સાથે એટલા જોડાઈ ગયાં હતાં કે તેમણે અવિવાહિત રહેવાનું જ નક્કી કર્યું હતું. તે દરમિયાન વિક્રમ સાથે તેમની મુલાકાતો થવા લાગી હતી. તેઓ સાથે મકાઈના ડોડા ખાવા ખાસ જતાં.”

“શાંતિ નિકેતનના પ્રવાસ વખતે શીખેલાં બંગાળી ગીતો મૃણાલિની તેમને ગાઈ સંભળાવતાં. વિક્રમ તેમને કાલિદાસની પંક્તિઓ સંભળાવતા.”

બંને બહારથી એવું કહેતાં હતાં કે લગ્ન કરવાની કોઈ ગણતરી નથી, પણ ધીમે-ધીમે બંને વચ્ચે સંબંધો ગાઢ થવા લાગ્યા હતા.

તેમનાં લગ્ન પહેલાં વૈદિક પદ્ધતિથી થયાં હતાં અને બાદમાં તેઓએ સિવિલ મૅરેજ પણ કર્યાં હતાં. લગ્ન વખતે મૃણાલિનીએ સફેદ ખાદીની સાડી પહેરી હતી અને ઘરેણાંની જગ્યાએ તેમણે ફૂલોનો શણગાર કર્યો હતો.

વિક્રમની ઇચ્છા પ્રમાણે મૃણાલિની અને તેમની એક સખીએ રામાયણનો હરણ વિશેનો પ્રસંગ નૃત્યથી રજૂ કર્યો હતો.

લગ્ન થયાં તે જ દિવસે તેઓ ટ્રેનમાં બેંગુલુરુથી અમદાવાદ આવવા માટે રવાના થયાં હતાં. તે વખતે ભારત છોડોનું આંદોલન ચાલી રહ્યું હતું.

આંદોલન કરનારા લોકોએ ઘણી જગ્યાએ ટ્રેનના પાટા ઉખાડી નાખ્યા હતા. તેના કારણે 18 કલાકમાં પ્રવાસ પૂરો થવાનો હતો, તેના બદલે 48 કલાક થયા હતા. આ રીતે વિક્રમ અને મૃણાલિનીએ ટ્રેનમાં ફર્સ્ટક્લાસની મુસાફરીમાં જ હનીમૂન મનાવ્યું હતું.

વિક્રમ નવવધૂ સાથે અમદાવાદના ઘરે પહોંચ્યા ત્યારે ત્યાં ઉદાસી છવાયેલી હતી. વિક્રમનાં બહેન મૃદુલા સારાભાઈ પણ ભારત છોડો આંદોલનમાં જોડાયાં હતાં અને તેથી તેમને 18 મહિનાની કેદની સજા થઈ હતી.

અંબાલાલ સારાભાઈએ સરકારને વિનંતી કરી હતી કે પોતાનાં ભાઈ અને ભાભીને મળવા માટે તેમને જેલમાંથી છોડવામાં આવે. ગવર્નર રૉજર લમલે તે માટે તૈયાર પણ થઈ ગયા હતા, પરંતુ મૃદુલાએ સ્વંય જેલમાંથી બહાર આવવાનો ઇનકાર કરી દીધો હતો.

લગ્ન પહેલાં વિક્રમ ભાવિપત્નીને ભેટ આપતા અને તેમનો અંદાજ બહુ અનોખો રહેતો હતો.

અમૃતા શાહ કહે છે, “મૃણાલિનીએ એકવાર હસતાં-હસતાં મને કહેલું કે તેમને ક્યારેય રાબેતા મુજબની વસ્તુઓ ભેટમાં નહોતી મળી. તેઓ કરોડપતિ હતા તોય સગાઈ થઈ ત્યારે તિબેટની બહુ સસ્તી, પણ બહુ સુંદર વીંટી મને આપી હતી.”

“એક વખત શ્રીલંકામાં થતી સ્લેન્ડર નોરિસ નામની પ્રજાતિનો વાનર મને ભેટમાં મોકલ્યો, પણ મેં લીધો જ નહીં. લગ્નના દિવસે તાંબાની તાસકમાં બહુ દુર્લભ ગણાય તેવું નીલા રંગનું કમળનું ફૂલ મોકલ્યું હતું. કોઈ પ્રત્યે પ્રેમની આનાથી વધુ સુંદર અભિવ્યક્તિ હોઈ જ ન શકે.”

લગ્નનાં 25 વર્ષ પછી વિક્રમ સારાભાઈ કમલા ચૌધરી નામની એક અન્ય મહિલા સાથે પ્રેમમાં પડ્યા હતા. આ વાત તેમણે ક્યારેય છુપાવી નહોતી.

મલ્લિકા કહે છે, “કમલા ચૌધરી સાથે પાપાનું ‘ઇન્વૉલ્વમેન્ટ’ હતું. મને ત્યારે જરાય નહોતું ગમતું અને હું તેમની સાથે દલીલોમાં ઊતરી પડતી હતી. જોકે હું મોટી થઈ પછી મને ખ્યાલ આવ્યો કે બે વ્યક્તિઓને પ્રેમ કરવાનું શક્ય છે.”

“હું તેમને કહેતી કે તમારે બેમાંથી એકને પસંદ કરી લેવી જોઈએ. તમે બંને સાથે રહી શકો નહીં. અમે ખુલ્લી રીતે ચર્ચા કરતાં કે નૈતિકતા અને પરિવાર માટેની જવાબદારી શું છે.”

“એક તરફ પરિવાર હોય અને એક તરફ પ્રેમ તો કોનો ત્યાગ કરવો જોઈએ તેની ચર્ચા કરતાં હતાં. કોઈ એકનો ત્યાગ કરવામાં ના આવે અને તેના કારણે બધા લોકોને તકલીફ થાય તો શું તે યોગ્ય છે.”

વિક્રમ સારાભાઈ ચીલે ચાલનારા નહીં, પણ હંમેશાં અલગ રીતે વિચારનારા હતા.

અમૃતા શાહ કહે છે, “તેઓ ખુલ્લા મનના માણસ હતા. તેમના વિચારોનો વ્યાપ બહુ હતો. બંનેએ ક્યારેય પોતાના સંબંધો છુપાવવાની કોશિશ નહોતી કરી. તે વખતે પણ તેમનો પત્ની માટેનો પ્રેમ ક્યારેય ઓછો થયો નહોતો.

“તેમનો પ્રેમ પહેલાં જેવો જ રહ્યો હતો. કમલા સાથે ખુલ્લા સંબંધો છતાં તેમનાં પત્ની મૃણાલિની તરફથી સામાન્ય રીતે જોવા મળે તેવો કોઈ પડઘો પડ્યો નહોતો.”

“મૃણાલિની એ જમાનામાં બહુ બિન્ધાસ્ત અને મોઢે બોલનારી વ્યક્તિ હતી અને છતાં તેમણે એવી કોઈ ઉગ્ર પ્રતિક્રિયા આપી નહોતી.”

રાજ ચેંગપ્પાએ પોતાના પુસ્તક ‘વેપન ઑફ પીસ’માં લખ્યું છે, “અણુબૉમ્બ બનાવવાની બાબતમાં વિક્રમ સારાભાઈ અને હોમી ભાભાના વિચારો મળતા નહોતા. ભાભાના અવસાનના પાંચ મહિના પછી તેમણે અણુઊર્જા પંચના પ્રમુખ તરીકે કામ સંભાળ્યું. તેમણે સૌથી પહેલાં ભારતના અણુબૉમ્બ બનાવવાનો કાર્યક્રમને બંધ કરી દેવાની તૈયારી શરૂ કરી હતી.

અણુવિજ્ઞાની રાજા રામાન્ના યાદ કરતા કહે છે, ‘સારાભાઈ માનતા હતા કે શસ્ત્ર તરીકે અણુબૉમ્બ નકામી વસ્તુ છે. તે માત્ર કાગળનો વાઘ છે. અણુબૉમ્બ વિશે સારાભાઈના આવા વિચારથી મોરારજી દેસાઈ ઘણા ખુશ થયા હતા.”

ઘણાં વર્ષો પછી તેઓ વડા પ્રધાન બન્યા ત્યારે તેમણે રામન્નાને કહ્યું હતું કે “સારાભાઈ સમજદાર છોકરો હતો. પેલા પાગલ ભાભા તો આખી દુનિયાને ઉડાવી દેવા માગતા હતા.”

અણુબૉમ્બ બનાવવા માટે બહુ ઓછો ખર્ચ થશે એવો તર્ક તેમની સામે રાખવામાં આવ્યો ત્યારે તેમણે જવાબ આપેલો કે “તમે મને પૂછી શકો છો કે બે ગજ કાપડની કિંમત કેટલી થાય. પરંતુ આ બે ગજ કાપડ કઈ મીલ વિના બનાવી શકાતા નથી.”

-શૈલેષ રાઠોડ

કેનેડાના મોન્ટ્રિયાલમાં૩ કોલેજો અચાનક બંદ થઇ ચરોતર સહિત હજારો ભારતીય સ્ટુડન્ટ્સ રખડ્યા

કેનેડાના મોન્ટ્રિયાલ શહેરમાં આવેલી ત્રણ કોલેજો અચાનક બંધ થઇ જતા લગભગ ૨,૦૦૦ ભારતીય વિદ્યાર્થીઓનું ભવિષ્ય અંધકારમય બની ગયું છે.આ લોકો ભારતના પંજાબ અને ગુજરાતના છે.ગુજરાતના ચરોતર ઉપરાંત રાજકોટ, સુરત અને અમદાવાદના છે.ચરોતરના 120 થી વધુ વિધાર્થીઓ હાલમાં કેનેડાના મોન્ટીરીયલમાં શિક્ષણ મેળવી રહ્યા છે.

આણંદના અને કેનેડામાં સ્થાયી થયેલ કથન પરમારે જણાવ્યું હતું કે,લાખો રૂપિયાનો ખર્ચ કરી એક સારા ભવિષ્ય માટે આ લોકો કેનેડા ભણવા આવેલા છે.કેનેડાના મોન્ટીરીયલમાં આવેલી સી.સી.એસ.ક્યું., કોલેજ ઓફ એલસ્ટાયર અને એમ. કોલેજમાં ગુજરાતના ૩૦૦ થી વધુ બાળકો શિક્ષણ લઇ રહ્યા હતા.આ ત્રણે કોલેજોએ કોર્ટમાં નાદારી ડિક્લેર કરતી અરજી કરી છે.કોલેજોનું કહેવું છે કે,” કોરોનાના કારણે એમની ઈંક્મમાં ધરખમ ઘટાડો થઇ જવાથી એમને આ પગલાં લેવા પડ્યા.

આ કોલેજોએ એક, એક સ્ટુડન્ટ પાસેથી ૧૫,૦૦૦ થી ૨૯,૫૦૦ ડોલરની ફીસ વસુલ કરી છે જે ભારતના લગભગ ૯ લાખથી લઇ ૧૮ લાખ રૂપિયા થાય છે.”કોલેજના વિદ્યાર્થીઓ પૈકીના એક તૃપ્તિ દરજીએ મોન્ટ્રીયલથી જણાવ્યું કે,તેઓ સીસીએસક્યુ કોલેજમાં બિઝનેસ એડમિનિસ્ટ્રેશનના બે વર્ષના કોર્સમાં જોડાયા છે.

દરજી અમદાવાદના નિકોલનો છે અને તેણે પોતાના અભ્યાસ માટે એજ્યુકેશન લોન લીધી હતી. તેના પિતા ખાનગી પેઢીમાં એકાઉન્ટન્ટ તરીકે કામ કરે છે.“મારું સપનું હતું કે હું મારો અભ્યાસ પૂર્ણ કરું, યોગ્ય નોકરી મેળવું અને મારા પરિવારને આર્થિક રીતે ટેકો આપું. હવે મને ખબર નથી પડતી કે શું કરું?” દરજીએ કહ્યું.છેલ્લા 40 વર્ષથી દેશમાં રહેલા ઓવરસીઝ ફ્રેન્ડ્સ ઓફ ઈન્ડિયા કેનેડાના ડાયરેક્ટર હેમંત શાહે જણાવ્યું હતું કે ભારતીય વાલીઓ અને વિદ્યાર્થીઓ માટે આ એક ચેતવણી છે.“કેનેડાની કોલેજોમાં પ્રવેશ લેતા પહેલા દરેક વસ્તુની ચકાસણી કરવી જરૂરી છે.

કેનેડામાં વિદ્યાર્થીઓના અધિકારો છે અને તેઓએ તેના માટે લડવું જોઈએ,” શાહે કહ્યું. “કેનેડિયન યુનિવર્સિટીઓ ભારતીય વિદ્યાર્થીઓ પર ખીલી રહી છે અને ભારતના વિદ્યાર્થીઓની સ્થિતિ ખરાબ છે,” શાહે કહ્યું.ખંભાતના શિક્ષણવિદ પ્રા.કમલ વાઘેલાએ જણાવ્યું હતું કે,વાસ્તવિકતા એ છે કે, વિધાર્થીઓ સાથે એજન્ટો છેતરપિંડી કરી નબળી સંસ્થાઓમાં પ્રવેશ અપાવે છે.જ્યાંથી તેમને તગડું કમિશન મળે છે. ILTS માં ઓછો સ્કોર અને અન્ય કેટલીક પ્રવેશની શરતો પૂર્ણ ન કરી શકનાર વિધાર્થીઓ ભોગ બને છે.અત્યારે તો દેવું કરીને તેમજ બેન્કમાંથી એજ્યુકેશન લોન લઈને કેનેડાની વિવિધ યુનિવર્સિટીમાં અભ્યાસ કરવા ગયેલા વિધાર્થીઓ મુશ્કેલીમાં મુકાયા છે. આ સ્ટુડન્ટ્સેકેનેડાના એજ્યુકેશન મંત્રી, ભારતના એમ્બેસેડર અને લોકલ એમપીને એક પિટિશન આપ્યું છે.

આ આખું પ્રકરણ હવે કોર્ટમાં હોઈ હવે પ્રકરણનો નિવેડો જલ્દી આવવાની શક્યતા નહીંવત છે.ગુજરાતી ઈન કેનેડા નામનું ગ્રુપ સમય સમય પર ભારતમાં રહેતા સ્ટુડન્ટ્સ અને એમના વાલીઓને સચેત રહેવાની સલાહ આપતું રહે છે. કોઈ પણ કોલેજમાં એડમિશન લેતા પહેલાં એની વિગતવાર માહિતી મેળવવી ખુબજ જરૂરી છે. ઇન્ટરનેશનલ સ્ટુડન્ટ્સ કેનેડાના નાગરિકો નહીં હોવાથી એમને અહીંના કાયદાઓનું સંરક્ષણ પણ નથી મળતું. ભારતથી કેનેડા ભણવા આવવા માગતા સ્યુડન્ટ્સ અને તેમના વાલીઓને જણાવવાનું કે કોઈ પણ કોલેજમાં એડમિશન લેતા પહેલાં જો તમારા કોઈ ઓળખીતા કેનેડામાં રહેતા હોય તો એમની પાસેથી શક્ય હોય એટલી માહિતી મેળવવી.

શૈલેષ રાઠોડ

ખંભાતનો માછીમારી ઉદ્યોગ મૃત: પ્રાય અવસ્થામાં

વાર્ષિક અઢી કરોડનો વ્યવસાય ધરાવતા માછીમારી ઉદ્યોગ માં આવી ઓટ

ખંભાતની ભૌગોલિક પરિસ્થિતિ જોતા 70 કિલોમીટરનો ખંભાતનો અખાત ખંભાત તાલુકા ને સ્પર્શે છે અખાત વિસ્તારમાં આવેલા ૧૩ જેટલા ખંભાત તાલુકાના ગામોના દરિયાકાંઠાના માછીમારો માછીમારી પ્રવૃત્તિ દ્વારા રોજગારી મેળવે છે છેલ્લા દસ વર્ષમાં દરિયો દુર જવાથી, કેમિકલયુકત પ્રદુષિત પાણી અખાતીય વિસ્તારમાં છોડવાને કારણે તથા પ્રોત્સાહક યોજનાઓ ના અભાવને કારણે અઢી કરોડની વાર્ષિક આવક ધરાવતો વ્યવસાય આજે માત્ર ૭૫ લાખ ઉપર પહોંચ્યો છે જેને લઈ 1300થી વધુ પરિવારજનો માટે રોજગારી બક્ષતો આ માછીમારી ઉદ્યોગ વિકસાવવા માટે સરકારી તંત્ર સક્રિય બને તેવી લોક માંગ પ્રવર્તી છે

             ખંભાતીય અખાત નો પટ  સાબરમતી નદીને પણ સ્પર્શે છે દરિયાઈ પટ્ટી ઉપર આવેલ ખંભાત, બદલપુર ,દહેવાણ ,ધુવારણ ,રાલેજ, વાસણા, વડગામ, પાદડ ,તળા તળાવ ,નવીઆખોલ ,નવાગામ બારા, સહિતના ૧૩ જેટલા ગામો માં 1300થી વધુ પરિવારો મત્સ્ય ઉદ્યોગ સાથે સંકળાયેલા છે આજે આ માછીમારો ઉપર સંકટના વાદળો છવાયા છે એક માછીમાર  દિઠ દિનપ્રતિદિન ૪૦થી ૫૦ કિલોગ્રામ મચ્છી પકડવા માં આવતી હતી જેને બદલે આજે માત્ર ૫ થી ૮ કિલોગ્રામ માં આ માછીમારોને સંતોષ માનવો પડે છે.

ખંભાતનો માછીમારી ઉદ્યોગ મૃત: પ્રાય અવસ્થામાં -શૈલેષ રાઠોડ

                    આ અંગે ખંભાત ના છેલ્લા ૪૦ વર્ષથી માછીમારીના વ્યવસાય સાથે સંકળાયેલ સાગરખેડૂ નાના બાપુ ખારવા ના જણાવ્યા અનુસાર હાલ અત્યારે દરિયામાં જેવી કેમિકલયુક્ત પાણી છોડવામાં આવે છે જેને કારણે ઝેરી દ્રવ્યો રસાયણોની ગંધને કારણે માછલા દૂર ભાગે છે ઉપરાંત તેમની પ્રજનન ક્રિયા માં પણ ઘટાડો જોવા મળી રહ્યો છે  ભૂતકાળમાં ૩૫થી ૫૦ કિલોગ્રામ માછલાં પકડી ને ખંભાતના મત્સ્ય બજારમાં વેચતા હતા આજે માત્ર પાંચ સાત કિલોગ્રામ મચ્છી નો જથ્થો પ્રાપ્ત કરતાં પણ ફાંફા પડી જાય છે અત્યારે અમોએ પોષણયુક્ત ફાલ પ્રાપ્ત થતો નથી છેલ્લા ત્રણ-ચાર વર્ષથી અમારી હાલત કફોડી બની છે પરિવારનું ગુજરાત ચલાવવું પણ અમારે માટે અતિશય મુશ્કેલ બનતું ગયું છે.

ખંભાતનો માછીમારી ઉદ્યોગ મૃત: પ્રાય અવસ્થામાં -શૈલેષ રાઠોડ

                  આ અંગે ધુવારણ પંથકના ફિશરમેન શાંતિલાલ માછી ના જણાવ્યા મુજબ મત્સ્ય ઉદ્યોગ એ અમારા લોહીમાં છે મારી પેઢીઓની પેઢીઓ પણ આ જ ધંધા સાથે સંકળાયેલી હતી તાજેતરમાં અમારા ધંધામાં મંદીનું વાવાઝોડું પ્રવર્તીયુ  છે જેની પાછળનું મૂળ કારણ દરિયાનું દૂર જવું અને કેમિકલ યુક્ત પાણી દરિયામાં છોડવાને કારણે જળચર પ્રાણીઓ ઉપર ખતરો ગણી શકાય દૈનિક 1500થી 2000 ની કમાણી કરાવતાં આ ધંધામાં આજે 500 રૂપિયા પણ માણસને જોવા મળે છે ઘરમાં હું એકલો જ કમાનાર છું અને ૧૦ થી ૧૨ વ્યક્તિઓ નો મારો પરિવાર છે હાલ અમારી સ્થિતિ દયનીય છે.

            આ અંગે શાંતિલાલ માછીએ વધુમાં જણાવ્યું હતું કે 7 વર્ષ પહેલા ગાંધીનગર ના અધિકારીઓ દ્વારા સાગરખેડૂ યોજના અંતર્ગત એક સેમિનાર યોજવામાં આવ્યો હતો.જેમાં અમોએ માછીમારી પ્રવૃત્તિમાં માટે યોગ્ય ચીજવસ્તુઓ માટે સરકારમાં માગ કરી હતી ઉપરાંત દરિયાઇ પાણી માં જીવ સૃષ્ટિ ઉપર કેમિકલયુક્ત પાણી ખતરો હોઇ આ પાણીને લેબોરેટરીમાં પણ લઈ જવા માં આવ્યું હતું જેનો આજ દિન સુધી કોઈ જવાબ મળ્યો નથી આજે અમારો મત્સ્યઉદ્યોગ મૃતપ્રાય અવસ્થામાં ચાલ્યો ગયો છે

ખંભાતનો માછીમારી ઉદ્યોગ મૃત: પ્રાય અવસ્થામાં -શૈલેષ રાઠોડ

           આ અંગે માછીમારીના વ્યવસાય સાથે સંકળાયેલા જશવંત વાલ્મીકિના જણાવ્યા મુજબ અમો મહિનામાં માત્ર પંદર દિવસ માછીમારી કરીએ છે ભરતી-ઓટ પ્રમાણે એટલે કે અમાસથી પૂનમ સુધી એટલે કે સુદ પક્ષમાં જ અમો આ ધંધો કરીએ છીએ અત્યારે અમારે ત્યાં માછલા ની બાર જેટલી જાતો મળી આવે છે જેમા બોઈ, કાતીયા, ઝીંગા, કરચલા, લેપટા, ઈલિસ,મોદાર, પલ્લા જેવી જાતોનો સમાવેશ થાય છે જેમાંની અમુક માછલીની જાતો લુપ્ત થઈ રહી છે સરકાર દ્વારા અમોને દરિયા કિનારાની ફાજલ ભાઠાની જમીન સ્થાનિક માછીમારોને માછીમારી પ્રવૃત્તિમાં માટે ફાળવણી કરવામાં આવે તો આ ઉદ્યોગ ફરીથી જીવંત બનશે અત્યારે સરકાર તરફથી અમોને માત્ર ફિશિંગ કિટ તથા સાયકલ જ આપવામાં આવે છે.

-શૈલેષ રાઠોડ

પ્રેમની ભાષા

ડૉ ગેરી ચેપમેનનું પુસ્તક,The 5 Love Languages 1992 માં લખાયેલું તેની 12 મિલિયન કરતા વધારે નકલો વેચાઈ છે.આ પુસ્તક અનેક પ્રેમીઓ,યુગલો માટે ઉપયોગી પુસ્તક બની રહ્યું છે.તેમણે આપેલી પ્રેમની પાંચ ભાષાઓ જીવનને ખુશીઓથી ભરી દે તેવી છે.

આ ભાષાઓમાં સમર્થન(Affirmation),ગુણવત્તાનો સમય(Quality Time),શારીરિક સંપર્ક(Physical Touch),સેવાની ક્રિયાઓ(Act Of Service) અને ભેટો પ્રાપ્ત(Receiving Gifts) નો સમાવેશ કર્યો છે.પ્રેમની ભાષાને ધર્મ કે સમાજના સીમાડાઓ નડતા નથી.
રાજસ્થાનના સિકરના પીરપલ્લી માર્ગ સ્થિત શેખાવટી વિસ્તારના યુવકના પ્રેમને વિશ્વનું ધ્યાન ખેંચ્યું છે.સિકરના યુવક અને કઝાકિસ્તાનની યુવતીનો પ્રેમ અને સીકરમાં યોજાયેલ  લગ્ન અને બન્નેની પ્રેમ કહાની રોચક છે.

કઝાકિસ્તાનની તાનિયા ડૉક્ટર અને પંકજ -પ્રેમની કઈ ભાષા? -શૈલેષ રાઠોડ

બંનેમાં પ્રેમની પાંચ ભાષાઓ  ભળી છે.  

આ બન્નેના પ્રેમની વાત કરીએ તો કઝાકિસ્તાનની તાનિયા ડૉક્ટર અને પંકજ માર્કેટિંગ ફિલ્ડમાં મેનેજર છે. બંનેએ બે વર્ષ સુધી એકબીજાના કલ્ચર સમજ્યા.

તન કરતાં મનનું મિલન થાય તો જ જિંદગીમાં રંગ જામે.એમ જ બન્ને મન અને દિલથી એક બન્યા.બંનેની મિત્રતા થોડા જ સમયમાં પ્રેમમાં બદલાઈ ગઈ.પછી અગ્નિની સાક્ષીએ બંને લગ્નનાં બંધનમાં બંધાયા. વિઝા ના મળવાને લીધે તાનિયાના પેરેન્ટ્સ ભારત ના આવી શક્યા. લગ્નની બધી તૈયારી પંકજના ભાઈ અને પિતાએ કરી. 

આપણે  ધર્મપ્રેમીઓ ધર્મને પ્રેમ કરીએ છીએ,પણ પ્રેમને ધર્મ નથી સમજતા.તાનિયાએ પતિના ધર્મને સાચી રીતે સમજ્યો.તાનિયાએ હાથમાં મહેંદી મૂકાવી અને દરેક હિંદુ વિધિ કરી. વરઘોડા સાથે નાચતા-ગાતા જાન નીકળી. લગ્નમાં ગામવાસીઓ અને સંબંધીઓ સામેલ થયા હતા. 

તાનિયાનું કન્યાદાન વરરાજાની ભાભીના માતા-પિતાએ કર્યું.પંકજે પોતાની લવ સ્ટોરી જણાવ્યું હતું કે, ‘તુર્કીમાં હું એક કંપનીમાં માર્કેટિંગ મેનેજર છું. જાન્યુઆરી 2019માં કંપનીના કામે તુર્કી ગયો ત્યારે

 એરપોર્ટ પર કઝાકિસ્તાનની રહેવાસી તાનિયાને મળ્યો. તે ડૉક્ટરનો અભ્યાસ પૂરો કર્યા પછી તુર્કી ફરવા આવી હતી. એરપોર્ટ પર અમારી વાત થઈ અને એકબીજા ફોન નંબર લીધા. થોડા સમય પછી અમારી દોસ્તી પ્રેમમાં ફેરવાઈ ગઈ.’

આ અંગે તાનિયાએ જણાવ્યું હતું કે, હું જયારે પંકજને મળી પછી મને પ્રેમ થઈ ગયો.પરિવારને મળવવા માટે તુર્કીથી અમે કઝાકિસ્તાન આવ્યા.ફેમિલીએ પંકજને મળીને તરત જ ‘હા’ કહી દીધી. નવેમ્બર 2019માં અમે સીકર આવ્યા. પરિવારની હાજરીમાં સગાઈ કરી એ પછી વિદેશ જતા રહ્યા. સગાઇ પછી તાનિયા પંકજ પાસેથી હિન્દી શીખી. અત્યારે તેને થોડું-ઘણું હિન્દી આવડે છે.બન્ને એકબીજાને પ્રેમપૂર્વક હૈયે આવકાર આપી આંગણું પવિત્ર કરી ચુક્યા છે.

“હે જી તારા આંગણિયા પૂછીને જે કોઈ આવે રે…

આવકારો મીઠો આપજે હો જી..”

બન્ને પ્રેમમાં  રહેલ  ત્યાગ અને સમર્પણની ભાવનાને ઓળખે છે.તાનિયા અને પંકજને 2020માં લગ્ન કરવા હતા. જોકે  કોરોનાને લીધે તાનિયાને ભારત આવવા વિઝા ના મળ્યા.વર્ષ 2021 ડિસેમ્બરમાં લગ્ન કરવા તાનિયા ઇન્ડિયા આવી. 10 ફેબ્રુઆરીના રોજ બંને એકમેકના થઈ ગયા.

પંકજ સૈનીના પિતા જણાવે છે કે,કઝાકિસ્તાનમાં રહેતી ડોક્ટર યુવતી વિષે અને તેની સાથે લગ્ન કરવા અંગે મારી અનુમતિ માંગી હતી.મેં ખુશીથી મંજુરી આપી.આજે બન્ને ખુ ખુશ છે.

શિકારની વહુ તાણીયા કહે છે,રાજસ્થાન વિષે મેં ઘણું સાંભળ્યું હતું.મને રાજસ્થાન ખુબ જ પસંદ છે.અહીની વહુ બન્યા પછી હું રાજસ્થાનને પણ માણી શકીશ.

પ્રેમ તો એક ખળખળ વહેતું ઝરણું છે.પ્રેમને કશા રૂપ રંગ સાથે લેવા દેવા નથી હોતી.પ્રેમની કોઈ ભાષા, ઉંમર, રંગ, જાતિ કે સીમા નથી.આ વાક્યનું શ્રેષ્ઠ  ઉદાહરણ તાનિયા અને પંકજ બની ગયા છે.બંને પ્રેમની પાંચ ભાષાને પચાવી નવા જીવન તરફ આગળ વધી રહ્યા છે.

–-શૈલેષ રાઠોડ’અભિધેય’

ખંભાત પંથકમાં થાય છે શક્કરીયાનું મોટા પાયે ઉત્ત્પાદન

શિવરાત્રિના ફળાહાર માટે રાજા શક્કરીયાં-બટાકાનું બજારમાં આગમન

ખંભાતના ઉંદેલ પંથકમાં શક્કારીયાનું ઉત્ત્પાદન -શૈલેષ રાઠોડ

શિવરાત્રી આડે બે દિવસ બાકી છે, ત્યારે શિવરાત્રી પર્વ ઉપર ખૂબ ખવાતા શક્કરીયા-બટાટાનો નવો જથ્થો બજારમાં આવી ગયો છે. શિવભક્તોમાં શિવરાત્રી પર્વ નિમિત્તે ઉપવાસ અને એકટાણું કરી ફળાહાર તરીકે બાફેલાં શક્કરીયા બટાટા ખાવાનો મહિમા છે. જેથી શિવરાત્રી પર્વ ઉપર શક્કરીયા બટાટાની માંગને પહોંચી વળવા માટે વેપારીઓ અગાઉથી જ સ્ટોક કરી લેતાં હોય છે. ચરોતરના ચકલાસી અને મલાતજના બટાટા સમગ્ર રાજ્યમાં પ્રખ્યાત છે. આ બે ગામો ઉપરાંત બટાટાની ખેતી ખેડા, આણંદ જિલ્લાના અનેક ગામોમાં થાય છે. બટાટાનો સંગ્રહ કરવા માટે ચકલાસી, કણજરી, ઉત્તરસંડા, બોરીઆવી સહિતના ગામોમાં અનેક કોલ્ડ સ્ટોરેજ અસ્તિત્વમાં આવ્યા છે. 

ખંભાતના ઉંદેલ પંથકમાં શક્કારીયાનું ઉત્ત્પાદન -શૈલેષ રાઠોડ

જ્યારે ખંભાત તાલુકાના ઉંદેલના શક્કરીયા ચરોતરમાં પ્રખ્યાત છે. ઉંદેલની આજુબાજુના પોપટપુરા, વાડોલ, કલોદરા વગેરે ગામોના ખેડૂતો પણ શક્કરીયાની ખેતી મોટાપાયે કરે છે.  હાલમાં શક્કરીયાનો પાક તૈયાર થઇ ગયો છે અને ખેડૂતો ખેતરમાંથી શક્કરીયા કાઢી વેચાણ અર્થે બજારમાં લાવી રહ્યા છે. શિવરાત્રી પર્વ અને ત્યારબાદ પણ શક્કરીયાનું વેચાણ ચરોતરના બજારમાં થશે. આણંદ જિલ્લામાં ૧૫૦૦થી વધુ હેક્ટરમાં બટાટા અને બે હજારથી વધુ હેક્ટરમાં શક્કરીયાની ખેતી આ વર્ષે ખેડૂતો દ્વારા કરવામાં આવીછે. અને હેક્ટરે ૧૨૫થી ૧૫૦ મણનો ઉતારો મળી રહ્યો છે. માર્કેટમાં છૂટકમાં બટાટા રૂપિયા ૧૫ થી ૨૦ અને શક્કરીયા છુટકમાં રૂ.૩૦ થી ૪૦માં મળી રહ્યા છે. શેરી મહોલ્લામાં બટાટા, શક્કરીયા ભરીને આવતા નાનાં ખેડૂતો અને વેપારીઓ પાસેથી લોકો શિવરાત્રીને ધ્યાનમાં રાખીને ખરીદી કરતા જોવા મળી રહ્યા છે. 

ખંભાતના PI તો દારૂની રેડ કરવા ગયા હતા પણ બુટલેગરને ત્યાં તેમણે જે જોયુ હ્રદય હચમચી ગયુ

શૈલેષ રાઠોડ

પોલીસની નોકરી પણ કપરી હોય છે, ખાખી કપડામાં રૂઆબ છાંટતો પોલીસ અધિકારી-જવાન તો આખરે માણસ છે. કયારેક એવુ પણ મને છે જે પોલીસનો નોકરીનો ભાગ નથી છતાં નજર સામે એવી ઘટના ઘટે ત્યારે પોલીસને લાગે કે તેણે માણસ તરીકે પણ કઈક કરવુ જોઈએ આવુ જ કઈક ખંભાત ગ્રામ્ય પોલીસના ઈન્સપેકટર આર.એમ.ખાંટ સાથે બન્યુ હતું. તેઓ પોતાની નોકરીના ભાગ રૂપે તેમના વિસ્તારના લીસ્ટેડ બુટલેગરની તપાસમાં નિકળ્યા હતા, પરંતુ ઝુંપડાની બહાર બેઠેલી એક સ્ત્રીની દશા જોઈ તેમની અંદર રહેલા માણસે તેમને એક સારૂ કામ કરવાની ફરજ પાડી હતી.

તસ્વીરમાં પીડિત જ્યોત્સના અને પરિવાર તથા ઇનસેટ તસ્વીરમાં પી.આઈ આર. એમ. ખાંટ

2010ની બેંચના પોલીસ અધિકારી આર.એમ.ખાંટ તેમના વિસ્તારમાં દારૂ વેચતા અગાઉ પકડાયેલા હોય તેવા બુટલેગરની ત્યાં તપાસ કરવા નિકળ્યા હતા. અગાઉ ખંભાત પોલીસના ચોપડે જયોત્સના ઠાકોર દેશી દારૂ વેંચતા પકડાઈ હતી. જયારે ઈન્સપેકટર ખાંટ જયોત્સના ઘરે ઝુંપડા ઉપર પહોચ્યા ત્યારે તેમણે જોયુ તો જયોત્સાના ચાલી પણ શકતી ન્હોતી. તેનો પગ સુઝેલો હતો, આથી તેમણે તેની પુછપરછ કરતા ખબર પડી કે તેને પગમાં કોઈ બીમારી છે. પરંતુ તેની પાસે દવા કરવાના પણ પૈસા નથી. જયારે જયોત્સના ઝુપડામાં જોયુ તો બે ટંકના ખાવાની પણ કોઈ વ્યવસ્થા ન્હોતી, તો જયોત્સના દવા કેવી રીતે કરાવે તેવો પણ પ્રશ્ન હતો.

પીઆઈ ખાંટે જયોત્સનાને મદદ કરવાનું આશ્વાસન આપ્યુ અને ખંભાતના સ્થાનિક ડૉકટરો પાસે તેનું નિદાન કરાવ્યુ પણ રીપોર્ટ આવ્યો તો તેઓ ચૌંકી ઉઠયા કારણે પ્રાથમિક તારણ એવુ હતું કે જયોત્સના પગનાં કેન્સરની ગાંઠ છે તેને સારવાર માટે અમદાવાદ કેન્સર હોસ્પિટલ લઈ જવી પડે તેમ હતી, ખાંટે પોતાના સ્ટાફ સાથે જયોત્સનાને અમદાવાદ કેન્સર હોસ્પિટલ મોકલી અને નિદાન અંતે એવુ નક્કી થયુ કે કેન્સર એટલુ વધી ગયુ છે તેનો પગ કાપવો પડશે, હવે જયોત્સનાને બચાવવા માટે તેનો પગ કાપવો અનિવાર્ય હતો, તેનું અમદાવાદમાં ઓપરેશન થયુ આ બધી જ વ્યવસ્થા ખંભાત પોલીસ દ્વારા કરવામાં આવી.

ઓપરેશનના પંદર દિવસ સુધી જયોત્સના કેન્સર હોસ્પિટલમાં હતી તેની તમામ સારવાર સહિતની વ્યવસ્થા પોલીસ દ્વારા કરવામાં આવી તેને જયારે રજા આપવામાં આવી ત્યારે તેને લેવા ખંભાત પોલીસે વાહનની વ્યવસ્થા પણ કરી. પીઆઈ ખાંટે જણાવ્યુ કે આ કામ પણ પોલીસનું જ છે, હવે જયોત્સનાને કૃત્રીમ પગ બેસાડવો પડશે જેના કારણે તે એકલી ચાલી શકે. 

શૈલેષ રાઠોડ

લતા મંગેશકરનું ગુજરાતી કનેક્શન

સુરોના રાણીના લત્તાના ગીત 

લતાજીને વિશ્વભરમાંથી શ્રદ્ધાંજલિ આપવામાં આવી

“દીકરી તો પારકી થાપણ કહેવાય” વગર લગ્ન અધૂરું 

શૈલેષ રાઠોડ

સ્વરકોકિલા લતા મંગેશકરનું નિધન ગુજરાત સાથેનીઅનેક યાદોને જીવંત કરતુ ગયું.લતાજીએ 13 વર્ષની આયુમાં પોતાના કરિયરનો પ્રારંભ કર્યો હતો.તેમનું ગુજરાત કનેક્શન તેમના રોલ મોડેલ ગુજરાતી માતા,ગુજરાતી ફિલ્મ જગત સાથેના સંબધો અને સાયલાના પટોળાને કારણે વિશેષ છે.લતા મંગેશકરનાં માતા સેવંતી(સુધામતી)  મંગેશકર મૂળ ગુજરાતનાં છે.લતાજીનાં માતા સેવંતી મંગેશકરનાં પિતા તાપી નદીને કાઠે આવેલાં થાલનેર ગામનાં રહેવાસી હતી.એક સમયે તે સમયે થાલનેર ગુજરાતમાં આવતું હતું પણ હવે તે મહારાષ્ટ્રનો ભાગ છે. વર્ષ 1995માં લતા મંગેશકર પર હરીશ ભિમાણી દ્વારા લખવામાં આવેલી એક પુસ્તક ‘ઇન સર્ચ ઓફ લતા મંગેશકર’ સ્વયં લતા મંગેશકરે ઘણી વાતોનાં ખુલાસા કર્યા છે.પુસ્તકમાં જણાવ્યું છે કે, લતાજીએ તેમની નાની મા પાસેથી ગરબાનું જ્ઞાન મેળવ્યું હતું. અને તે ગાવાની છટા પણ તેમને જ શીખવી હતી.

લતા મંગેશકરનાં પિતા દિનાનથ મંગેશકરે બે લગ્ન કર્યા હતાં. પહેલાં લગ્ન તેમણે નર્મદા લાડ સાથે કર્યા હતાં જેમનાં નિધન બાદ દિનાનાથે તેમની જ બહેન  સેવંતી  મંગેશકર સાથે 1927માં લગ્ન કર્યાં હતાં. જેનાંથી લતા મંગેશકર અને તેમનાં ભાઇ બહેનોનો જન્મ થયો હતો.આમ લતાજી અર્ધાં ગુજરાતી પણ ગણાય.

ગુજરાતી માતાને પોતાનો રોલ મોડેલ ગણાવતાં પુણ્યતિથી પર ટવીટ કરી લતાએ જણાવ્યું હતું કે,અમે માતાને  માઇ કહીને પુકારતા હતા.માઇ પાસેથી જ સ્વાભિમાનથી જીવતા શીખ્યું હતું અને તેને આપેલી હિંમત અને તેને ચીંધેલા માર્ગ પર જ તેઓ હમેંશા ચાલતા હતાં.માં જેવો વહાલ કોઇ ના કરી શકે. 

માતા  સેવંતી  મંગેશકરના માર્ગદર્શન અને હિંમતથી લતાજીએ વિશ્વભરમાં તેના સુરથી ડંકો વગાડ્યો.લતાજીએ ભારતની વિવિધ 30 ભાષામાં ગીતો ગાયા છે.જેમાં ગુજરાતી ભાષાનો પણ સમાવેશ છે.

રેકર્ડના જમાનામાં જિતુભાઇ મહેતા રચિત “અમથી અમથી મૂઇ ઓલી માંડવાની જૂઇ”સંગીતકાર પુરુષોત્તમ ઉપાધ્યાયે ગવડાવ્યું હતું.આ રેકર્ડની બીજી બાજુ ભક્ત-કવિ દયારામનું ગીત “હાં રે સખી નહીં બોલું નહીં બોલું નહીં બોલું રે”હતું.આ રેકર્ડનું ધૂમ વેચાણ થયું હતું.ઈ.સ.૧૯૬૦થી ૨૦૦૪ સુધીમાં લતાએ આશરે સાઠ-સિત્તેર ગુજરાતી ગીતો ગાયાં હતાં. એમાંના મોટા ભાગનાં ગુજરાતી ગીતો હિટ થયાં હતાં.

ધ્વનિ વૃંદના ડાયરેક્જટ અજય વાઘેલા જણાવે છે કે,લતાના ગીતો વિના લગ્ન પ્રસંગ સુનો લાગે.તેમના પ્રચલિત લગ્નો ગીતો આજે પણ એવરગ્રીન છે.સૌથી વધુ પ્રચલિત ગીતોમાંનું ‘મહેંદી તે વાવી માળવે ને એનો રંગ ગયો ગુજરાત રે’થી લઈને સહુને ભીંજવી નાંખતું  ‘દિકરી તો પારકી થાપણ કહેવાય’ લગ્નગીત છે.જેના વિના દીકરી વિદાઈ શક્ય નથી.

અજય વાઘેલા,ડાયરેક્ટર,ધ્વનિવૃંદ,નડિયાદ મો-૯૮૨૫૩૬૫૪૧૬

ઉપરાંત વૈષ્ણવજન તો તેને રે કહીએ… અને માને તો મનાવી લેજો રે…. એ ખૂબ લોકચાહના મેળવેલા તેમના ગીત છે.

કોઈ તો કહોને કઈ દિશા…સત્યવાન-સાવિત્રી ફિલ્મના આ ગીતને લતા મંગેશકરે અવાજ આપ્યો હતો.ગુજરાતી ફિલ્મ ‘દુખિયાના બેલી બાપા સીતારામ’ માટે લતા મંગેશકરે નરસિંહ મહેતાનું પ્રભાતિયું ‘વૈષ્ણવજન તો તેને રે કહીએ…’ ગાયું હતું.આ ગીતની વિશેષતા એ હતી કે આ ગીત માટે તેમણે સૌથી ઓછું મહેનતાણું લીધું હતું.

સુગમ સંગીત અને ગરબાના ગાયિકા દીપાબેન જણાવે છે કે,પ્રેમ મિલનનું અને  ગુજરાતીઓના મુખે સદૈવ રમતું ગીત‘આજનો ચાંદલિયો’ ગાઈને લતાએ લોકોને મંત્રમુગ્ધલારી દીધા હતા.આ ગીત લોહીની સગાઈ ફિલ્મમાં લતા દીદીએ ગાયુ હતું.”કોઈ તો કહોને કઈ દિશા…”સત્યવાન-સાવિત્રી ફિલ્મના આ ગીતને લતા મંગેશકરે અવાજ આપ્યો હતો.”એક રજકણ” હરિંદ્ર દવેની પ્રસિદ્ધ  રચનામાં લતાજીએ પોતાનો સ્વર આપીને તેને રૌમ્ય બનાવી દીધુ હતું. આ રચનામાં ભાસ્કર વિશે અદ્ભુત વાતો છે.સુર્યોદયનુ સોંદર્ય આ ગીતમાં સુપેરે આલેખાયું છું.

“હવે સખી નહિં બોલું” ગુજરાતી સાહિત્યમાં ખૂબ જ મોટો ફાળો આપનાર  કવિ દયારામનું  ભજન છે.જેમાં શ્રી કૃષ્ણ અને રાધાજીનો મીઠો ઝઘડો વર્ણવામાં આવ્યો છે. આ ગીતમાં અદ્ભુત સ્વર લતાજીએ આપ્યો છે.જયશ્રી યમુના મંથનમાં..યમુનાષ્ટક ગાઈને લતાજીએ ગુજરાતી ગીત સંગીતને એક નવો આયામ આપી દીધો છે.

  ગુજરાતના ગામે ગામ ગવાતું અને જાણીતું બનેલ “પાંદડું લીલું ને રંગ રાતો…”આ ગીત 1960માં આવેલી ફિલ્મ મહેંદી રંગ લાગ્યોનું છે.જેમાં રાજેન્દ્ર કુમાર અને ઉષા કિરણે કામ કર્યું હતું.નારી તું નારાયણી ફિલ્મનું “વહેલી પરોઢનો વાયરો” ગીતમાં પણ લતા મંગેશકરના  ગાયું છે.

દાદાને આંગણે…રાણો કુંવર ફિલ્મનું આ ગીત ખૂબ જ સરસ અને એમાં પણ લતાજીના સ્વરે ચારચાંદ લગાવ્યા હતા.લતાજીનું “યમુનાષ્ટક” યમુનાજીના ભક્તોને આજે પણ એટલું જ પસંદ આવે છે. “ઓધાજી મારા વાલાને…”મારા મનડાના મીતનું આ ગીત ગુજરાતીઓ માટે આજે હોટ ફેવરીટ છે.ઉપરાંત અખંડ સૌભાગ્યવતી ફિલ્મનું “મારા તે ચિત નો ચોર” ગીત પણ લતા મંગેશકરે ગાયું છે.આ ગીત ખુબ જ હિટ સાબિત થયું હતું. પારકી થાપણમાં બેના રે….ઓલ ટાઇમ હીટ ગણાય છે.

“લાલવાડી ફુલવાડીમાં ધરી કંકુ કંકણ…”અને જનમ જનમના સાથીમાં “જોય જોય થાકી…”પ્રસિદ્ધ ગીતોમાં સ્થાન ધરાવે છે.ઉષાએ 1975માં ‘જય સંતોષી મા’ માટે ગીત ગાયું હતું. આ ફિલ્મ સુપરહિટ રહી હતી.

લતા મંગેશકરેના પ્રસિદ્ધ ગીતોમાં  હંસલા હાલો ને હવે મોતીડા નહિ રે જડે…તો મનાવી લેજો રે,ઓધાજી રે મારા વાલાને વઢીને કેજોર …, હે કાનુડા તોરી ગોવાલણ…, જેવા લોકપ્રીય ગીતો, ભજનો, પ્રભાતિયાનો સમાવેશ થાય છે.ઉષા મંગેશકરે પણ મોટી બહેનની જેમ લગ્ન કર્યા નથી. તેમણે પણ ગુજરાતી ભાષાઓમાં ઘણા ગીતો ગાયા છે.લતા મંગેશકર ભારત રત્ન એવોર્ડ ત્યારે તેમણે પહેરેલી સાડી(પટોળા) વાળો ફોટો ખુબ જ વાયરલ થયો હતો.લતાજી મુંબઈના પેડર રોડ સ્થિત પ્રભુ કુંજ ફ્લેટમાં રહે છે.અહી   ગુજરાતી પડોશીના ઘરે પટોળું જોયું હતું.પટોળાથી મોહિત થઇ લતાજીએ સુરેન્દ્રનગર જિલ્લાના સાયલાના વતની અને શ્રી નાગેશ્વરી પટોળા હાઉસના મુકેશભાઈ રાઠોડનો સંપર્ક કરી પટોળું મંગાવ્યું હતું.

.લતા મંગેશકર ભારત રત્ન એવોર્ડ ત્યારે તેમણે પહેરેલી સાડી(પટોળા) વાળો ફોટો

પટાળુ પહેરવાના શોખીન લતા મંગેશકરે મુકેશભાઈને પટોળાના 51,000 રૂપિયાનો ચૅક આપતા કહ્કયું હતું કે,ગ્રાહકોને આ ચૅક બતાવજો અને કહેજો લતા મંગેશકર પણ મારી બનાવટના પટોળા પહેરે છે.આ અંગે મુકેશભાઈ જણાવે છે કે,લતા મંગેશકર જે પટોળુ મંગાવતા તેમાં પણ તેમની ફરમાઈશ રહેતી હતી.તેઓ પ્લેન પટોળુ જ પહેરવાનું પસંદ કરતા.લતાજી સાડી એકદમ પ્લેન જ રખાવતા. તેઓ બોર્ડર અને પાલવમાં ડિઝાઈન કરવાની છૂટ આપતા.

લતા મંગેશકરે મુકેશભાઈને પટોળાના 51,000 રૂપિયાનો ચૅક આપવામાં આવ્યો

લતાજીના પી.એ.મહેશ રાઠોડ ગુજરાતના સૌરાષ્ટ્રના રાજુલા તાલુકાના મોરંગી ગામના હોવાના કારણે તે મોરંગી ગામની સાથે સંપર્કમાં રહેતા હતા. જ્યારે અહીં આસપાસની શાળાઓમાં પણ કેટલીક વખત વિદ્યાર્થીઓને પ્રોત્સાહિત કરતા હતા.રાજુલા તાલુકાના કુંભરીયા ગામ નજીક આવેલી ઓમ ઇન્ટરનેશનલ સ્કૂલના પૂર્વ પ્રિન્સિપાલ નિકુંજ પંડિતએ કહ્યું હતું કે, દીદીએ અમારી સ્કૂલમાં જે તે સમયે ખૂબ સારી મદદ કરી હતી.આજે પણ દરવર્ષે શાળા પરિવાર લતાનો જન્મદિવસ ઉજવે છે.

-શૈલેષ રાઠોડ મો-૯૮૨૫૪૪૨૯૯૧

શ્રી માધવલાલ શાહ હાઇસ્કુલ,ખંભાત સહિતની શાળાઓમાં આજથી15 થી 18 વર્ષના બાળકો માટે વેક્સિનનો કરાયો પ્રારંભ

શ્રી માધવલાલ શાહ હાઇસ્કુલ,ખંભાત સહિતની શાળાઓમાં આજથી
15 થી 18 વર્ષના બાળકો માટે વેક્સિનનો કરાયો પ્રારંભ
બાળકોએ ઉત્સવની જેમ ઉત્સાહભેર રસી મુકાવી

ઓમિક્રોનના જોખમ વચ્ચે ફરી એક વખત દેશમાં કોરોના કેસ (Corona Case) વધી રહ્યા છે. વધતા સંક્રમણને ધ્યાનમાં રાખીને હાલ કોરોના નિયમો (Covid-19 Guidelines) પણ કડક કરવામાં આવ્યા છે. આજથી 15 વર્ષથી 18 વર્ષની વયના બાળકોના રસીકરણ માટે શાળા કક્ષાએથી પ્રારંભ કરાયો છે.ખંભાતની શ્રી માધવલાલ શાહ હાઇસ્કુલ ખાતે આરોગ વિભાગ દ્વારા વિધાર્થીઓને રસી આપવામાં આવી હતી.શાળા કક્ષાએથી આરોગ્ય વિભાગે દેતા મેળવી સીધી જ વેક્સીનેશનની પ્રક્રિયા શરુ કરી હતી.બાળકોએ પણ ઉત્ત્સાહપૂર્વક વેક્સીનનો લાભ લીધો હતો.

આરોગ્ય વિભાગના જણાવ્યા મુજબ,આજથી 15 થી 18 વર્ષના બાળકો COWIN એપ પર વેક્સિન માટે રજિસ્ટ્રેશન કરાવી શકે છે.જોકે શાળા કક્ષાએ સીધું જ વેક્શીનેશન થઇ રહ્યું છે.
શ્રી માધવલાલ શાહ હાઇસ્કુલના ઇન્ચાર્જ આચાર્ય અલ્પેશભાઈ પરમારે જણાવ્યું હતું કે,બાળકોએ ઉત્સવની જેમ રસીકરણની પ્રક્રિયામાં લાભ લીધો છે જે તેમની જાગરૂકતા બતાવે છે.આરોગ્ય વિભાગે સુંદર આયોજન હાથ ધર્યુ હોય બાળકોએ નિર્ભયતાથી રસી મુકાવી છે.
સરકારની માર્ગદર્શિકા અનુસાર, 15 થી 18 વર્ષના બાળકો તેમના શાળાના આઈડી કાર્ડ, અથવા આધાર કાર્ડનો ઉપયોગ કરી શકે છે. આ ઉપરાંત, તમે તમારા ફોન નંબરનો ઉપયોગ કરીને પણ રજિસ્ટ્રેશન કરાવી શકો છો. તમને બાળકો માટે વોક-ઈન અને ઓનલાઈન રજીસ્ટ્રેશન બંને વિકલ્પો ઉપલબ્ધ છે.
બાળકોના રસીકરણ માટે માત્ર કોવેક્સિનનો વિકલ્પ છે., એટલે કે બાળકો માત્ર કોવેક્સિન મેળવી શકશે. ઉપરાંત બાળકોની રસીમાં બે ડોઝ વચ્ચે 28 દિવસનું અંતર રહેશે, એટલે કે પ્રથમ રસીના 28 દિવસ પછી જ બાળકોને રસીનો બીજો ડોઝ મળશે.

ખંભાતના બાળકોએ ઉત્સવ ઉજવ્યો
ખંભાતની શ્રી માધવલાલ શાહ હાઇસ્કુલમાં વહેલી સવારથી જ આરોગ્ય વિભાગની ટીમ શાળામાં આવી હતી અને બાળકોને વર્ગખંડમાં બેસાડી રસી અંગે માર્ગદર્શન આપ્યું હતું.શાળાના ઇન્ચાર્જ આચાર્ય અલ્પેશભાઈ પરમાર તેમજ શૈલેશભાઈ રાઠોડે રસીની ઉપયોગીતા અને સરકારી આયોજનની માહિતી આપી હતી.બાળકોએ કોઈ જ પ્રકારના ડર વગર ઉત્સવમાં ભાગ લેતા હોય તેમ ઉતાસહ્પુર્વક વેક્સીન મુકાવી હતી.

10 જાન્યુઆરીથી આ બુસ્ટર ડોઝ
હેલ્થકેર અને ફ્રન્ટલાઈન વર્કરો માટે પણ વડાપ્રધાન દ્વારા એક મોટી જાહેરાત કરવામાં આવી હતી. જેમાં આરોગ્ય સંભાળ અને ફ્રન્ટલાઈન વર્કરોને રસીનો બૂસ્ટર ડોઝ આપવામાં આવશે. 10 જાન્યુઆરીથી આ બુસ્ટર ડોઝ આપવાની શરૂઆત કરવામાં આવશે.

બાળકો સેલ્ફી મૂકી જાગૃતિ ફેલાવશે
ખંભાતની માધવલાલ શાહ હાઇસ્કુલની દીકરીઓએ સેલ્ફી મૂકી અન્ય બાળકો પણ સમયસર નિર્ભય બની રસી મુકાવે તે માટે સોસીયલ મીડિયાનો ઉપયોગ શરુ કર્યો છે.શાળાની દીકરીઓ શાળાના ગ્રુપ,ફેસબુક અને ઇન્સ્ગ્રાટામ એકાઉન્ટના માધ્યમથી બાળ જાગૃતિનું કામ કરશે.

ખંભાતની કેમ્બે એજ્યુકેશન સોસાયટી સંચાલિત શાળાઓની ઇન્ટર સ્કૂલ ટેનિસ ક્રિકેટ ટુર્નામેન્ટ યોજાઈ

ખંભાતની કેમ્બે એજ્યુકેશન સોસાયટી સંચાલિત શાળાઓની ઇન્ટર સ્કૂલ ટેનિસ ક્રિકેટ ટુર્નામેન્ટ યોજાઈ.
           કેમ્બે એજ્યુકેશન સોસાયટી ની શાળાઓમાં વિદ્યાર્થીઓની ભણતરની સાથે સાથે રમત ગમત ક્ષેત્રે ગુણો વિકસે તે હેતુસર ક્રિકેટ ટુર્નામેન્ટનું આયોજન હાથ ધરવામાં આવ્યું  આ ટુર્નામેન્ટમાં સિનિયર જુનિયર બોયઝ એન્ડ ગર્લ્સ વિજેતા અને રનર્સ અપ વિજેતાઓને સંસ્થાના મંત્રી સહિત હોદ્દેદારો દ્વારા ટ્રોફી એનાયત કરવામાં આવી અને વિજેતાઓને સન્માનવામાં આવ્યા
           કેમ્બે એજ્યુકેશન સોસાયટી સંચાલિત શાળાઓની ઇન્ટર સ્કૂલ ટેનિસ ક્રિકેટ ટુર્નામેન્ટ ત્રિદિવસીય નું આયોજન એજ્યુકેશન પ્લે ગ્રાઉન્ડ ખાતે હાથ ધરવામાં આવ્યું જેમાં એમ્પાયર તરીકે હેત રેતીવાળા આયુષ્ય શાહ અને ફેનિલ ચોકસીએ ખૂબ જ સુંદર ભૂમિકા ભજવી જ્યારે કોમેન્ટેટર તરીકે વિરાજ વાળંદે મહત્વની ભૂમિકા ભજવી ટુર્નામેન્ટને રસપ્રદ બનાવી આ પ્રસંગે એજ્યુકેશન સોસાયટીના પ્રમુખ વીનેશ પટેલ ઉપપ્રમુખ ભરત શાહ માનદમંત્રી હેમેન્દ્ર શાહ માનદ સહમંત્રી સમીર શાહ કારોબારી સભ્ય અને સ્પોર્ટ્સ ગુરુ તરીકે જિલ્લામાં ખ્યાતનામ બનેલ બી.એ. દેશમુખ સહિતના અગ્રણીઓ ઉપસ્થિત રહ્યા હતા

            આ ટુર્નામેન્ટમાં સીનીયર વિભાગમાં એસ્.ઝેડ. વાઘેલા હાઇસ્કૂલની ટીમ વિજેતા જાહેર થઈ હતી જ્યારે રનર્સ-અપ તરીકે એસ.બી. વકીલ ઇંગ્લીશ મીડીયમ સ્કુલ ની ટીમ આવી હતી ત્યારે જુનિયર બોયઝમાં માધવલાલ શાહ હાઈસ્કૂલ ની ટિમ વિજેતા જાહેર થઈ હતી જ્યારે રનર્સ અપ તરીકે ઇંગ્લીશ મીડીયમની સ્કુલ આવી હતી જ્યારે ગર્લ્સ ટીમમાં એસ.બી. વકીલ ટીમ વિજેતા થઈ હતી જ્યારે રનર્સ-અપ તરીકે એસ ડી. કાપડીયા સ્કૂલ રહી હતી   જ્યારે શિક્ષકોની ટીમમાં માધવલાલ શાહ હાઇસ્કુલ વિજેતા થઈ હતી જ્યારે રનર્સ-અપ તરીકેએસ.બી વકીલ ઇંગ્લીશ મીડીયમની સ્કુલ બની હતી  આ દરેક વિજેતા અને રનર્સ-અપ ટીમને આમંત્રિત મહેમાનો દ્વારા ટ્રોફી એનાયત કરવામાં આવી હતી  આ પ્રસંગે સંસ્થાના માનદમંત્રી હેમેન્દ્ર શાહે તથા સ્પોર્ટસ ગુરુ બી.એ. દેશમુખે પ્રાસંગિક ઉદબોધન  કર્યું હતું

ખંભાતનો પતંગ ઉદ્યોગ આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરે વિસ્તર્યો છે. ચાર હજારથી વધુ મહિલા કારીગરો માટે આશીર્વાદરૂપ પતંગ ઉદ્યોગને વિકસાવવા માટે આર્થિક સહાય આપવામાં આવે તેવી માંગ ઉઠવા પામી છે.

ખંભાતનો પતંગ ઉદ્યોગ આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરે વિસ્તર્યો છે. ચાર હજારથી વધુ મહિલા કારીગરો માટે આશીર્વાદરૂપ પતંગ ઉદ્યોગને વિકસાવવા માટે આર્થિક સહાય આપવામાં આવે તેવી માંગ ઉઠવા પામી છે.

PM મોદીએ રશિયાના રાષ્ટ્રપતિને ખંભાતની અનોખી ભેટ

ખંભાતમાં અકીકના પથ્થરમાંથી નિર્માણ પામેલ અને ભેટમાં આપેલા બાઉલની ખાસિયત એ છે કે, તેમાં એક પણ સાંધો નથી. ખંભાતના કુશળ કારીગરો પત્થરને કોતરીને આ બાઉલ બનાવે છે.
વડાપ્રધાન મોદીએ રશિયન રાષ્ટ્રપતિ પુતિનની મુલાકાત દરમ્યાન ગુજરાતી ખંભાતની અનોખી અકીક બાઉલની ભેટ આપતા જ આ ભેટ સોસીયલ મીડિયા સહીત સર્વત્ર ચર્ચાનો વિષય બની ગઈ.છેવાડાના આદિવાસી વિસ્તારમાં ડુંગરમાંથી મળી આવતા અકીકના પથ્થર ને ખંભાત લાવી અહીંના કુશળ કારીગરો તેને કલાત્મક ઘાટ આપી કીમતી વસ્તુઓ તૈયાર કરે છે. આદિવાસી સમુદાયે ખંભાતમાં નિર્માણ પામેલ અકીક પથ્થરમાંથી બનાવેલા બાઉલ ભેટમાં આપ્યા હતા.
ખંભાતના અકીક વિક્રેતા ખુશમન પટેલે જણાવ્યું હતું કે,ઇસ ૧૨૦૦ આસપાસથી ખંભાતમાં કલાત્મક આભુષણ બનવવામાં આવે છે.અહી 5 હજારથી વધુ અકીકના કારીગરો કાર્યરત છે.ભેટમાં આપેલ બાઉલની સમગ્ર વિશ્વમાં ખુબ જ માંગ છે. અકીકના ઘરેણા અને અકીકમાંથી બનેલી વસ્તુઓની સમગ્ર વિશ્વમાં ભારે માંગ છે. આ બાઉલની ખાસિયત એ છે કે, તેમાં એક પણ સાંધો નથી. પત્થરને કોતરીને આ બાઉલ બનાવવામાં આવ્યા છે.

ખંભાતના અકીક ઉદ્યોગના નિષ્ણાત વિનયભાઈ પટેલના મતે આ બાઉલ બને તેવો મોટો પત્થર મળવો જ મુશ્કેલ છે. જો મળે તો તેમાંથી બાઉલ બનાવવું મુશ્કેલ છે. કારણ કે આ પત્થર ખુબ બટકણો હોય છે તેથી તેમાંથી બાઉલ બનાવવામાં ખુબ જ કાળજી રાખવી પડતી હોય છે. તેવામાં આ બાઉલની માંગ સમગ્ર વિશ્વમાં છે. આ બાઉલ વિશ્વનાં ટોચનાં લોકોના રસોડામાં પણ અલભ્ય છે. ત્યારે વડાપ્રધાને ખંભાતના અકીકનું પ્રખ્યાત બાઉલ રાષ્ટ્રપતિ પુતિનને ભેટ આપી હતી.

ધરાસભ્ય મયુર રાવલે જણાવ્યું હતું કે ખંભાતના ઉત્તમ કારીગરો પતંગ,અકીક,હલવાસન અને સુતર ફેની બનાવે છે જેની વિશ્વભરમાં માંગ રહે છે.અકીકના દુર્લભ બાઉલની ભેટને કારણે ખંભાતની ખુશ્બુ વિશ્વ સ્તરે વિસ્તરી છે.

૪૦૦૦ મહિલાઓ માટે રોજગારીનું કેન્દ્ર ખંભાત ઉદ્યોગ વર્ષે ૯ કરોડ પતંગોનું ઉત્ત્પાદન કરે છે.

ખંભાતનો પતંગ ઉદ્યોગ ગુંજરત જ નહિ વિદેશ સુંધી વિસ્તર્યો છે.ખંભાતની પતંગો આંતરરષ્ટ્રીય પતંગ મહોત્સવ ઉપરાંત નૈરોબી,દુબઈ,અમેરિકા સહિતના સ્થાનિક ઉજવણીમાં પહોચે છે.ખંભાતનો પતંગ ઉદ્યોગ વર્ષના ૯ મહિના ચાલે છે.માત્ર ચોમાસામાં ભારે વરસાદ સમયે ત્રણ મહિના પતંગ નિર્માણ કાર્ય બંધ રાખવામાં આવે છે.૪ હજાર જેટલી મહિલાઓ માટે આર્થિક બળ પૂરું પડતો પતંગ ઉદ્યોગ આજે પણ સરકારી સહાયથી વંચિત હોય કારીગરોમાં આથિક સહાય,બેંક લોન,સબસીડી,પતંગ ઝોન અને માર્કેટ માટે આશાવાદ સેવી રહ્યો છે.
આ અંગે પતંગ નિર્માતા રવિભાઈ ચુનારા જણાવે છે કે,કોરોના બાદ ચીલા બે મહિનાથી પતંગ ઓર્ડરની સંખ્યા બમણી થઇ છે,જેને કારણે અમારા રાત દિવસ એક કરી પતંગ નિર્માણ કાર્ય કરવું પડ્યું છે.હાલમાં માંગ વધવાને કારણે ચાલુ વર્ષે ખરીદદારો પણ વધશે.જોકે બેંક મારફતે લોન અને સબસીડી ન મળતી હોય પતંગ નિર્માતાઓ માટે વધુ ઉતાપ્દન કરવું લોઢાના ચાના ચાવવા જેવું છે.ઓર્ડર સામે માલ પહોચા ડવો અને તૈયાર કરવો આધારો છે.જોકે ગત વર્ષ કરતા ત્રણ ઘણું ઉત્ત્પાદન થશે.

પતંગ ઉત્ગુત્જપાદક રમેશચંદ્રાર ચુનારા કે જે વર્તષોથી પતંગ નિર્નામાણ કાર્ય કરે છે તે જણાવે છે કે,ખંભાતના પતંગ ઉત્ત્પદકો આસામથી વાંસ મંગાવે છે.જેના ભાવમાં ૨૦ ટકાનો અને કાગળમાં ૧૫ ટકાનો વધારો થયો છે.એટલે ચાલુ વર્ષે પતંગ ઉત્પાદન વધશે તેની સાથે પતંગના ભાવ પણ ૨૦ ટકા વધશે.
ખંભાતની પતંગો દક્સૌષીણ ગુજરાત ઉપરાંત મધ્રાય ગુજરાત અને ભાવનગર, અમદાવાદ, વડોદરા, સુરત, વલસાડ, જંબુસર, ભરૂચ, રાજકોટ,આણંદ, નડિયાદ જેવા શહેરોમાં ખંભાતી પતંગની પુષ્કળ માંગ વધી છે.જેને કારણે ખંભાતમાંથી મોટા પ્રમાણમાં પતંગોની નિકાસ થઈ રહી છે.ખંભાતના ઉત્પાદકો વર્ષે રૂ.૫ કરોડથી વધુ પતંગોનું હોલસેલ તેમજ રિટેઈલમાં વેચાણ કરતા હતા.આ વર્ષે ૯ કરોડથી વધુ પતંગો બનાવવામાં આવી છે.જેનાથી ખંભાતમાં ૫૦ કરોડ જેટલો ટર્ન ઓવર થશે.રાજ્યભરમાંથી દૈનિક સરેરાશ ૮થી ૧૨ હજાર જેટલાં પતંગ રસિકો, ઉત્પાદકો ખરીદી માટે આવતા હોય છે.ગયા વર્ષે કોરોના મહામારીના કારણે પતંગોનું ઉત્પાદન ૫૦ ટકા થયું હતું.ત્યારબાદ બજાર જામતા પતંગોના ઉત્પાદન પ્રમાણ ૩૦ ટકા વધીને ૮૦ ટકાએ પહોંચ્યો છે.

દીપકભાઈ રમેશચંદ્ર ચુનારા જણાવે છે કે, ખંભાતની પતંગ ચગાવવી સરળ હોય છે.નવાબી કાળથી કુશળ કારીગરો પતંગ નિર્માણ કાર્ય કરતા હોય કલાતામ્ક પતંગો બનાવે છે.ખંભાતની પતંગોની વિશેષતાએ છે કે તેમાં વપરાતો જીલેટીન કાગળ આકર્ષક અને ચગાવવામાં સાનુકૂળ હોય છે. વાંસનું ફિનિસિંગ પણ ઉત્કૃષ્ટ હોવાથી ખંભાતી પતંગ આકાશી ઉડાનમાં ફેઈલ જતો નથી. અંગ્રેજો તથા મોગલ સામ્રાજ્યમાં પણ ખંભાતનાં પતંગની બોલબાલા હતી. પેઢી દર પેઢી પતંગ કારીગરીની પરંપરા ચાલી આવે છે. ચાલુ વર્ષે સૌથી વધુ ચીલ, ગેંસિયા, કનકવાનું ઉત્પાદન થયું છે. ખંભાતની પ્રસિદ્ધ પતંગોના વેચાણમાં તેજી આવવાને કારણે મહિલાઓ ઉપરાંત યુવાનો પણ પતંગ નિમૉણમાં સક્રિય થયાં છે. હાલ ખંભાતમાં ૬૦૦૦ જેટલાં પતંગના કારીગરો છે, જેમાં ચાર હજારથી વધુ મહિલાઓ પણ સામેલ છે.જેઓ ઘરે પતંગો બનાવી રોજગાર મેળવે છે.

ધી કાલુપુર કોમર્શિયલ કો-ઓપરેટિવ બેન્કના 52 મા સ્થાપના દિને બ્લડ ડોનેશન કેમ્પ યોજાયો

ધી કાલુપુર કોમર્શિયલ કો-ઓપરેટિવ બેન્કના 52 મા સ્થાપના દિને બ્લડ ડોનેશન કેમ્પ યોજાયો

રક્તદાન મહાદાન, રક્તદાતા સમાજના સાચા હીરો, રક્તદાન કરો માનવધર્મ બચાવો ,વધુ રક્તદાન કરો વધુ જિંદગી બચાવો : નીરવ શાહ (શાખા મેનેજર) ધી કાલુપુર કોમર્શિયલ કો-ઓપરેટિવ બેન્ક લિમિટેડ ના 52 મા સ્થાપના દિનની ઉજવણી "રક્તદાન પખવાડિક" તરીકે ઉજવવાનું નક્કી કરવામાં આવ્યું હતું, જેના ભાગરૂપે ધી કાલુપુર કોમર્શિયલ કો-ઓપરેટિવ બેન્ક લિમિટેડ ખંભાત શાખા દ્વારા આજરોજ બેંક ના કેમ્પસમાં બ્લડ કેમ્પનું આયોજન હાથ ધરાયું હતું. આ બ્લડ કેમ્પમાં 150

યુનિટ રક્ત એકત્રિત કરી રક્ત દાતાઓએ “રક્તદાન મહાદાન” સૂત્ર સાર્થક કર્યું હતું ખંભાત શાખાના મેનેજર નીરવ શાહે ” રક્તદાતા સમાજના સાચા હીરો” સ્લોગનથી રક્તદાતાઓને સન્માન્યા હતા અને તેઓને પ્રતીકાત્મક ભેટ અર્પણ કરી હતી.
આ અંગે ધી કાલુપુર કોમર્શિયલ બેંકના મેનેજર નિરવ શાહે પ્રાસંગિક પ્રવચનમાં જણાવ્યું હતું કે કોરોના મહામારી ને કારણે નિયમિત રક્તદાન કરનારા દાતાઓ ની સંખ્યામાં નોંધપાત્ર ઘટાડો થયો છે, તેથી રક્તદાન અંગે જનજાગૃતિ જળવાઈ રહે અને જરૂરિયાતમંદ દર્દીઓને રક્ત પ્રાપ્ત થાય તેવા ઉમદા હેતુથી બેંક દ્વારા 52 મા સ્થાપના દિનની ઉજવણી નિમિત્તે રક્તદાન પખવાડિક તરીકે ઉજવવાનું નક્કી કર્યું છે જેને લઇ આજે તારાપુર રેડ ક્રોસ બ્લડ બેંકના સહયોગથી આ કેમ્પ રાખેલ છે અમારી બેંકના ગ્રાહકો અમારી આ ઉજવણી ને માન આપી રક્તદાન કરી સમાજમાં ઉત્તમ પ્રેરણા રૂપ અને ઉપયોગી સાબિત થયા છે. આજરોજ યોજાયેલા કેમ્પમાં 150 યુનિટ બ્લડ એકત્રિત કરાયું છે.
આ પ્રસંગે ચેરમેન નવનીત ભાઈ પટેલ તથા જનરલ મેનેજર સીઈઓ વિનોદ દાદલાણી એ જણાવ્યું હતું કે આજે અમારી બેંક વિવિધ ક્ષેત્રે પ્રગતિ કરી સહકારી બેન્કોમાં પ્રથમ સ્થાન ધરાવે છે બેન્ક ગુજરાતમાં ૬૧ અને મુંબઈમાં ૧ એમ કુલ ૬૨ શાખાઓનું સફળ નેતૃત્વ કરી રહી છે બેંકની અવિરત પ્રગતિ માં સૌથી મહત્વની ભૂમિકા પ્રોફેશનલ ડિરેક્ટર્સ બોર્ડ પારદર્શક ગ્રાહક લક્ષી નીતિ, અને સ્વચ્છ વહીવટ જવાબદાર છે. દર વર્ષે અમારી બેંક દ્વારા સમાજ ઉપયોગી થવાના હેતુસર 62 શાખાઓમાં વિવિધ કેમ્પ દ્વારા બ્લડ બેન્કનું આયોજન હાથ ધરાય છે જેમાં મોટી સંખ્યામાં રક્ત એકત્ર કરી બ્લડ બેન્કને આપવામાં આવે છે
આ પ્રસંગે ભાઈલાલભાઈ પટેલ પ્રભાતસિંહ પરમાર રમણલાલ પટેલ અનુપભાઈ શાહ, જીતુભાઈ શાહ ઘનશ્યામસિંહ ચાવડા રમેશભાઈ પટેલ સહિતના મહાનુભાવો ઉપસ્થિત રહી દિપ પ્રાગટ્ય કરી કાર્યક્રમને ખુલ્લો મુક્યો હતો.

મારું નડિયાદ,સાક્ષર નડિયાદ

મારું નડિયાદ, સાક્ષર નડિયાદ

મને નડિયાદ વ્હાલું છે, કારણ કે,ઉમરૅઠથી આરંભેલી યાત્રા ખંભાતમાં પાંગરી હતી અને નડિયાદમાં સ્થાયી થતાં વિસ્તરી.અહીંનું સંતરામનું ટ્રાફિક ગમે છે, પાર્કિંગમાં અડચણરૂપ બન્યા પછી બાઇક નમાવવાનું અને પછી સરદાર સાહેબના ઘર પાસેથી શોર્ટ કટમાં ડાકોર રોડ ઉપર થઈ ઉમરેઠ જવાનું ગમે છે. જાંબુની સીઝન હોઈ કે કેરીની, સીતાફળ હોઈ કે ઓરેન્જ સંતરામ મંદિર આત્મિક ખોરાક આપે તો આસપાસનાં ફળો શારીરિક તંદુરસ્તી.કોલેજ રોડ આધુનિકતા ભારતનું દર્શન કરાવે તો મહેમદાવાદ, કપડવંજ અને ડભાણ પંથક ગ્રામ્ય પરિવેશ.ધર્મ અને કર્મનો સુભગ સમન્વય નડિયાદમાં જોવા મળે.મિશન રોડ અને ઉત્તરસંડા રોડ આજે વિસ્તર્યો છે.અહીં સૌમ્ય અને પ્રેમાળ જીવન ધબકતું જોવા મળે.મને મારુ પ્રેમાળ નડિયાદ ગમે છે

એક માન્યતા એવી છે કે નડીઆદનું જુનુ નામ નટપુર કે નટી૫દ્ર હતું, અને આ નગર નટ લોકોએ વસાવ્યું હતું. ઈન્દુલાલ યાજ્ઞિકે પોતાની આત્મકથામાં લખ્યું છે કે છેલ્લી સદીમાં દેસાઈઓ અને નાગરોએ મળીને રાજકારણના ચમત્કારિક નટવિદ્યાના અજબ ખેલ મહાગુજરાતની રંગભૂમિ ઉ૫ર ખેલ્યા હતા એની કોણ ના પાડશે ? નડીઆદની રૂપા પારેખની પોળના દેરાસરની મૂર્તિ નીચે નટી૫દ્ર નામ છે, જે બતાવે છે કે ઈ.સ.૭૪૬ થી ૧ર૯૭ ના અરસામાં નડીઆદનું અસ્તિત્વ નટી૫દ્ર નામે હશે. ઈ.સ.૮૫૮ની આસપાસ આ શહેર ડાકોર રોડ ઉ૫ર આવેલા ભૈરવના મંદિર પાસે વસેલું હોવાના અવશેષો મળ્યા છે.’નરસંડા દર્શન’ ના લેખકે નડીઆદનું નામ “નગીનાબાદ” જણાવ્યું છે. ઈ.સ.૧૦૦૭ ના અરસામાં મુસ્લિમ ઈતિહાસકારો નડીઆદને “ઈસ્લામાબાદ” તરીકે ઓળખાવે છે.
દુનિયામાં કયાંય કોઈ૫ણ ગુજરાતીનાં કાને સાક્ષારભૂમિ શબ્દ ૫ડશે, તો તે ચોકકસ નડીઆદનો ઉલ્લેખ જ સમજશે ગુજરાતના સુરત, અમદાવાદ કે એવા બીજા મોટા શહેરોને છોડીને નડીઆદ જેવા મઘ્યમ નગરને જ કેમ આવું ગૌરવપ્રદ બિરુદ પ્રાપ્ત થયું હશે ? અહીં નવ સાક્ષરો થઈ ગયા એટલે કે ૫છી નડીઆદ જેટલા લેખકો બીજા શહેરોમાં નથી થયા એટલે ? ૫ણ ૧૯ મી સદીના ઉતરાર્ધમાં, એટલે કે ઈ.સ.૧૮૫૦ થી ૧૯૦૦ દરમ્યાન નડીઆદ ગુજરાતમાં સાહિત્યિક અને સાંસ્કૃતિક ગતિવિધિઓનું કેન્દ્રસ્થાન બની રહયું હતું. ઈ.સ.૧૮૧૮ માં ગુજરાતમાં અંગ્રેજી સતા કાયમ થઈ, અને યુનિવર્સિટીઓનું ઉચ્ચ શિક્ષણ શરૂ થયું. આ રીતે અંગ્રેજી શિક્ષણ, અંગ્રેજી ભાષા અને અંગ્રેજી સંસ્કૃતિ સાથેના સં૫ર્કથી અંગ્રેજીને ગુજરાતીઓ, તેમાંય ખાસ કરીને સુરતીઓએ સુધારાવાદી ચળવળ શરૂ કરી. આ સમયે નડીઆદ ભારતીય સંસ્કૃતિ અને ૫રં૫રાનું સંરક્ષાણ કરવાનું કેન્દ્ર નડીઆદ બન્યું. રજવાડાઓના એ યુગમાં અહીંના ચાર મિત્રો મનઃસુખરામ ત્રિપાઠી, મણિભાઈ જશભાઈ, હરીદાસ વિહારીદાસ દેસાઈ (ભાઉ સાહેબ) અને રણછોડરામ ઉદયરામની મંડળીને પોતાનાં આવડત, અભ્યાસ અત્ર મુત્સદીગીરીના જોરે મુંબઈથી કચ્છ સુધીના અનેક રજવાડાંઓમાં સતા ભોગવી. ઈન્દુલાલ યાજ્ઞિકે નોંઘ્યું છે કે મનઃસુખરાય અને હરીદાસનો લાભ લઈને નડીઆદના અનેક દેસાઈઓ અને નાગરો કેટલાંય રાજયોમાં દાખલ થઈને સતાધારીને શ્રીમંત બની ગયા. આ રીતે લક્ષ્‍મી, સરસ્વતી અને રાજસતાના ત્રિવિધ તેજથી ચમકતા નડીઆદના સાક્ષરોએ ભારતીય અને અંગ્રેજી સંસ્કૃતિનો જેટલો વિશદ અભ્યાસ કર્યો તેવો ગુજરાતમાં બીજે કયાંય એ સમયગાળામાં થયો ન હતો. આમ, આર્ય સંસ્કૃતિના સંરક્ષાણ કાજે નડીઆદે જે ધૂણી ધખાવી, એના ફળરૂપે આજે ૫ણ તે સાક્ષરભૂમિનું ગૌરવ મેળવી રહયું છે. નડીઆદમાં એક સાથે નવ સાક્ષરોએ ગુજરાતભરમાં પોતાની સાહિત્યિક ૫તાકા ફરકાવી હતી. ગોવર્ધનરામ ત્રિપાઠીની સરસ્વતીચંદ્ર નવલકથાથી તો ગુજરાતી સાહિત્યે વિશ્વ સાહિત્યમાં ૫ગ મૂકયો છે. આ ઉ૫રાંત મનઃસુખરામ ત્રિપાઠી, ઝવેરીલાલ ઉમિયાશંકર યાજ્ઞિક, દોલતરામ કૃપારામ પંડયા, બાલાશંકર ઉલ્લાસરામ કંથારીયા, મણિલાલ નભુભાઈ દ્વિવેદી, છગનલાલ હરીલાલ પંડયા, અંબાલાલ બુલાખીરામ જાની, ચંફશંકર નર્મદાશંકર પંડયા અને મૂળશંકર માણેકલાલ યાજ્ઞિકે નડીઆદના નવ સાક્ષરો તરીકે ધણી નામના મેળવી હતી. આ ઉ૫રાંત નવ ભાગોળો, નવ દરવાજા, નવ તળાવો ધરાવતા નડીઆદ માટે ગુજરાત ઉર્મિકવિ ન્હાનાલાલે સાચું જ કહયું છે કે ગુજરાત આખું નડીઆદને આંગણે સાક્ષરત્વને શોધતું હતું.
નડીઆદ જેની જન્મભૂમિ, કર્મભૂમિ કે વતન રહયું હોય તેવા ર૪૦ થી વધુ લેખકો આ ભૂમિ ઉ૫ર થઈ ગયા છે. કદાચ ગુજરાતના મઘ્યમકક્ષાનાં નગરોમાં આવા અને આટલા લેખકો બીજે કયાંય નહીં થયા હોયળ ઘ્યાનપાત્ર બાબત એ ૫ણ છે કે માત્ર દેસાઈઓ, નાગરો, બ્રાહ્મણો, ૫ટેલો અને વણિકો જ નહીં, ૫રંતુ ખ્રીસ્તી ભાઈઓ, બ્રાહ્મમણ્ સમાજ અને અન્ય કોમના લેખકો સંખ્યા ૫ણ આ ભૂમિ ઉ૫ર ધણી મોટી રહી છે. મોગલે આઝમની લોકપ્રિય ગીત પંકિત મોહે ૫નધટ પે નંદલાલ નડીઆદના રસકવિ રધુનાથ બ્રહ્મભટે લખી છે. તો રાજકપુરના યશસ્વી સર્જન બોબીમાં જૂઠ બોલે કૌઆ કાટે ગીતના કવિ વિઢ્ઢલભાઈ ૫ટેલનું વતન નડીઆદ છે. ગુજરાતના લીજેન્ડ હાસ્યલેખક બકુલ ત્રિપાઠી, જાણીતા કવિ-લેખક પુરુરાજ જોશી અને યશસ્વી કથાકાર ઈવાડેવ ૫ણ નડીઆદના જ છે. ઈન્દુલાલ યાજ્ઞિક, જશવંત ઠાકર, મગનભાઈ દેસાઈ, દી.બા. ગોવિંદભાઈ દેસાઈ, દેસાઈભાઈ નાથાભાઈ ૫ટેલ, પ્રબોધ ૫રીખ, પુ.મોટા, મહેશ ચં૫કલાલ, કૃષ્ણશંકર શાસ્ત્રી (પુ.દાદાજી) જેવા અનેક સર્જકોની ભેટ આ ભૂમિએ ધરી છે. આ સવા બસોથી અઢીસો લેખકો પૈકીના ર૬ સર્જકો એકજ માર્ગ ઉ૫રથી ૫સાર થતાં મળી આવે છે, આ ઉ૫રાંત બીજા અનેક મહાન સર્જકોની સુવાસ નડીઆદની ગલીકુંજોમાં મહેંકી રહી છે. જેમનો ૫રિચય નડીઆદનો અક્ષરદેહ જેવા પુસ્તકોમાં અને અ.સૌ. ડાહીલક્ષ્‍મી લાયબ્રેરીમાં યોજાયેલા કાયમી પ્રદર્શન માંથી મળી રહેશે.
સાક્ષરભૂમિ ઉ૫રાંત નડીઆદની બીજી ઓળખ જય મહારાજ ના ગામ તરીકેની છે. કારણકે આજથી ૧૮૦ વર્ષ અગાઉ દતાત્રેય સ્વરૂ૫ યોગીરાજ અવધૂત સંતરામ મહારાજે અહીં વસવાટ કરીને દિવ્ય જયોતિનો પ્રકાશ પાથર્યો હતો. આ સંતરામ મહારાજે સુખસાગરના ઉ૫નામથી જ્ઞાનભકિતનાં ઉતમ૫દો રચ્યા છે અને તેમની સંત ૫રં૫રાના બીજા અનેક કવિઓએ ૫ણ ઉતમ ૫દો આપ્યાં છે. આ ઉ૫રાંત નડીઆદની ભૂમિએ વીર વિઢ્ઢલભાઈ અને અખંડ ભારતના શિલ્‍પી સરદાર ૫ટેલને ૫ણ જન્મ આપ્યો છે. આ અર્થમાં નડીઆદ સર્જકો અને સપૂતો આ૫નારી ફળફૂ૫ ભૂમિ બની રહયું છે.

આવનાર દિવસોમાં નડિયાદ પ્રેમ, આનંદ અને ધર્મ-કર્મની ભૂમિ તરીકે વિશ્વસ્તરે વિસ્તરે તેવી અભિલાષા.

અમેરિકામાં સરદાર પટેલ યુનિ.ના ભૂતપૂર્વ વિધાર્થીઓના એસ.પી.યુ.”alumni “સંમેલનની આનંદપૂર્વક ઉજવણી

ન્યુજર્સીમાં એસ.પી યુનિવર્સિટીના ભૂતપૂર્વ વિદ્યાર્થીઓનું ફરી એકવાર અદ્ભૂત સંમેલન.

રંગારંગ સાંસ્કૃતિક કાર્યક્રમ
અહેવાલ-શૈલેષ રાઠોડ મો-૯૮૨૫૪૪૨૯૯૧

કાર્યક્રમમાં  સરદાર પટેલ યુનિવર્સીટીના કુલપતિ પ્રો.ડૉ. શિરીષ કુલકર્ણી , સુપ્રસિદ્ધ વક્તા જય વસાવડા, અશોકભાઈ પટેલ સહિતના અગ્રણીઓ  તેમજ ગુજરાતની પ્રસિદ્ધ સરદાર પટેલ યુનિવર્સિટીના ભૂતપૂર્વ વિદ્યાર્થીઓ-અગ્નારણીઓ ઉપસ્થિત રહ્યા હતા.

અમેરિકામાં વસતા એસ.પી યુનિ.ભૂતપૂર્વ વિધાર્થીઓ કરે છે વર્તમાન વિધાર્થીની ચિંતા;ફંડ એકઠું કરી નિયમિત કરશે સહાય અમેરિકામાં સરદાર પટેલ યુનિ.ના ભૂતપૂર્વ વિધાર્થીઓના એસ.પી.યુ.”alumni “સંમેલનની આનંદપૂર્વક ઉજવણી   ન્યુજર્સીમાં એસ.પી યુનિવર્સિટીના ભૂતપૂર્વ વિદ્યાર્થીઓનું ફરી એકવાર અદ્ભૂત સંમેલન.   અમેરિકામાં વસતા એસ.પી યુનિ.ભૂતપૂર્વ વિધાર્થીઓએ ભારતમાં વસતા  વર્તમાન વિધાર્થીઓની ચિંતા કરી ફંડ એકઠું કરે છે. આ માટે આયોજિત ન્યુજર્સીના એડિશન સ્થિત રોયલ ગ્રાન્ડ મેનોર ખાતેના કાર્યક્રમમાં  સરદાર પટેલ યુનિવર્સીટીના કુલપતિ પ્રો.ડૉ. શિરીષ કુલકર્ણી , સુપ્રસિદ્ધ વક્તા જય વસાવડા, અશોકભાઈ પટેલ સહિતના અગ્રણીઓ  તેમજ ગુજરાતની પ્રસિદ્ધ સરદાર પટેલ યુનિવર્સિટીના ભૂતપૂર્વ વિદ્યાર્થીઓ-અગ્નારણીઓ ઉપસ્થિત રહ્યા હતા.  આ પ્રસંગે એસ.પી.યુ. ‘એલ્યુમની”અમેરિકાના પ્રમુખ અલય  પટેલે જણાવ્યું હતું કે,અમેરિકામાં વસતા સરદાર પટેલ યુનિ. ભૂતપૂર્વ વિધાર્થીઓની સંસ્થાને સરદાર પટેલ યુનિ.એ પોતાના ઠરાવ ન.25 માં સ્થાન આપ્યું છે.ઉપરાંત શિષ્ય વૃત્તિનું પણ આયોજન અને જાહેરાત કરેલ છે.અહી સંમેલનની ૧૭મી વાર્ષિક ઉજવણી કરાઈ છે.વિદેશની ધરતી પર યોજાયેલ સ્નેહમિલનમાં ૬૦૦ જેટલા વિદ્યાર્થીઓ-સભ્યો એકત્ર થયા હતા.આ દરેક ચરોતરના વિધાર્થીઓ માટે આર્થિક સહયોગ આપે છે. આ સંમેલન દરમ્યાન મુખ્ય મહેમાન પદે ઉપસ્થિત સરદાર પટેલ યુનિવર્સીટીના કુલપતિ પ્રો.ડૉ. શિરીષ કુલકર્ણીએ સંબોધનમાં શિક્ષણ માટે શિષ્યવૃત્તિની પ્રવૃત્તિને બિરદાવી હતી.કાર્યકરોની ધગશ, ઉત્સાહ અને શિક્ષણ સેવાને બિરદાવી અભિનંદન પાઠવ્યા હતા.ઉપરાંત યુનિવર્સીટીમાં ભણતા વિદ્યાર્થીઓ માટે શું કરી શકાય તે સંદર્ભે વિસ્તારથી દિશાસૂચન કર્યું હતું. ગુજરાતના ખ્યાતનામ સાહિત્યકાર અને સુપ્રસિદ્ધ વક્તા જય વસાવડાએ હાસ્યરસ સાથે સૌને પ્રેરણા મળે તેવા બળનું સિંચન કર્યું હતું.તેમજ સ્વ.પૂજય ભક્તિબા અને સ્વ.ગોપાલભાઈ દેસાઈના સુપુત્ર ડૉ. બારીન્દ્રભાઈ દેસાઇનું સન્માન કરાયું હતું.સમારંભના વરિષ્ઠ મહેમાન અશોકભાઈ પટેલના પ્રેરણાદાયી પ્રવચને રંગ રાખ્યો હતો.મૂળ ચાંગાના વતની અને ડેવલોપર અશોકભાઈને ડૉ. અબ્દુલ કલા મે વિશિષ્ટ ભૂતપૂર્વનું એવોર્ડ આપ્યો હતો.ભૂતપૂર્વ કુલપતિ આર.ડી. પટેલની જન્મ શતાબ્દી નિમિત્તે સમારંભમાં ભૂતપૂર્વ વિદ્યાર્થી ગોરધનભાઈ પટેલે તેઓના કાર્યની વિસ્તારથી માહિતી આપી હતી.મુખ્ય કાર્યક્રમ પૂર્વે બે સેમિનારે કુ.દુલારી અમીને નવા સાહસની સંપૂર્ણ માહિતી આપી..  ભૂતપૂર્વ વિધાર્થીઓમાં  અમેરિકાની ટિમસી.ઝેડ પટેલ,ડી ડી પટેલ,હર્ષદ પટેલ,રતિભાઈ પટેલ,ભારત પટેલ,મહેન્દ્ર પટેલ,ધર્મેશ પટેલ,ચીનુભાઈ જાની ,અલાય પટેલ,જતીન પટેલ,કમલેશ પટેલ,પિયુષ પટેલ,રૂપ પટેલ,રશ્મિ પટેલ,મિલેશ પટેલ,સચિન પટેલ,પ્રકાશ પટેલ,હિના પટેલ,કમલેશ પટેલ,રિના પટેલ,હસમુખ પટેલ અને હરિભાઈ પટેલે કાર્યક્રમને સફળ બનાવવા મહત્વની ભૂમિકા ભજવી હતી.    -અહેવાલ-શૈલેષ રાઠોડ મો-૯૮૨૫૪૪૨૯૯૧ 4 Attachments  ReplyReply to allForward

આજ મારી આંખમાં ટપકી સવાર!

આજ મારી આંખમાં ટપકી સવાર!

આજ આંખ વહેલી ખુલી,
બારણે શિયાળાની ટકોર,
આંગણે જોયું તો ચોમાસાની આંખો વરસે અનરાધાર ને,
શિયાળો પરસેવે અકળાય,
આજ મારી આંખમાં ટપકી સવાર!

કાળાડિબાંગ વાદળો આજે,
ધવલસ્વચ્છ વસ્ત્રોમાં સૂરજને સાથ,
ધુમ્મસની ઘેરબંધી વચ્ચે પંખીનો કલરવ ને,
કુપણો ઝાકળમાં ન્હાય,
આજ મારી આંખમાં ટપકી સવાર!

ચોમાસું આજે સ્મરણે ચડ્યું,
શિયાળો ઠંડીમાં ન્હાય,
દુનિયાની રીત સદા એક જ છે અહી,
સુખ ને દુ:ખ નયનોમાં જ સમાય,
આજ મારી આંખમાં ટપકી સવાર!
-શૈલેષ રાઠોડ

Sustainable Agriculture

What is Sustainable Agriculture?

The word sustainable has become very popular in recent years and it is now used to describe a lot of things. But what is sustainable agriculture? Simply put, sustainable agriculture is the production of plant and animal products, including food, in a way which uses farming techniques that protect the environment, public health, communities, and the welfare of animals. Sustainable agriculture allows us to produce and enjoy healthy foods without compromising the ability of future generations to do the same. The key to sustainable agriculture is finding the right balance between the need for food production and the preservation of environmental ecosystems. Sustainable agriculture also promotes economic stability for farms and helps farmers to better their quality of life. Agriculture continues to be the biggest employer in the world with 40% of the world’s population working in it.

More from Sustainability:

• What is Sustainable Energy?
• What is Environmental Sustainability and Sustainable Development?
• What is Sustainable Development and What are its Goals?
• What is Sustainable Living and 15 Easy Ways for Sustainable Living?
• What is Sustainable Farming and Best Sustainable Farming Practices?
• Is Renewable Energy Sustainable?

According to Wikipedia,

“Sustainable agriculture is the act of farming using principles of ecology, the study of relationships between organisms and their environment. It has been defined as “an integrated system of plant and animal production practices having a site-specific application that will last over the long term.”

Sustainability is a seemingly laudable goal – it tells us we need to live within our means, whether economic, ecological, or political – but it’s insufficient for uncertain times. How can we live within our means when those very means can change, swiftly and unexpectedly, beneath us?
~ Jamais Cascio

If given the choice I’m sure we would all choose to consume natural chemical free food instead of food that is sprayed with pesticides and chemical fertilizers. Sustainable agriculture differs greatly from industrial agriculture where large volumes of crops as well as livestock are produced for sale using industrial techniques. Industrial agriculture relies heavily on pesticides and chemical fertilizers and other chemical enhancers. In the past decade the majority of food we ate has been grown in this manner. In 1996 only 20% of the corn in the United States was genetically modified, that number had reached 88% by 2006. However in the last couple of years, due to the negative aspects of the technique, there has been a slight shift towards the use of sustainable agricultural methods.

Methods of Sustainable Agriculture

1. Crop Rotation: Crop rotation is one of the most powerful techniques of sustainable agriculture. Its purpose is to avoid the consequences that come with planting the same crops in the same soil for years in a row. It helps tackle pest problems, as many pests prefer specific crops. If the pests have a steady food supply they can greatly increase their population size. Rotation breaks the reproduction cycles of pests. During rotation, farmers can plant certain crops, which replenish plant nutrients. These crops reduce the need for chemical fertilizers.

2. Cover Crops: Many farmers choose to have crops planted in a field at all times and never leave it barren, this can cause unintended consequences. By planting cover crops, such as clover or oats, the farmer can achieve his goals of preventing soil erosion, suppressing the growth of weeds, and enhancing the quality of the soil. The use of cover crops also reduces the need for chemicals such as fertilizers.

3. Soil Enrichment: Soil is a central component of agricultural ecosystems. Healthy soil is full of life, which can often be killed by the overuse of pesticides. Good soils can increase yields as well as creating more robust crops. It is possible to maintain and enhance the quality of soil in many ways. Some examples include leaving crop residue in the field after a harvest, and the use of composted plant material or animal manure.

4. Natural Pest Predators: In order to maintain effective control over pests, it is important to view the farm as an ecosystem as opposed to a factory. For example, many birds and other animals are in fact natural predators of agricultural pests. Managing your farm so that it can harbor populations of these pest predators is an effective as well as a sophisticated technique. The use of chemical pesticides can result in the indiscriminate killing of pest predators.

5. Bio intensive Integrated Pest Management: Integrated pest management (IPM). This is an approach, which really relies on biological as opposed to chemical methods. IMP also emphasizes the importance of crop rotation to combat pest management. Once a pest problem is identified, IPM will mean that chemical solutions will only be used as a last resort. Instead the appropriate responses would be the use of sterile males, and biocontrol agents such as ladybirds.

Benefits of Sustainable Agriculture

1. Contributes to Environmental Conservation: The environment plays a huge role in fulfilling our basic needs to sustain life. In turn, it is our duty to look after the environment so that future generations are not deprived of their needs. Sustainable agriculture helps to replenish the land as well as other natural resources such as water and air. This replenishment ensures that these natural resources will be able for future generations to sustain life.

2. Public Health Safety: Sustainable agriculture avoids hazardous pesticides and fertilizers. As a result, farmers are able to produce fruits, vegetables and other crops that are safer for consumers, workers, and surrounding communities. Through careful and proper management of livestock waste, sustainable farmers are able to protect humans from exposure to pathogens, toxins, and other hazardous pollutants.

2. Prevents Pollution: Sustainable agriculture means that any waste a farm produces remains inside the farms ecosystem. In this way the waste cannot cause pollution.

3. Reduction in Cost: The use of sustainable agriculture reduces the need for fossil fuels, resulting in significant cost savings in terms of purchasing as well as transporting them. This in turn lessens the overall costs involved in farming.

4. Biodiversity: Sustainable farms produces a wide variety of plants and animals resulting in biodiversity. During crop rotation, plants are seasonally rotated and this results in soil enrichment, prevention of diseases, and pest outbreaks.

5. Beneficial to Animals: Sustainable agriculture results in animals being better cared for, as well as treated humanely and with respect. The natural behaviors of all living animals, including grazing or pecking, are catered for. As a result they develop in a natural way. Sustainable farmers and ranchers implement livestock husbandry practices that protect animals’ health.

6. Economically Beneficial For Farmers: In exchange for engaging with sustainable farming methods, farmers receive a fair wage for their produce. This greatly reduces their reliance on government subsidies and strengthens rural communities. Organic farms typically require 2 ½ times less labor than factory farms yet yield 10 times the profit.

7. Social Equality: Practicing sustainable agriculture techniques also benefits workers as they are offered a more competitive salary as well as benefits. They also work in humane and fair working conditions, which include a safe work environment, food, and adequate living conditions.

8. Beneficial For Environment: Sustainable agriculture reduces the need for use of non-renewable energy resources and as a result benefits the environment.

Due to population increase, it is estimated that by 2050 we will need approximately 70% more food than is currently being produced in order to provide the estimated 9.6 billion world population with their recommended daily calorie intake. This is by no means a small challenge, but unlike many other sustainability challenges, everyone can play a part. We all need to eat, but by simply reducing food loss and waste, as well as eating diets that are lower impact, and investing in sustainable produce, we can make a difference. From countries, to companies, right down to consumers, we all have a role to play. The challenge is simply making people care in a world where we are surrounded by such abundance.

References

Sustainable Agriculture

10 Sustainable Agriculture Methods and Farming Practices

September 23, 2015 Sustainable Farming Written by Greentumble

When you take a walk through the authentic

Romanian countryside, you will see people working on their fields from the early morning until the evening. You will see them manually weeding rows of corn and beans, you will see them carefully planting potatoes, cabbage, onions, carrots, or beets on some plots, while sowing clover and alfalfa over other parts as animal fodder. Every inch of their land is utilized for producing food for their families and their animals.

These are subsistence farmers. Their land is their biggest treasure and they care for it more than they care for their own health, often working outside under the scorching summer sun to ensure the best harvest, to stack up hay rich in meadow flowers from their high-value grasslands, or spending all day in the rain preparing the soil for the next season.

These people have unique relationship with the land. Their families have been farming the same land for generations and the first lesson they have learnt was to do it sustainably. Otherwise, their harvest would fail. They would end up hungry in the winter. They would have to watch their kids and animals suffer.

While it is clear that not everyone can become a subsistence farmer and agriculture needs to supply increasing amounts of food to growing populations at low prices, it is also clear that it cannot be achieved in the highly industrial and damaging manner it has been doing in the last few decades. We have increasing evidence that in many places this has led to soil degradation and environmental pollution which impairs health of many people even far away from the affected areas.     

This time, when we are challenged by the changing climate, calls for a smarter approach to farming. An approach for the long-term sustainability of our food production systems. Quick Navigation for Sustainable Agricultural Practices and Farming Methods1. Permaculture2. Biodynamic farming3. Hydroponics and Aquaponics4. Urban agriculture5. Agroforestry and food forests6. Polycultures and crop rotation7. Heirloom and older varieties8. Natural animal raising9. Natural pest management10. Mulching and manual weed control

What is meant by sustainable agriculture?

A sustainable food system is one that does not require chemicals, conserves energy and water, emphasizes local production, decreases inputs and utilizes resources more efficiently on site, values biodiversity and ecology, and works within our global natural resource limitations.

In order for agriculture to be truly sustainable, it must incorporate following principles:

• The needs of people: provide nutrient rich food for farmers, farm families, communities, help to maintain good public health, but also improving the quality of life in rural areas.
• Profit: a farming operation must be profitable, or it will go out of business quickly.
• The planet and the environment: farming practices must be ecologically sound, promoting healthy biodiversity and sensible management of natural resources.

Benefits of sustainable agriculture for the environment and our wellbeing

Unlike intensive agriculture, sustainable farming has a great potential for benefiting the environment and preserving natural resources. It does so by following natural cycles, recycling nutrients and water, while omitting excessive use of agricultural chemicals.

Sustainable agriculture strives to help the environment by:

• Reducing agricultural runoff;
• Preventing pollution of lakes and rivers;
• Saving water;
• Naturally maintaining soil fertility by recycling nutrients on farm;
• Enhancing carbon sequestration by soils and perennial vegetation;
• Promoting energy efficiency of farming operations;
• Decreasing emissions of air pollutants and greenhouse gases;
• Creating habitats for pollinators and beneficial insects;
• Ensuring welfare of farm animals but also providing space for the respectful coexistence with native wildlife [1].

Our wellbeing is closely linked to the health of the environment where we live. Since sustainable farming methods affect the environment in a positive way, they also contribute to our quality of life.

Firstly, and most importantly, sustainable agriculture produces safe food with high nutritional value. The quality of food is now more important than ever before. Numerous studies found out that the nutritional content of grains and fruits with vegetables keeps decreasing. Scientists believe that popular high yielding varieties of crops often have poorer capacity of absorbing nutrients from the soil due to their weaker root systems, which can result in the lower nutritional content of the final produce [2].

And negative effects of increased pesticide levels in foods produced from intensively farmed lands do not even have to be mentioned. Everyone probably agrees that less pesticides and other chemicals used to grow food is only better for us.  

Food diversity is also much greater from sustainable farms, as they are not solely focused on producing cash crops like corn or wheat. Instead, they often cultivate local varieties in highly diversified farming systems.

But that’s not all. There are more advantages to sustainable farming in terms of providing economic opportunities to rural communities, such as giving jobs to young people and supporting socio-economic development of rural areas. At the same time, sustainable food production is better adaptable to climate change and helps to strengthen ecosystem resilience [3]. Both of these characteristics are extremely important for building a successful food production system that will withstand future challenges.

10 Sustainable farming methods and practices

Sustainable farming system doesn’t have to be only organic agriculture. There are more methods that overlap in many principles that are sustainable in the long-run and may be 100 percent organic or at least from the biggest part.

The following ten sustainable farming methods and practices are just a few examples of the many ways that we can achieve a much more sustainable agriculture.

#1 Permaculture

Permaculture is a design system that applies principles that are found in nature to the development of human settlements, allowing humanity to live in harmony with the natural world. Permaculture principles and ethics can be applied to almost any area of living, including local economies, energy systems, water supplies, housing systems, and food production.

Foundational to producing food through permaculture is intention, design, and “working smarter not harder” to banish waste and to create efficient systems.

There is a particular emphasis on the use of perennial crops such as fruit trees, nut trees, and shrubs that all function together in a designed system that mimics how plants in a natural ecosystem would function.

Permaculture design techniques include herb spirals, hugelkultur garden beds, keyhole and mandala gardens, sheet mulching, growing grain without tillage, each plant serving multiple purposes, and creating swales on contour to hold water high on the landscape.

#2 Biodynamic farming

Biodynamics incorporates ecological and holistic growing practices that are based upon the philosophy of “anthroposophy.” Farmers are encouraged to manage their farm as one living organism where cultivated species intertwine and support each other’s health.

This includes raising animals on a farm in a way that they help replenish soil fertility and enhance plant growth. One of the building pillars of biodynamics is high biodiversity of plants, animals and beneficial insects. The goal is the creation of a resilient ecosystem that benefits us and other living organisms.    

Biodynamics emphasizes the importance of reducing the use of off-site inputs (such as importing soil fertility) by generating the necessary health and soil fertility for food production onsite. This is achieved through the implementation of practices such as composting, application of animal manure from farmed animals, cover cropping or rotating complementary crops.

It also places great importance on working with the natural phenomenon of the cosmos and its influences upon the heath of the soil, plants, and animals during different moon and sun cycles.

Biodynamic practices can be applied to farms that grow variety of produce, gardens, vineyards, and other forms of agriculture.

#3 Hydroponics and aquaponics

These innovative farming techniques involve the growing of plants without soil, nourishing the plants through specialized nutrients that are added to water.

In hydroponic systems, crops are grown with the roots directly in a mineral solution or with the roots in an inert medium like gravel or perlite.

Aquaponics combines the raising of aquatic animals (such as fish) with the growing of hydroponic crops. In aquaponic systems, the water containing the waste material from the aquaculture fish is used to nourish the hydroponic plants. After the water is used by the plants, the water is then recirculated back into the system to be reused by the fish.

Both hydroponic and aquaponic systems are available in a variety of scales, from small home-scale systems to commercial-scale systems.

#4 Urban agriculture

The need to localize our food system requires that we grow food much closer to home, including in cities. Since most of the global population is predicted to live in cities in the future, there is a tremendous opportunity for urban agriculture to make a significant positive impact moving forward when it comes to how we produce our food around the world.

Today, many innovative and sustainable growing techniques are already being used in cities, including backyard farms and gardens, community gardens, rooftop farms, growing crops in urban greenhouses, indoor hydroponic farms, and perhaps even growing food inside urban farm towers someday.Further reading: What Is Urban Agriculture?

#5 Agroforestry and food forests

Agroforestry involves the growth of trees and shrubs amongst crops or grazing land. Agroforestry systems can combine both agriculture and forestry practices for long-lasting, productive, and diverse land use when approached sustainably.

In agroforestry systems, trees create a favorable microclimate that maintains favorable temperature and soil humidity, while protecting crops from wind or heavy rain. Trees have another important role. They stabilize soils, minimize nutrient runoff and improve soil structure. This is the reason why agroforestry has become one of the powerful tools of farmers in dry regions with soils susceptible to desertification.

Besides promoting healthy growth of food crops and maintaining soil fertility, trees in this farming system provide wood and fruits as an additional source of income for farmers. In these systems, possibilities for product diversification are many. Farmers can go even as far as growing a whole edible forest.

Patterned after natural forest ecosystems, food forests (also known as “forest gardens”) are designed permaculture systems that consist of a multilayered edible “forest.” Such a “forest” is composed almost entirely of perennial food plants, including a canopy of tall and dwarf fruit and nut trees, a fruit shrub layer, layers of perennial herbs, mushrooms and vegetables at the ground level, climbing plants, and root vegetables underground.

Food forest systems are very productive, due to both the diversity of plants that are growing there, and all of the plants within the system that are taking advantage of each existing niche within the system.

#6 Polycultures and crop rotation

Both of these techniques are trying to mimic natural principles to achieve the best yields.

Polyculture farming involves growing multiple crop species in one area. These species are often complementary to each other and aim at producing greater diversity of products from one plot while fully utilizing available resources. High biodiversity makes the system more resilient to weather fluctuations, promotes balanced diet and applies natural mechanisms to preserve soil fertility.

Crop rotation is based on growing a series of different types of crops in the same area in sequential seasons. The planned rotation may vary from a growing season to a few years or even longer periods. It is one of the most effective agricultural control strategies that is used in preventing the loss of soil fertility.

By diversifying the crops that are grown on an area of land in polycultures and through the rotation of crops that are grown, farmers can greatly reduce the opportunity for disease and pests to take hold. It is because their development cycles get interrupted by changing crops. These practices also lead to reductions in the need to apply fertilizers and pesticides.Further reading: Biointensive Farming: The Future of our Food Production System

#7 Growth of heirloom and older varieties

Today, due to the industrialization of the global food system, only a few varieties of our food plants are grown commercially. This situation evolved in order to meet market demand for the viability of produce to travel long distances and to be stored for long periods of time.

Over the last 100 years, the world has lost almost 90 percent of the fruit and vegetable seed varieties that were once available [4].

This reduced genetic variety in our food crop species reduces those species’ opportunity to adapt to changes in climate, diseases, and pest conditions in the environment [4].

There is currently a great need to grow heirloom and older varieties of crops in order to preserve the biodiversity of seeds. If gardeners and farmers do not continue to grow heirloom and other older varieties of plants and save their seeds, many of the remaining varieties of our food plants could be lost to the world forever.

Losing traditional varieties could be compared to losing an important source of genetic information and part of our ancestral heritage, as these plants have adapted precisely to make the most out of local conditions. Generations of our ancestors have spent decades of selecting only the best seeds that have provided the most nutritious and flavored food. Their quality is often supreme, and it is rather wasteful to let them disappear.

It was these varieties that have nourished our ancestors, and therefore, contributed to who we are today. They deserve to be preserved because their unique traits may help us in establishing future climate-resistant varieties that will nourish our children.

#8 Natural animal raising

Sustainable animal farming is possible and is better for everyone. Not only that it is good for the environment and our nutritional needs, it is also good for the animals. Animals that are raised on the pasture or in their preferred environment live under less stress, closer to their natural way of living. They can have fulfilling social interactions with other animals and behave in a way that is natural to them (roll in the mud, pick plants they want to eat, rest side by side, play).

Allowing animals to graze and live in pasture is much healthier for animals than confined animal feeding operations are. You will even notice that these animals are cleaner, smell better and have that curious spark in their eyes. Their health and happiness reflect in the quality of products we get from them. Tastier meat, yellower eggs, milk richer in the mineral and vitamin content.

Since animals and grasslands have evolved in a mutually beneficial relationship, livestock grazing and other pastoral systems enrich the land in multiple ways. Manure returns nutrients back into the soil, completing the natural nutrient cycle. Soils get aerated by the animal hoof action and greater diversity of plants flourishes because animals suppress dominant species, providing opportunity for a variety of rarer plants.

Grasses also grow stronger root systems and abundant tufts after being grazed and trampled under the hooves. This helps to prevent erosion, build soil through the rich growth of diverse pasture grasses, sequester carbon emissions in the soil from the atmosphere, and conserve grassland habitats that can host many other species of wildlife and insects [5].

#9 Natural pest management

One of the main aims of sustainable agricultural practices is the prevention of the use of synthetic pesticides and other chemicals that should suppress pest infestations and pathogens. Applying increasing amounts of chemicals to grow food is not part of the long-term solution and doesn’t help our health either. Farmers from sustainable farms, therefore, look for solutions in nature and try to recreate conditions that do not favor pests.

They achieve this through the set of practices that strengthen natural resilience of crops and practices that interrupt pest cycles.

Greater diversity of crops, intercropping and crop rotations are among the methods that have proven successful. The key to their success lies in dispersing preferred food sources of pests by blending in crops they do not favor. Additionally, diverse crops attract diverse insects and some of them are natural predators of pests, helping to keep their populations within limits, thus mimicking how the real ecosystem balances itself out.  

Farmers can also release or provide habitat for populations of beneficial insects (such as ladybugs, lacewings, and fly parasites), as well as encourage other organisms (such as birds and bats) that will serve as predators of crop-eating pest insects.Further reading: Why You Need Insect Houses for the Garden

#10 Mulching, groundcovers, and manual weed control

Farmers and other growers can dramatically reduce the growth of weeds and conserve soil moisture by covering the soil around their plants through the use of mulching and ground covers.

By naturally suppressing weed growth, these practices greatly reduce, or in some cases even eliminate, the need to apply herbicides to kill weeds. And the most stubborn weeds that appear from time to time can be easily controlled by hand because their numbers are minimized.

We can see this practice widely applied on strawberry fields where plants need to have larger spacing between them, which would give the opportunity for weeds to take over. A layer of protective material on top of the soil even keeps strawberries from rotting too fast, as they do not lay directly on the hard soil while ripening. Afterall, as their name suggests “straw-berries,” people have known about the benefits of growing these yummy fruits surrounded by the straw ground cover for many generations.

Organic mulch material like, for example, wood chips, straw or grass clippings also improves nutrient retention in soils and encourages activity of soil microorganisms that help create healthy aerated soil structure. This reduces the need for tillage as soils are less compacted [6].

---

References

[1] https://ec.europa.eu/agriculture/sites/agriculture/files/events/2012/rio-side-event/brochure_en.pdf
[2] http://www.worldwatch.org/node/5339
[3] http://www.fao.org/3/I9900EN/i9900en.pdf
[4] http://www.fao.org/tempref/docrep/fao/010/ai502e/ai502e02.pdf
[5] https://foodprint.org/issues/raising-animals-sustainably-on-pasture/
[6] https://www.daff.gov.za/Daffweb3/Portals/0/Brochures%20and%20Production%20guidelines/Poster%20Mulchin.pdf

The truth of fasting:Shailesh Rathod

The truth of fasting-Shailesh Rathod

What is intermittent fasting?

Intermittent fasting is a broad term that covers following a pattern of eating that involves a set amount of time where you don’t eat (or eat an incredibly restricted number of calories), followed by one in which you do.

The most popular version involves fitting all of your daily food consumption into an eight-hour window, followed by 16 fasted hours. For example, you could eat between 10:00 a.m. and 6:00 p.m. every day and fast between 6:00 p.m. and 10:00 a.m. (including the hours you’re asleep). There’s also the 5:2 diet, in which you split your week into five days of eating whenever you want and two days where you seriously restrict your calories—500 for women, 600 for men. (Personally, I find this one to be the easiest of the option.)

While fasting may seem extreme and irregular, proponents argue that humans actually ate this way for most of history, since hunters-gatherers ate as food was available, not at set mealtimes. Plus, fasting is an age-old part of nearly every religious tradition.
Are there risks to intermittent fasting?

So far, this all sounds really good, right? But there are of course caveats.

Low calorie intake always comes with risks, which is why it is important to ensure that you are getting adequate calories and proper nutrients while following this style of eating. Hunger can be a real issue, which in turn can lead to stress. Prolonged stress of any sort can increase inflammation in the body.

Confining yourself to a specific way of eating for a short time can also lead you down a long road of yo-yo dieting, and some argue fasting can lead to disordered eating.

Finally, the results of some animal studies suggest intermittent fasting could affect fertility in women, so you should skip it if you’re trying to get pregnant.
The bottom line

At the end of the day, my feelings on intermittent fasting boil down to a few questions: Is it going to be doable for you? Will it make healthy eating easier or harder for you?

Some people say it simplifies their eating, but if you work long, unpredictable hours and have trouble planning meals ahead, trying to stick to a plan like this may drive you crazy. It also won’t work if you’re someone whose social life often revolves around food. Spontaneous dinner dates with friends or late-night tapas after a concert? Buh-bye.

If you do think it might work for you, make sure you’re still eating in a healthy way, AKA getting all of the proper nutrients from the calories you are consuming! Focusing on real, whole foods and skipping the junk will prevent nutrient deficiencies.

If it sounds like the wrong approach, don’t beat yourself up about missing out on potential benefits. Just continue with a balanced, healthy diet and be mindful of your hunger quotient to keep overeating at bay and maintain a healthy lifestyle.

સાહિત્યકાર અનિલ વાઘેલા લિખિત બે પુસ્તકોનો વિમોચન સમારંભ યોજાયો

પ્રખર સાહિત્યકાર અનિલ વાઘેલા લિખિત બે પુસ્તકોનો વિમોચન સમારંભ યોજાયો

ગુજરાતી સાહિત્યમાં 20 જેટલા પુસ્તકોની રચી સાહિત્યનું સર્જન કરનાર નડિયાદના કર્મશીલ સર્જક અનિલ વાઘેલા લિખિત 2 પુસ્તકોનો વિમોચન સમારંભ સૌજન્ય પાર્ક,નડિયાદ ખાતે યોજાઈ ગયો.જેમા એકાંકી સંગ્રહ”જબ ચિડિયા ચુગ ગઈ ખેત”અને લેખ સંગ્રહ “અનિલ વાઘેલાનો સાહિત્ય વૈભવ”પુસ્તકોનું વિમોચન ક્રાઇષ્ટ ધ કિંગ ચર્ચના સભા પુરોહિત ફાધર ટોનીના વરદ હસ્તે કરાયું હતું.આ પ્રસંગે ક્મુબેન વાઘેલા, શૈલેષ રાઠોડ,વિજય વાઘેલા,ડો.પ્રીતિ રાઠોડ,અજય વાઘેલા ઉપસ્થિત રહી અનિલ વાઘેલાના સાહિત્ય અને જીવનનો પરિચય આપ્યો હતો.
“જબ ચિડિયા ચુગ ગઈ ખેત”એકાંકીસંગ્રહ વિશે ડો.પ્રીતિ રાઠોડે જણાવ્યુ હતું કે,”નવ ભારત સાહિત્ય મંદિર દ્વારા તૈયાર કરાયેલ આ એકાંકી સંગ્રહમાં કુલ 14 નાટકો છે.આ નાટકોમાં માનવીની અંદરનું અને બહારનું ચિત્ર અંકિત કરાયું છે.અનિલ વાઘેલાના સાહિત્યમાં સાચો માનવી ડોકાઈ છે.તેઓ દરેક વાર્તા અને નવલકથાને દિલથી લખી વાચકો સમક્ષ મૂકે છે.
આ પ્રસંગે શૈલેષ રાઠોડે જણાવ્યુ હતું કે,અનિલ વાઘેલાના લેખનમાં સચ્ચાઈનો રણકો છે.તેઓ ગુજરાતનાં અનેક વિસ્તારોમાં પ્રવાસ ખેડી માનવીની વાસ્તવિકતા જાણી સાહિત્ય સર્જન કરે છે.અત્યાચારના કિસ્સાઓમાં પણ તેઓએ સ્થળ ઉપર જઈ લેખન કર્યું છે.તેઓ ઉત્તમ સર્જક અને કર્મશીલ છે.
ધર્મગુરુ ફાધર ટોનીએ જણાવ્યું હતું કે,લેખન કળા એ ઈશ્વરની ભેટ છે.અનિલભાઈ વાઘેલાએ પીડિતોની પડખે રહી માનવ મૂલ્યોને ઉજાગર કરતું સાહિત્ય રચ્યું છે.

અનિલ વાઘેલાએ પોતાની સર્જન યાત્રાની માહિતી આપી જણાવ્યુંવહતું કે,”મેં મારું સાહિત્ય એવોર્ડ માટે નહીં પણ લોકભોગ્ય બને તે માટે રચ્યું છે.અનુભવો, સંઘર્ષ અને સહુના સહયોગથી હું સર્જન કરતો રહ્યો છું સહુ વાચક વર્ગનો આ તબક્કે આભાર માનું છું.
વિજય વાઘેલાએ સાહિત્ય ખેડાણના ચડાવ ઉતારની માહિતી આપી હતી.અજય વાઘેલાએ સાહિત્ય અને સંગીતની માહિતી આપી હતી.અજય વાઘેલાએ સ્મરણો રજૂ કરી અનિલ વાઘેલાને શુભેચ્છાઓ પાઠવી હતી
આ પ્રસંગે કમુબેન વાઘેલાએ સાહિત્ય સર્જનમાં સહયોગીઓની વિગતો આપી હતી.કૃતિ વાઘેલા અને યુગ રાઠોડે કાર્યક્રમનું સંચાલન કર્યું હતું.શ્રધ્ધા વાઘેલા,અર્થ વાઘેલા અને અક્ષર વાઘેલાએ પ્રાર્થના-સંગીત ને નૃત્ય રજૂ કર્યું હતું.ઉર્મિ વાઘેલા અને દીપા વાઘેલાએ મહેમાનોનું સન્માન કર્યું હતું.

ચાર દીવાલો તોડી ઈશ્વરને બહાર લાવીએ!

હું ને તમે ધર્મસ્થાનોની દીવાલોમાં ચણાઈ ગયા છે.આ સ્થાનોમાં જ આપણે ઈશ્વરને જોઈ પ્રેમાળ બની જઈએ છે. બહાર નીકળી ઈશ્વરનો ડર ભૂલી મનસ્વી,બેજવાબદાર જીવન તરફ પ્રયાણ કરીયે છે.
મંદિરમાં ઘી ને દૂધ, મસ્જિદમાં અગરબત્તી ને ચાદર તો ચર્ચમાં મીણબત્તી… વર્ષોથી ઈશ્વરને ગૂંગળાવી રહ્યા છે.ધર્મને ખુલ્લી હવા ને ખુલ્લુ આકાશ જોઈએ છે.ધર્મને વડાઓમાથી બહાર આવી ખુલ્લા આકાશમાં વિહરવું છે.ધર્મને શીખવવું છે કે ધર્મ સ્થાનો ઉપર કોઈનો હક્ક નથી.ઘોડા સહુ કોઈ બેસી શકે.ધર્મ ઉપર કોઈ નેતાનો હક્ક નથી.ધર્મ કોઈની જાગીર નથી.

કોણે શું ખાવું?શું પહેરવું?કેવું જીવવું?કોની સાથે લગ્ન કરવા એ ધર્મ કે ધર્મના પ્રિપેડ માણસોએ નક્કી કરવાનું નથી.ધર્મ સ્વતંત્રતા અર્પે,બંધન નહીં.ધર્મ જીવન આપે,છીનવે નહીં.કોઈનું ઘર બનાવે-સળગાવે નહીં!

વસ્ત્રોથી કે વિધિઓથી ઈશ્વર સમીપ પહોંચાતું નથી.આંતરવસ્ત્ર શુદ્ધ હોવું જોઈએ.
ધર્મને હવે ધર્મપુસ્તકો નહીં, સંત પુરુષો નહીં, નેતાઓ ચલાવી રહ્યા છે.ધર્મની ચાર દીવાલો તોડી ઈશ્વરને 21મી સદીની દ્રષ્ટિએ સમજવાની જરૂર છે.પવન પાવડીનું સ્થાન ફાઇટર જેટ વિમાને, આમતેમ ફરતા ફરતાહવામાં અથડાતાં જાત જાતનાં બાણનું સ્થાન એકે 56 ને લીધું છે.રાક્ષસો નું સ્થાન લાદેન જેવા સાધનોથી સજ્જ પુરુષોએ લીધું છે.વૃક્ષો નીચે ચાલતાં ગુરુકુળનું સ્થાન A.C સ્કૂલોએ લીધું, તપ કરતા સાધુ સંતો મહેલો અને રાજનીતિમાં મહાલે છે… કેટકેટલયુ બદલાયું છે.. ત્યારે ધર્મને ચાર દિવાલોમાંથી બહાર લાવી માનવીય બનાવવાની જવાબદારી માનવીની છે. ધર્મ નેતાઓના હાથમાંથી લઈ ધર્મ પુસ્તકો અને સાચા ધર્મગુરુઓ(નેતાઓના ટટુઓ નહીં)હાથમાં હોવો જરૂરી છે.
ચાર દીવાલો તોડી,ખુલ્લી હવામાં ઈશ્વરને બહાર લાવીએ.

ઈશ્વર સાથેનું તાદાત્મ્ય માત્ર મંદિર, મસ્જિદ કે ચર્ચની ચાર દીવાલો દ્વારા સાધી ન શકાય.

-શૈલેષ રાઠોડ

વિદેશમાં રહી દેશની સેવા કરતાં ખંભાતના સેવકર્મી વિનોદભાઇ શાહ

૫૬ રૂપિયા લઇ અમેરિકા પહોચેલા ખંભાતના જૈન અગ્રણીનો અનોખો દેશપ્રેમ

“મારા અભિયાન પછી તેમાંથી અનેક અભિયાનોની જ્યોત પ્રસરી છે તે મારી સફળતા છે.”

‘મારો સેવાયજ્ઞ છેવાડાના નાગરિક સુધી પહોચે તે માટે હું પ્લાનીગ કરું છું”-વિનોદભાઈ શાહ

“ઈશ્વર મારો માર્ગ નક્કી કરે છે.ઈશ્વરના મંદિરોમાં દાન કરવા કરતાં ઈશ્વર મને ઈશ્વરે બનાવેલા માનવીઓની સેવા કરવા સતત પ્રેરણા આપે છે.શિક્ષણ,પર્યાવરણ અને વિકલાંગો માટે સેવાયજ્ઞ ચાલુ રહેશે.૫૬ રૂપિયા લઇ અમેરિકા ગયો હતો એ સ્મરણ આજે પણ હૈયે રાખી ભારતનું ઋણ અદા કરું છું.મેં માત્ર અભિયાન શરુ કર્યું પણ આ અભિયાન ગામે ગામ પહોચાડનાર સહાયકો સાચા દાની છે.કપડાં,ભોજન અને બુટ ચંપલનું અભિયાન ભારત,આફ્રિકા,કોરિયા સુધી પહોચ્યું છે.મારા અભિયાન પછી તેમાંથી અનેક અભિયાનોની જ્યોત પ્રસરી છે તે મારી સફળતા છે.”આ શબ્દો છે મૂળ ખંભાતના અને અમેરિકામાં સ્થાયી થઇ ભારતીયોની ચિંતા કરતાં અને વસ્તુઓ તેમજ આર્થિક સહયોગ દ્વારા સેવાયજ્ઞ ચલાવતા વિનોદભાઈ શાહના છે.

અમેરિકામાં ફર્માંસીષ્ટ તરીકે સેવારત ખંભાતના વિનોદભાઈ શાહ એક લાગણીશીલ અને વતન પરત્વેનું ઋણ અદા કરવા કટિબદ્ધ સેવાકર્મી છે.પિતા કરિયાણાની દુકાન ચલાવતા પણ શિક્ષણની ભૂખને કારણે પ્રાથમિક શિક્ષણ ખંભાતમાં અને ઉચ્ચ શિક્ષણ બી.ફાર્મ અમદાવાદમાં પૂર્ણ કરી ૧૯૭૬માં અમદાવાદમાં મહીને ૧૫૦ રૂપિયાની નોકરી શરુ કરી.વિનોદભાઈ શાહ પોતાની કારકિર્દી ઘડતરમાં રણજીતરાય શાસ્ત્રીના યોગદાનનો આભાર માને છે.

પોતાના સંઘર્ષનું વર્ણન કરતાં વિનોદભાઈ શાહ જણાવે છે કે,”બી.ફાર્મ કર્યા પછી સતત નોકરીમાં સંઘર્ષ કરવો પડ્યો.મામાના ઘરે મુંબઈ રહી ત્રણ વર્ષ નોકરી કરી.મારી પાસે ૫૬ રૂપિયા એટલે કે ૮ ડોલરની બચત હતી.ત્યારે ડોલરનો ભાવ ૭ રૂપિયા હતો.૮ ડોલર લઇ અમેરિકા ઉપાડી ગયો ને ત્યાં ગ્રીનકાર્ડ મળતાં જ દિશાઓ ખુલી ગઈ.મેં-૧૯૭૭ માં ચોથા વર્ષે અમેરિકામાં સિટીઝન મો દરજ્જો મળી ગયો.શિકાગોમાં ૨૦ વર્ષ રહ્યો અને ફાર્મસીની શોપ શરુ કરી.

કોઇપણ સ્ટેટમાં પ્રેકટીશ કરવાનો હક્ક મળ્યો હોઈ કાતિલ ઠંડી ધરાવતા શિકાગો સ્ટેટ છોડી પરિવાર સાથે ટેક્સાસ કાયમી રહેઠાણ બનાવ્યું.છેલ્લા ૨૨ વર્ષથી ટેક્સાસમાં રહી ભારત પરત્વેનું ઋણ અદા કરી રહેલ વિનોદભાઈ શાહ જણાવે છે કે,મારા દેશે મને આદર્શ વિચારધારા આપી છે.દેશના સંસ્કારોએ પ્રેમાળ હૃદય અને લાગણી આપી છે.અમેરિકાએ આર્થિક સધ્ધરતા અર્પી છે તો ભારતે મક્કમતા.દેશનું ઋણ અદા કરવા માટે અમે સીનીયર ભારતીય સીનીયર સીટીઝનગ્રુપ કાર્યરત છીએ.

પોતાની સેવા પ્રવૃતિઓનો ખ્યાલ આપતા જણાવે છે કે,જૈન સોસાયટીના ઉપક્રમે અમે સૂઝ કલેક્શન શરુ કર્યા.વપરાયેલા છતાય ઉત્તમ ગુણવત્તાના સૂઝ અમે જરૂરિયાતમંદ લોકોને આફ્રિકા,કોરિયા અને ભારત મોક્લીએ છીએ.લગ્નો અને ઉત્સવોમાં અમેરિકામાં મોઘાંદાટ કપડાં લોકો પહેરે.બે કે ત્રણ વાર પહેર્યા પછી આ કપડાં ગાર્બેજમાં ન જાય તેનું ધ્યાન રાખી અમે આવા ડ્રેસ,સાડીઓ,પેન્ટ-શર્ટ,શૂટનું કલેશન કરીએ છીએ.

ગુજરાતમાં સ્થાનિક મિત્રો પીયુષ ગાંધી જેવાના સહયોગથી આ કપડાનું જરૂરિયાતમંદોને નીયામતી વિતરણ કરીએ છીએ.અમારો આ યજ્ઞ સતત ચાલુ જ હોઈ સહયોગીઓની સંખ્યા વધવા લાગી અમે વર્ષમાં બે વખત કાર્ગો દ્વારા કપડાં અને પગરખાં જરૂરિયાતમંદ વિસ્તારોમાં પહોચાડીએ છીએ.

ભારતમાં ધર્મ પાછળ લોકો ખૂબ નાણા ખર્ચે પણ શિક્ષણ અને પર્યાવરણ પાછળ ખર્ચ કરનાર કે દાન આપનારનો વર્ગ ઓછો છે.અમે વિચારો મુકવાનું અને તેનો પાયાગત અમલ કરવાનું કામ શરુ કર્યું.જેને આધાર બનાવી અનેક સંસ્થાઓએ આ યજ્ઞ શરુ કર્યો.

અમે અમેરિકામાં જ વધેલા ભોજનનો યથાયોગ્ય થાય તે માટે”કોલ પે દાન”અભિયાન શરુ કર્યું.લગ્ન હોઈ કે પાર્ટી વકે પછી હોટલ જ્યાં જમવાનું વધે એટલે તેઓ મારો સંપર્ક કરે.હું મિત્રો સાથે વાન લઇ જે તે સ્થળે પહોચી જઈ ભોજન એકઠું કરી વિવધ નિર્ધારિત સ્થળોએ તે પહોચાડતો.અમે જ્યાં ભારતીઓ અને વિશેષ ગુજરાતીઓ શિક્ષણ લઇ રહ્યા છે તેવા વિસ્તારો અને હોસ્ટેલની યાદી અને સરનામાં તૈયાર કર્યા છે જ્યાં આ ભોજન પહોચાડીયે છીએ.અહીની વિવિધ યુનિવર્સીટીમાં ૮ થી ૧૦ હાજર ગુજરાતીઓ શિક્ષણ લઇ રહ્યા છે.વિધાર્થીઓને ગુજરાતી ફૂડનો આણંદ મળે અને અન્નનો સદુપયોગ પણ થાય.

આ અભિયાન સફળ બન્યા પછી અનેક સેવાકર્મીઓએ પોતપોતાના વિસ્તારોમાં અભિયાન શરુ કર્યું છે.

ગુજરાતમાં જીવદયા,શિક્ષણ અને પર્યાવરણ માટે પણ દાન આપી સેવાયજ્ઞ ચલાવીએ છીએ.શિક્ષણથી વિધાર્થી વંચિત ના રહી જાય તે માટે જરૂરિયાતમંદોને ફી,પુસ્તકો,,કપડાંની સુવિધા આપીએ છીએ.અનાથ બાળકો માટે વિશેષ કાર્યક્રમો ચલાવવામાં આવે છે.આ બાળકો આનદ સાથે વર્ષગાંઠ ઉજવી શકે માટે ફંડ આપવામાં આવે છે.

જૈન ગૃપના માધ્યમથી વિનોદભાઈ શાહે મંદબુદ્ધિના બાળકો માટે અનોખું અભિયાન શરુ કર્યું છે.જે અંતર્ગત આધુનિક સુવિધાયુક્ત મકાન નિર્માણ માટે અભિયાન શરુ કર્યું છે.ખંભાત ખાતે દિવ્યાગ બાળકોને આધુનિક સુવિધાસભર મકાન મળે તે માટે અમેરિકા રહી આયોજન હાથ ધર્યું છે.ઉતરાયણમાં ઘવાયેલા પક્ષીઓ માટે ડોકટર અને દવાઓ ઉપલબ્ધ કરાવવાથી માંડી રાજકોટ સ્થિત સંસ્થામાં જોડાઈ પર્યાવરણની જાળવણી માટે પણ ફંડ આપે છે.ખંભાતમાં શાળાઓમાં દાન થાકી સ્માર્ટક્લાસ,કોમ્પ્યુર વર્ગો પણ શરુ કરેલ છે.

આઈ લવ માય કન્ટ્રી

“આઈ લવ માય કન્ટ્રી”જેને માટે હું અંતિમ શ્વાસ સુધી સેવાયજ્ઞ ચલાવીશ.મારા જીવનના ઉદ્દેશમાં માત્રને માત્ર ‘જીવન “ છે,તેમાં પશુ હોઈ,માણસ હોઈ કે પછી પર્યાવરણ.તેમના જીવન માટે હોઈ સેવારત રહીશ.”

મારો પરિવાર મારું બળ

“મારી પત્ની અને બાળકોની સેવાયજ્ઞમાં ભાગીદારી એ મારું બળ છે.બે દીકરીઓ અને એક પુત્ર અમેરિકામાં ઉચ્ચ હોદ્દા પર સેવારત છે. પુત્ર આકાશ,પુત્રી વૈશાલી,અને સોનાલી આ અભિયાનમાં સહભાગી થયેલ છે.પરિવારના સભ્યો લોયર,ફાર્મસીષ્ટ,ઉદ્યોગપતિ અને ડોક્ટર છે.આ અભિયાન સાથે ૧૦૦૦ જૈન સોસીયલ ગ્રુપના સેવાકર્મીં જોડાયેલા છે.

વિનોદભાઈ શાહ,સેવાકર્મી,અમેરિકા

ધોરણ 12 તત્વજ્ઞાન મિલની રીતિઓ

ધોરણ 12 તત્વજ્ઞાન

મિલની રીતિઓ

મહાન તર્કશાસ્ત્રી જહોન સ્ટુઅર્ટ મિલે કારણ ને શોધવા માટે પાંચ રીતિઓ રજૂ કરી.તેને પ્રાયોગિક અન્વેષણ ની રીતિઓ કહેવાય છે.આ પાંચ રીતિઓ નીચે મુજબ છે.

1. અન્વય રીતિ
2. વ્યતિરેક રીતિ
3. અન્વય-વ્યતિરેક રીતિ
4. અવશેષ રીતિ
5. સહ-પરિવર્તન રીતિ

અન્વય રીતિ આ રીતિ મુજબ કારણ શોધવાનું હોય ત્યારે બે ઘટનાઓનું નિરીક્ષણ કરવામાં આવે છે. બંને ઘટનામાં એક સિવાયના બધા સંયોગો ભિન્ન હોય છે એક સંયોગ સમાન હોય છે. તે ઘટનાનું કારણ છે એવું નિશ્ચિત થાય છે. જેમ કે,

એક વ્યક્તિ	બીજી વ્યક્તિ
ગરીબ	પૈસાદાર
ગ્રામ્યવિસ્તારનો	શહેરીવિસ્તારનો
ભણેલો	અભણ
મચ્છર કરડવું	મચ્છર કરડવું
મેલેરિયા થવો	મેલેરિયા થવો

ઉપરની બંને ઘટનામાં એક સંયોગ સમાન છે “મચ્છર કરડવું” અને ઘટના બની છે “મેલેરિયા થવો”. તેથી મિલે તારણ આપ્યું કે અહી પુરોગામી બાબત કારણ છે અને અનુગામી બાબત કાર્ય કહેવાય.

શરતો

1. બે ઘટનાઓનું નિરીક્ષણ થવું જોઈએ
2. બંને ઘટનામાં એક સંયોગ સમાન હોવો જોઈએ
3. એક સિવાયના સંયોગ ભિન્ન હોવા જોઈએ

આ રીતિની પ્રાતિક રજૂઆત મિલ નીચે મુજબ આપે છે.

A B C D ————– a b c d
A E F G ————– a e f g

તેથી A એ a નું કારણ છે.

વ્યતિરેક રીતિ

આ રીતિ મુજબ પણ બે ઘટના પસંદ કારી ને તેનું નિરીક્ષણ કરવાનું છે પણ તે બંનેમાં એક વિધાયક અને એક નિષેધક ઘટના પસંદ કરવામાં આવે છે. બંને ઘટનામાં બક સિવાયના બધા સંયોગો સમાન હોય છે પણ વિધાયક ઘટનામાં જે એક સંયોગ હાજર હોય તે નિષેધક ઘટનામાં ગેરહાજર હોય છે. જેમકે,

વિધાયક ઘટના	નિષેધક ઘટના
એક વિદ્યાર્થી	બીજો વિદ્યાર્થી
ધોરણ 12 નો	ધોરણ 12 નો
શૈક્ષણિક માર્ગદર્શન મળે છે	શૈક્ષણિક માર્ગદર્શન મળે છે
ઘરમાં ભણવા માટે અનુકૂલન	ઘરમાં ભણવા માટે અનુકૂલન
એકાગ્રતા	એકાગ્રતાનો અભાવ
પરીક્ષામાં સફળ	પરીક્ષામાં નિષ્ફળતા

આ રીતિ મુજબ વિધાયક ઘટનામાં જે એક સંયોગ હાજર છે, તે નિષેધક ઘટનામાં ગેરહાજર છે. તેથી તે સંયોગ “એકાગ્રતા” એ “પરીક્ષામાં સફળતા” નું કારણ કહી શકાય.

શરતો

1. બે ઘટનાઓ નિરીક્ષણ માટે પસંદ કરવી
2. એક વિધાયક અને એક નિષેધક ઘટના હોવી જોઈએ
3. બંને ઘટનામાં એક સંયોગ ભિન્ન હોવો જોઈએ

આ ભિન્ન સંયોગ જ ઘટનાનું કારણ કહેવાય. મિલ આ બાબત પ્રાતિક રજૂઆત દ્વારા નીચે મુજબ સમજાવે છે.
A B C D ————– a e f g
B C D —————- e f g

તેથી A એ a નું કારણ છે.

હોઠોં સે છુ લો તુમ

.

એકાએક કાળી દિબાંગ વાદળી ધસી આવી.

ઘરની લાઇટ ઓન કરી.વાદળી ગર્જ્યા વગર એકાએક વર્ષી.કાળા રંગનું એક્ટિવા ઘર બહાર થોભ્યું.

મારી કોલેજમાં ત્રીજા વર્ષમાં અભ્યાસ કરતી વલ્લરી દરવાજા પાસે વરસાદથી બચવા ઉભી રહી.

એન્જીનિયરીંગમાં હું ચોથા વર્ષમાં અને વલ્લરી ત્રીજા વર્ષમા.અમે બંને નેશનલ યુથ ડ્રામા કોમ્પિટિશનમાં ત્રણ વર્ષથી ભાગ લઈએ. તૈયારી અને સ્પર્ધા દરમ્યાન અમે ખૂબ જ નિકટ હોઈએ.ગત વર્ષે વલ્લરીના પિતાને બ્લડ કેન્સર હોવાની માહિતી મળી.વલ્લરી નાટકના પ્રેક્ટિસ દરમ્યાન શોક્જ્નક સમાચારથી તૂટી પડી હતી.અમે મિત્રોએ છેલ્લા સ્ટેજમાં લોહીની તમામ વ્યવસ્થા કરી હતી.વલ્લરી કોલેજમાં એન્યુઅલ ડે માં “હોઠોં સે છુ લો તુમ….મેરા ગીત અમર કર લો.”ગીત ગાયું હતું.ત્યારે ગીતના શબ્દે શબ્દમાં હું ખોવાયો હતો.ફંક્શનના અંતે વલ્લરીને શેક હેન્ડ કરી જૂઈના ફૂલોએનઓ ગુચ્છ બનાવી ભેટ આપ્યો હતો. ત્યારે તે બોલી હતી,”મને વેલના ફૂલ ગમે તે તને કેમની ખબર?”મે કહ્યું હતું,”વલ્લરી એટ્લે વેલ.પણ…વેલ આધાર વિના ટકી છે.તારા ગીતમાં ઘણું છુપાયું છે.”

વલ્લરીએ કહ્યું,”આધાર છે,દોસ્ત…..હુંફનો…”કહી અટકી અને પછી ચાલી નીકળી હતી.

આજે કાળા ચશ્મા અને લીલું ટોપ.વરસાદના ફોરાઓ વાળમાં અને ચહેરે સ્થાયી થયાં હતાં.

મને જોઈ તે થોડી શરમાઇ…છતાય હું કઈ કહું તે પહેલા તે બોલી,”વરસાદને કારણે થોભી ગઈ છું.”

મે પણ હસતાં-હસતાં કહ્યું,”વેલને ગમે ત્યાં વીંટળાવાનો હક્ક છે.”

તે થોડી શરમાઇ ને બોલી,”અભિ!તમે જ્યારે ને ત્યારે સાહિત્યમાં વાત કરો છો.”

મે કહ્યું,”મજાક કરું છું,અંદર આવી જા.”

“ના,બસ જુઓને વરસાદ પણ થંભી ગયો છે.”તેણે કહ્યું.

“હા,યાર…વાદળી અચાનક આવી પણ મન મૂકી વરસી નહીં.”મે કહ્યું.

ઘરમાં ધીમા અવાજે ગીત વાગતું હતું,”હોઠોં સે છુ લો તુમ….મેરા ગીત અમર કર લો.”

વરસતા વરસાદના ફોરાં રૂપાળી વલ્લરીના કપાળથી લપસી હોઠ પર આવી રહ્યા હતા.તેણે હાથ રૂમાલ થી લૂછયા….એટ્લે મે કહ્યું,”વલ્લરી કોલેજના નાટકમાં તો તું પત્નીનું પાત્ર ભજવતી વખતે એવી તે મારી સાથે ઓતપ્રોત થઈ જાય છે કે હું ગભરાઈ જાઉં…પણ અહી તું ગભરાયેલી લાગે છે.”

એક્દમ તેના ચહેરાની રેખાઓ બદલાઈ ગઈ.તેણે ઉત્તર આપ્યો,”ફિલ્મોમાં યેશુદાસનું ગીત “હોઠોં સે છુ લો તુમ….મેરા ગીત અમર કર લો.”સુપરહિટ રહ્યું પણ વાસ્તવિક જીવનમાં યેશુદાસ જેટલો સંઘર્ષ કોઈએ નથી કર્યો.દોસ્ત,સ્ટેજ ઉપર ભજ્વાતું હાસ્ય જન્માવે કે પછી લાગણીઓ પેદા કરે પણ વાસ્તવિક જીવન તેનાથી જોજનો દૂર હોય છે.”

મે કહ્યું,”ગ્રેટ ફિલોસોફર વલ્લરી તે છેલ્લા ત્રણ વર્ષમાં મને ક્યારેય જીતવા દીધો નથી.”

“દોસ્ત,તું જાણે છે કે પિતાને ગુમાવ્યા પછી હું હારી છું.સંઘર્ષ વચ્ચે તે કરેલી મદદ આજીવન નહીં ભૂલું.આપણે પ્રેમના અનેક દ્રશ્યો ભજવ્યા પણ તે સાચો પ્રેમ બતાવી મને ખરા સમયે મદદ એકાએક

“યાર,એ તો મારી ફરજ છે.”

“થેંક્યું,અભિ!મારે મોડું થાય છે કહી વલ્લરી નીકળી.ને નાકાએથી બૂમ પડી.હું દોડીને નાકા પાસે પહોચ્યો તો ત્યાં વલ્લરી લોહીલૂહાણ.પુરપાટ ઝડપે આવી રહેલ બાઇક સાથે વલ્લરીનું એક્ટિવા અથડાતાં અકસ્માતમાં વલ્લરીને મો ઉપર ગંભીર ઇજાઓ થઈ હતી.

હું રસ્તા ઉપરથી તેને ઊંચકીને બાજુના ઘરમાં લાવ્યો.તેના હાથને ઇજાઓ થઈ હતી અને ચહેરા ઉપર હોઠને ઇજાઓ થતાં ચહેરો લોહીલુહાણ દેખાતો હતો.મે મારો રૂમાલ બહાર કાઢી તેના હોઠોનું લોહી સાફ કર્યું.એકાએક વલ્લરી ઝબકી ગઈ..મને જોઈ તેના મુખ ઉપર મંદ હાસ્ય પ્રસર્યું.તેણે મારો હાથ પકડ્યો અને ફરીથી રૂમાલ વિના હોઠ પરનું રહી ગયેલ લોહી હટાવ્યું.મારી આંખના આંસુ તેના હોઠના લોહીમાં ભળી ગયા.

રસ્તા પરથી પસાર થતી રિક્ષામાં ગીત વાગી રહ્યું હતું,””….મેરા ગીત અમર કર લો.”

-શૈલેષ રાઠોડ 9825442991

—————————-

વર્ષો આધારે કઈ ઉજવણી ક્યારે?ઉજ્વણીનું નામ